Faruk Myrtaj: EVAKUIMI NGA RRUGA E ASNJANËSISË

EVAKUIMI NGA RRUGA E ASNJANËSISË

Tregim nga Faruk Myrtaj

Arban Tirana ishte i tërëndjeshëm se manifestimi kundër “arratisë masive” do ta ndizte mërinë e fqinjëve ndaj tij. Do t’i kërkonin të ishte doemos në tribunën e nesërme që do ngrihej gjatë tërë natës në Sheshin e Madh. Secili prej tyre, përzgjedhur si banorë të të vetmit pallat ndërtuar pa kontribut vullnetar, do gjendej herët në shesh. Por, kjo s’mjaftonte për ta. Duhej të mos mungonte ai.

‘Nëse jo këtë ditë të zezë, kur tjetër do marrim vesh që është yni?’

E tëra kjo dhimbje e tij si lëngatë e tyre, do merrte fund brenda kësaj nate Që kush e di kur gdhinte.

 ***

Dy orë pasi televizioni i vetëm shtetëror lajmëroi mbajtjen e Mitingut Anti-Arrati, fqinjët ia dëgjuan hapat teksa ai, Arban Tirana zbriti shkallët. Pastaj, prej ballkoneve e dritareve të tyre, ata ndoqën me sy që ai vazhdoi të ecte më këmbë, si të shumtën e herëve vetëm, përgjatë trotuarit të asaj pjese bulevardi që çonte te Stacioni i Trenit.

Pikërisht një vigjilje e tillë, provokonte ta ngacmonte ideja se aty ku po shkelte ende-quhej “Bulevardi Stalin”. Kësaj nate edhe më acarruese se duke u gdhirë dita kur aty, në qendër, në vend të gjeneralisimit me mustaqe ngritën mbi kalë Heroin Kombëtar me shpatë.

I ftohtë si në tërë veprimet dhe në vajtje-mendjet si kronikan, duke përfytyruar daljen nga kryeqyteti të vargut të autobusëve me “të arratisurit” brenda, solli ndërmend paragrafin e faqeve 42-43, i njëjti në faqen 51 në versionin shqip- posaçëm për përkthim në gjuhë tjetër, atribuuar VETES personazh.

U drodh prej saktësisë së kujtesës, teksa e riprodhoi me zë tekstin, fjalë për fjalë siç shkruar dy dekada më herët.

"...Rruga Mbretërore dhe më tej xhadeja e perëndimit, gjatë gjithë gjatësisë së tyre shtriheshin të kamxhikosura kështu nga fasha drite dhe errësire. Rruga e Evakuimit, tha ai me vete…”

As për mërinë e kësaj nate duke u gdhirë miting nuk i bëri me faj fqinjët, pse ata e kishin mërinë me të dhe jo me atë Tjetrin që thirrej përherë për ‘përdorim të brendshëm’. “Në këtë vend, ende e verifikojnë besnikërinë me qëndrimin ndaj alkoolit!”, tha, cinik me veten si me të gjithë. “Këta që dehen, d.m.th. këta s’kanë ç’i fshehin qeverrisë. Problem jemi ne që mbetemi esëll, ne çoç fshehim!”

E braktisi “Bulevardin Stalin”, hyri në rrugicat e mbytura gjysmë-terr, teksa provoi një si drojë që mund të shndërrohej menjëherë në frikë nëse ndokush i priste udhën dhe i kujtonte ato dy tri vjershat kot-së-koti për Gjeneralisimin. O, mos ndokush tjetër nxirrte hundën në ndonjë cep pallati e bërtiste: “Ah, ju fund-Nëntorasit, ju fund…!”

Po ecte rrugicave ku, jo vetëm që s’e shembëllenin dot, por edhe mund ta pyesnin se në cilën ambasadë i kishin hyrë fëmijët që do evakuoheshin të nesërmen. Nuk iu lehtësua turbullira as pas gati dy orësh, kur u kthye dhe arriti para pallatit të vet.

