Ekspertët? Ne nuk mund të jemi të gjithë ekspertë
Fatmir Terziu
Në epokën tonë të re të distancimit shoqëror, ka qenë pothuajse e pamundur të mos vini re ekspertë të vetë-rëndësishëm që futen në rrezet e diellit dhe me to na bëhen ekspertët e demostrimit të njohjes publike të vetë rrezeve të diellit. “Ne kemi qenë të shpërligjur”, thonë ata. “Ju “të paditur”, që mendonit, se mund të bënit pa ekspertë, shikoni tani”, duket se ata thonë duke na e zënë ekranin nga mëngjesi në darkë e duke na dhënë mend e talent nga qoshja e tyre ku janë strukur me mikrofonë të hollë në veshët e tyre. Por, duhet thënë që në fillim se ndoshta duhet të jemi mirënjohës që ekspertët kanë qenë të gatshëm ta lënë mënjanë egon e tyre të mavijosur dhe kanë ardhur në shpëtim të njeriut të karantinuar nga Covid-19. A thua vetëm ata e kanë këtë “mirënjohje”? A nuk e paskan detyrim dhe mbi të gjithë përkushtim për të dhënë pak kontribut për të paktën ata që paguajnë taksa që ata të marrin rrogat e tyre e të quhen e vetëquhen pos taksapaguesve sot të karantinuar si ekspertë?! A nuk janë dhe një mijë të tjera si arsye dhe detyrime që duhet të jenë në frontin e parë, sikurse duhet të jenë dhe të tjerë që në numër nuk janë pak?
Ideja që njerëzit kanë hequr dorë nga ekspertët është një trillim
Kam dëgjuar edhe më parë se shoqëria jonë ka hequr dorë nga mendimi dhe nga idetë e ekspertëve. Kam menduar se kjo është një gjë që u takon vetëm atyre ta thonë me fakte. Dhe në jo pak raste këtë e dimë të gjithë, se në shoqërinë tonë është e vështirë të dallosh ku fillon dhe ku mbaron eksperti dhe prezenca e tij ekspertizë. Pra ideja që njerëzit kanë hequr dorë nga ekspertët është një trillim. Ishte një shpikje elitare e epokës së “një milion shuplakave” dhe e prodhuar në një makineri që i duhet vetëm votës dhe politikës anarkiste, ku gjithnjë Njëshi (i Majakovskit), apo Lideri është eksperti dhe gjithëlogu. Në këtë pikë është tashmë dhe një rikrijim miti se “shpina po i kthehet elitës”. Miti i të ashtuquajturës shoqëri “pas së vërtetës” u vlerësua si një mënyrë vetëmohuese për të shpjeguar pse njerëzit e thjeshtë u kthyen shpinën vlerave elitare dhe në vend të kësaj ndiqnin instinktet e tyre. Kjo pasi shumë ekspertë u veshën shpejt me kostumin e politikës, e mjaft të tjerë heshtën prej “frikës” së humbjes së vendit të punës, apo dhe të ikjes së detyruar në emigrim, duke mbetur kështu një referim absurd për këtë logjikë të tendosur në ekspertizë të sfumuar. Nevoja për ekspertizë në një shoqëri të përparuar dhe mbi baza demoktratike, asnjëherë nuk është diskutuar seriozisht, dhe as nuk ka ndonjë nevojë që ajo të jetë në diskutim.
Ajo që është diskutuar është “ngritja” dhe “ngjitja” e ekspertit, veçanërisht në lidhje me politikanët e zgjedhur ose me opinionin publik. Ata që bëjnë thirrje për rregull nga ekspertët nuk arrijnë të kuptojnë se ndërsa pikëpamjet e ekspertëve janë kritike në luftën kundër Covid-19, vendimet e marra duhet të jenë politike, dhe vendime që kërkojnë gjykim të bazuar jo vetëm në mendimin e ekspertëve ose në faktet shkencore. Rreziku i qenësishëm i ngritjes së ekspertit ndodh kur kjo ekspertizë bëhet një zëvendësues ose një patericë për ushtrimin e gjykimit politik.
Në një demokraci, gjykimi ose zbatimi i vetëdijshëm i perspektivës në vendimmarrje, është pjesë e lirisë.
Ky nuk është një parim abstrakt. Është një parim pafundësisht praktik. Nëse nuk jemi të lirë të kundërshtojmë, të pyesim ekspertët, qeverinë dhe politikat që ata paraqesin, atëherë ne nuk jemi më qytetarë të lirë. Një burim themelor i përgjegjësisë së ekspertëve humbet gjithashtu. Të ngjitësh ekspertin me destinacion të përdorur politik në kurriz të kundërshtimit, do të thotë se atë e ke bërë me dashje dhe se e ke gatuar si kërkues, apo hulumtues objektiv, jo si subjekt aktiv.
E vetmja kundërpeshë e vërtetë ndaj zhvendosjes së gjykimit të drejtuar nga eksperti është mençuria e demostrimit. Ne nuk mund të jemi të gjithë ekspertë, por të gjithë jetojmë në fundin e gjykimeve të këqija. Ne nuk jemi ne, njerëzit, që duhet të njohim vendin dhe kufijtë tanë. Thjeshtë ekspertët ata që duhet të mbajnë para tyre. Ne, kolektivisht, me gjithë larminë tonë të mendimit dhe përvojës, jemi të vendosur më së miri të krijojmë gjykime për të na marrë përmes kësaj krize. Në vend që të përdoren ekspertë për të zëvendësuar gjykimin, politikanët duhet të kërkojnë mënyra për të sjellë demonstrimet në vendimmarrje, duke mos na nxjerrë si nga pozicionet e luftimit nga e përditshmja jonë e vetme jetike, nga rrugëtimi jetik, nga jeta jonë e lirë, duke na trajtuar si fëmijë të pabindur e të padrejtë, duke luajtur me ne kukllash dhe duke na trajtuar si mosdëgjues, e të padëshiruar në leksionin e tyre pa libër. Janë ekspertët ata që kanë nevojë të kenë frena, jo njerëzit.
