Tregimtarin Sotir Allanasi , e njohin shume lexues shqiptae ,qe ndjekin zhvillimet letrare postmoniste . Anastasi , ka shkruar ne moshe te shtyre , per shkak se mbi te dhe familjen e tij eshte ushtruar lufta klasare , me te gjithe ashpersine , qe njifej , per kohen e pushtetit monist .
Famila e Allanasit , ka pase jetuar ne Athine . Atje ka lindur dhe shkrimtari . Eshte familje , intelektuale shqipptare . Babai i Sotirit ishte inxhinjer . Ne pragun e luftes se dyte u shperngul , per ne Shqiperi , me idene , qe gjithcka te ndodhte , do te ishin ne vendin e tyre dhe midis njerzve te dashur .Kemi te bejme me nje ndjenje te paster atdhetare . Bijte i ndodhen afer Memes , ne c’do cast te veshtire , kur eshte fjala , per nje Meme te dhemsur, sic eshte Shqiperia . Per kete fenomen shqiptar , Dhimiter Pasko ka shkruar “ Atdheun eshte Atdhe edhe kur te vret “.
Mbas 7 vjetesh , ne Shqiperi, Sotirit i vdiq Babai , duke lene pas familjen e varfer dhe me problemet , qe sjell c’do lufte . Sotiri cfaqi veti te talentit letrar , qe ne femini. Nuk ju lejua te botonte krijimet letrare . Nuk ishte as i pari as i fundit , qe ju neneshtrua ketyre reprekusioneve çnjerezore, por tregoi aftesi , per t’i perballuar .
Sotirin e kam njohur , nepermjet shkrimeve te tij , ne organin letrar “Fjala e lire “ te Terziut . Tregimet e tij kishin`brume dhe tharmin e duhur .
Kjo firme letrare u konfirmua si firme tregimtare e merituar .
Tashme tregimet e Sotirit i kemi te permbledhura ne dy volume, botuar nga “Eugen “ , me nga mbi 300 faqe sejcili liber . Autori , mi dergoi te dy librat , ne posten tokesore dhe e quaj nje dhurate te çmuar , per biblioteken time modeste . 30 tregime jane permbledhur si sytha te nje romani me shume skena letrare te goditura . Romani eshte i lidhur mire organikisht , duke na dhene shume tabllo politike te ish regjimit monist . Disa thone se shkrimtari eshte apolitik . Pa anesia , nuk e pengon , per te trajtuar probleme te medha politike , qe trondisin shoqerine njerezore. Shkrimtari , nuk mind te kthehet ne sodites te historise. Romani i Sotirit eshte nga goditjet me te argumentuara ndaj atij spiuazhi shteteror.
Gjykoj , si lexus , qe ka bere mire , qe autori na i ka dhene , nje liber ne tregime te shkeputura , sepse c’do tregim , eshte nje bote me vete . Ruan orgjinalitetin e temes dhe jep zgjidhjet me te llogjikeshme te mundeshme .Per keto shtjellime tregimtare , le te kujtojme ketu mjeshtrin tregimtar , Mopasanin tone - Sotir Andoni, qe ngjan , nga stili , me Sotirin aktual .
Tregimet e Athanasit, te gjata , ose te koncentruara , jane te ngjeshura me ide dhe artistikisht te arrira , sepse vete autori e ka mundur me sukses , jeten e veshtire , qe i eshte imponuar nga regjimi monist .
Shkrimet Sotiri i publikon ne fletoren “ Fjala e lire “ . Atebote , mbiemrit i pat shtuar nje “u “ fundore . Duke qene se shkruante nga Athina , mendova se i perkiste minoriteit grek . Natyrshem u gezova me shume , kur mesova se ishte shqiptar i mirfillte .