Po ngjiste shkallët duke u mbajtur në parapetet, si i dehur, ‘U bëre edhe ti si ai tjetri që dehet pas tërë plenumeve’, ia plasi vetes.

Prej pas dyerve të mbyllura të fqinjëve, ku jetonin krye-prokurori i republikës, kryetari i gjykatës së apelit, ai i komisionit të dëbim internimeve por edhe pas derës së apartamentit të drejtorit të vizave dhe publikimeve jashtë shtetit, në secilën shkallë, ishte i sigurt dhe cuditërisht i ngazëllyer që ia përgjuan hapat. Sidomos kësaj nate, përgjimi iu bë thuaj i zëshëm: Gati i dëgjonte zërat e tyre.

‘Se s’bën në Shesh, nesër..,! Të duam në tribunë nesër! Përdorim për Jashtë është, edhe kjo nesër! Se, këta që po ikin, jashtë do arrijnë edhe këta!’

Atë Tjetrin, mbase ngaqë s’e besonte kush më, s’e kanë thirrur, s’u hyn në punë ai, më kërkojnë mua për këtë ditë të zezë të madhe!, mendoi me ligësinë e thellë të brendshme, mëri si e strenave në mote thatësire, sarkazmë që për fat s’po e braktiste as këto kohë kur gjithçka, edhe e qeshura, kalonte në vrimë të gjilpërës. Në të vërtetë kishte dëgjuar se, një natë më parë, Tjetri ishte ngatërruar dhe kishte trokitur gjatë në derën e prokurorit të shtetit. Ky katallan që për interes shtetëror kishte dërguar në hapsanë tërë miqtë e familjes, kishte dalë te dera, me një palë pranga mësimore. Jo për ta trembur, se e dinin që të vetin e kishin por thjesht për ta bërë esëll dhe t’i kujtonte që të nesërmen të mos vonohej për në miting…

 ***

Arban Tirana arriti në katin e epërm, të mënjanshëm, hapi derën e studios së vetë, e mbylli nga brenda si portën e hekurt të një qele, dhe u plandos në divanin përballë oxhakut si privilegj.

“A thua paskeni mbaruar me të gjitha, që doni të më digjni edhe mua? Edhe asnjanësinë time?!”

Priti ashtu, kutullaq, për dy a tri orë. Asnjë zile telefoni. Ngaqë asnjë pritje s’ishte e pafundme, hapi një bllok shënimesh. Adresa emergjence. Shqoi ngjyrën e kuqe të egër me të cilën e kishte nënvizuar numrin e telefonit që mund t’i duhej në orë të tillë.

Ngriti receptorin. Kurrë s’e kishte formuar këtë numër.

Në të vërtet, ia kishin dhënë ta përdorte vetëm një herë. Me një-përdorim. ‘Më në fund fare. Vetëm kur nuk do kesh udhë tjetër!”

A thua vërtetë të ishte dita e fundit, e më-në-fundmja fare? Edhe për të?

E formoi numrin, sipas udhëzimit. Nuk ishte telefon, as numër i zakonshëm.

Ishin dy kryqe xx, si dy kryqet e shekullit që ai ua kishte shpallur të tjerëve, si sfidë. Së pari ia kishte premtuar vetes, si shekullin e Tij, në instinkt të thellë dhe të kthjellët madhështie. ‘Tërë të tjerët i shoh të vdekur.’, përsëriti.

Për shkak të Asnjanësisë. Mos po e humbas edhe Asnjansinë, pyeti veten në gjendje alarmi.

Dy ikset që formoi në fushën e aparatit të posacëm, u shfaqën me ngathtësi të pa-kuptueshme. Priti udhëtimin dhe arritjen e sinjalit deri në anën tjetër të fillit, kohë gjatë së cilës iu duk sikur edhe ai po i përgjonte fqinjët, kështu. Sinjali sikur përshkoi një tunel kush e di për ku dhe mbase u shua.  

Natyrisht do priste. S’kishte tjetër udhë. Momenti do mbërrinte patjetër, brenda kohë-qenies gjallë.

