E kaluara rritet nga hiri i saj
Dr Fatmir Terziu
“E kaluara është një “vend” i huaj: ata [vendasit] i bëjnë gjërat në mënyrë të ndryshme atje [në atë vend]” shprehet shkrimtari anglez, LP Hartley. Por për shkrimtarin amerikan William Faulkner "E kaluara nuk është asnjëherë e vdekur. Madje kjo, pra vetë e kaluara, nuk është edhe e kaluara." Jordan Weiss, protagonistja e romanit "Pothuajse në shtëpi," të shkrimtares Pam Jenoff, një protagoniste joshëse dhe disi e prekshme në romanin e tretë të kësaj autore linçon me pikëllim dhe me mjeshtrinë e autorit që vjen po aq plot me pikëllim, të mëson se ajo, pra e kaluara e lartpërmendur është një fakt sublim dhe u jep të dy shkrimtarëve të drejtë për interpretimet e tyre.
Dhjetë vjet më parë, Jordan, protagonistja e pikturuar nga Pam Jenoff, ishte e lumtur në Angli. Ishte koha e saj më e bukur kur ajo ishte një studente pasuniversitare dhe një e pëlqyer në Universitetin e Kembrixhit për zgjuarsinë e saj. Por më pas kur i dashuri i saj Jared, një djalosh i shkurtër dhe shokët e tij u mbytën së bashku me ekuipazhin e anijes që udhëtonin, në lumin Kam, ajo u kthye në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Pas kthimit ajo gjeti një punë si oficere e zbulimit në Departamentit e Shtetit dhe punoi në një numër vendesh të rrezikshme, gjithmonë duke u përpjekur të bind vetveten për “hijet e tragjedisë” dhe duke u zotuar se kurrë nuk kishte për t'u kthyer në Angli.
Por, tani ajo mëson se një mik i shtrenjtë në Londër është i sëmurë me sëmundjen depërtuese Lou Gehrig dhe ajo e kërkon një transferim në Londër. Jo shumë kohë pas mbërritjes, ajo dhe një tjetër ish-anëtar i ekuipazhit, Chris Bannister, kishin arsye të flisnin ndryshe për aksidentin. Ata kishin marrë dëshmi dhe mësojnë se se vdekja e Jared nuk ishte aksident. Ndërkohë, Jordania është caktuar për të hetuar mpleksjet shqiptare të krimit të organizuar në Mbretërinë e Bashkuar.
Dy hetime - një personal, një professional. Jordania vë dhe miqtë e saj në rrezik të madh. Në këtë pikë Jenoff shtrin edhe lidhjet e frikshme për të tensionuar situatat dhe duke rritur arsyen që leximi i mëtejshëm të vihet nën një komplot të mencur, në të cilën kurrë një njeri nuk është mjaft i sigurt dhe aspak nuk arin të oneps që është i besueshëm .
Por vetëm komploti nuk është kryefjala e "Pothuajse në shtëpi." Është karakterizimi i Jordanisë – e fortë, e pambrojtur, e guximshme, frikësuese, fantazma - mbi të gjitha, të drejtat njerëzore – që shtojnë dimensionin e krijimit dhe që shkon përshtat të asaj që mund të ketë qenë një mesatare më lart, por që e bën atë një melodramë. Dhe shkrimi i Jenoff ngrihet tani mes ecjes së këmbësorëve:
Duke arritur në Londër, Jordania vëzhgon: "Nuk është gjithmonë diçka rreth ciflave në ajër këtu në metropolin britanik, që e bën më shumë të gjallë. Qielli është shumë i ndryshëm, gjithshka në fakt duket ndryshe, vetë qielli ngjan si një kapak syri nën vetull. Në kujtimet e saj moti i vrenjtur dhe përjetësisht gri plotëson mjeshtërinë e autorit. Por qielli hipnozës është një fushë intensive, i pathyer blu dhe dielli shndrit me shkëlqim, duke e lënë gojëndyrë frikën time, shtjellon në gojën e karakterit.
Jenoff tregon këtë histori në kohën e tashme, ku del një mendim i rëndë, por shton se është një menjëherëshmëri në romanin e tij, ku protagonistja e sjell me një triumfalitet të përkryer.
Autori, tani avokat në Filadelfia, është një ish-asistent i posaçëm i sekretarit të ushtrisë dhe të një ish zyrtari të Departamentit të Shtetit. Kjo përvojë pune informon stadin e tij me këtë novelë të mirëpritur. E shton përdorimin e ngjeshur të asaj që ka ndodhur në Ballkan, një konflikt i bukur që shërben si një komplot i madh në këtë pikë.
Një përzierje e melodramës elegante dhe e krijimtarisë fantazi për gra (por sigurisht jo një letërsi për mosha të caktuara, por që ka gjasa që të apelojë për të dy gjinitë), "Pothuajse në shtëpi" është një roman që vjen nga një autor tejet i shkolluar dhe i pëlqyeshëm për tu lexuar, me imagjinatë të konceptuar dhe të ekzekutuar me zhdërvjelltësi.