Reagimi prej andej më në fund do mbërrinte. Nëse jeta do vazhdonte, pra.

Pikërisht kur në turbullirë mendoi se mbase këta telefona të që-moçëm a ‘të-për-mort-shëm’ nuk funksiononin më. O, ia kishin fshirë emrin prej listave, që mbase ndryshoheshin në kohë.

“Si mund të dalësh gjallë prej listave të këtyre!’ qeshi edhe më hidhur, brenda heshtjes që vijoi.

Kur përdori cilësorin “këtyre”, iu bë se tentoi edhe një herë ta kalonte veten nga ana tjetër e rrugës së barrikadave, por u qetësua shpejt, kur kujtoi se kjo i ndodhte vetëm kur ndodhej jashtë shtetit, ose gjatë procesit të të shkruarit, pra të Asnjanësisë.

Zëri prej Andej e qetësoi me një fjalë të vetme që iu ofrua si barkë në përmbytje biblike.

 ***

Të nesërmen, në tribunën e madhe në sheshin e madh, u dëgjua një tjetër zë. Jo zëri i tij.

Megjithatë, atij iu bë si zëri i vet. Mbase ngaqë, po ta kishin kërkuar të ngjitej në atë tribunë, po këtë tekst do t’i ishte dashur të lexonte edhe atij. Edhe ai, s’do tua quante arratisje, paçka se ata e kishin sjellë vijën e kufirit, pa qen kufiri, në mes të kryeqytetit. As për tradhti s’do t’i akuzonte. Ishte kompetencë e tjetërkujt. Mbase e prokurorit fqinj te katit të tretë...

U ndje sërish me fat që po e ndiqte mitingun shtrirë, në divan. Përballë oxhakut special. Po pra, as kësaj here nuk e kërkuan në përdorje të brendshme, “si atë Tjetrin...!”

“Jo se i kam dashur…”, tha. “Por po, u kam shërbyer, në instinkt.”

Qeshi sërish, mbyturazi, kënaqësi e vet, e pa-këmbyeshme kjo dhe ri-thirri edhe një herë frazën e dikurshme, për asnjanësinë e lypur si këmbim. “…Rruga e Evakuimit…Ndoshta ky do të ishte edhe emri i saj në të ardhmen. Zorra e trashë e këtij vendi. Hëm, ja, për një krahasim të tillë atij duhet t'i falnin asnjanësinë e tij. Ndoshta do të kishin nevoje për të, siç tha pak çaste me parë..."

‘E di, pa evitueshëm, akuza do më bëhej, si person i planifikuar të gjendesha dhe të flisja në atë tribunë. Dhe, përderisa prej asaj tribune do përdoreshin fjalët “zbrazje”, “jashtëqitje”, më tej “Jashtëqitje e Kombit”, do m’i  adresojnë mua!’

Mbase ndokush prej këtyre, të arratisurve të vonë, prej të ikurve në masë, dikush prej radhëve të vërteta të ‘klasave të përmbysura’, humbuësve të luftës, pra, të ndëshkuarve në qelizë, që edhe pa ngutje në mërinë ndaj tij, në maturi të epërme intelekti të shtresës së vet- ngaqë ishte fjala për Të - emër i investuar gjatë në të njëjtën gjuhë, ndokush prej Atyre pra, do sugjeronte të mos e sulmonin direkt. Të mos e ngacmonin për të shkruarën e së shkuarës së atëhershme, ku ai kishte lypur asnjanësinë si këmbim për lëndim të rreptë: emërtimin dhiumbshëm të asaj xhadeje për mërgim të pafund, evakuimin pa kthim në perëndimin e tyre…

Do t’ia mëshironin asnjanësinë e lypur prej tij, duke i zënë ngoje veç këtë përfoljen e Fundit, Arratisë Masive, krejt e pa peshë, në raport me atë përfoljen tjetrën, dikur...Edhe pse s’do mund ta donin dot kurrë, ai besonte se pa-dashuria - zbutur prej  fisnikërisë së tyre, nuk do kthehej kurrë në urrejtje ndaj tij.