Tregimtari , Sorir Anastasi , ne jeten e tij mbart nje pervoje jetesore te rende , por aktualisht shofim se ne familjen e tij , jane edukuar dhe jane shkolluar , per se mbari dy femije , qe nderojne familjen dhe shoqerine shqiptare. Librat e tij , gjyshi Sotir , ja dedikon nipit, Markushit , qe rritet midis kujdesit , per t’u bere poliglot , me gjuhet : ferngjisht , shqip, greqisht ,anglisht dh finlandisht . Nipi i Sotirit , do te mbarti te gjitha cilesite pozitive , qe gezon diaspora jone e madhe , sa cilesore aq dhe atdhetare.
Me Markushin poliglot , tregimtari yne , Sotir Anastasi , konsolidon brezin e trete te familjes se tij me arsimimin , me te mire te koheve te reja . Sotiri dhe familja e gjere e sfiduan regjimin , qe ju mori lirine , por provizorisht , sepse nuk ka diktature te perjeteshme .
Nje tregimtar , me kete jete te ashper , nuk mund te shkruaj kodra pas bregut , as te kaleroi fantazine e ekzaltuar . Vepra e tregimtarit , Anasasi , te meson , te edukon , te mbush me shprese dhe optimizem .
Autori u ka bere lidhjen natyrale te tregimeve dhe na ka dhene nje roman me vlera te spikatura . Romani titullohet “ Polen gruaje- Stafete e dhimbshme e nje dashurie parisjene “ , 312 faqe , qo ta analizojme me poshte .
Personazhet e romnit , jane me origjine shqipetare dhe franceze . Simbas rrastit , i ka nxjerre ne pozicione shumme specifike . Mbi keto baza jane ndertuar diallogjet , qe kane ruajtur karakteristikat individuale te kombit, qe i perkasin . Nuk eshte kollaj te flasesh me gojen dhe mendjen e nje francezi . Une , si lexus , nuk kam gjetur ndonje kakofoni ne personazhet franceze . Me sa kuptohet , autori e njef mire kulturen dhe traditen franceze te jeteses . Personazhet e romanit , autori i ka evidentuar perballe “ absurdit” , sipas analizave te Camyse . Vete “absurdi “ eshte thyer moralisht dhe realisht . Kam parasysh agjenturen shteterore te ish sigurimit . Me absurd , nuk ka si behet .
Personazhet jane te mirekuptuar , deri sa nuk bisedojne thjesht , per problemet e dites , por kane ndertuar situata erotike funksionale . Autorin , nuk e rremben situata erotike , por ruan baraspeshen e jetes sociale , qe i rrethon personazhet .
Romani i Anastasit , per permbajtjen , ngjan me librin e famshem te At Zef Pellumbit , me sense te ndryshem . At Zefi e ka pershkruar diktaturen nga qelia . Anastasi e pershkuan nga jeta , qe formalisht quhej e lire .
Personazhet shqipetare u tregojne partnereve franceze , ngjarje nga historia jone e lavdishme si komb si dhe per difektet e sitemit monist , qe sundoi vendin tone , per 50 vjet . Ne se midis dy nacionaliteteve , nuk do te zhvilloheshin keto biseda jetike , romani do te ishte i cale , ashtu si do te ishte po kaq i cale , po qe se bisedat politike do te merrnin formen e kronikave te shtypit Personazhet shqipptare , ne nje bisede krejt spontane i spjegoi grave franceze , se gjat monizmit , nje pjestar i familjes duhet te ngrihesh ne dy te nates , per te mbajtur radhen e qumushtit . Nje gje e ngjashme , eshte dialloguar dhe per mishin . Francezia dhe shqiptarja , shetisnin diku ne treg dhe pane vitrinen e nje kasapi , qe gjithnje ngjall besim tek estetika dhe te gastronomija . Kasapet tone jane profesioniste te mire . Mallin e tyre ta ha syri . Ne tregun grek te mishit nuk gjen nje kasap te estetikes , qe rekllamon kasapi shqiptar . Edhe ne Amerike dyqanet e kasapeve , kane natyre industriale .
Ne kete soditje te mishit , shqiptarja i thote francezes : Ne monizmin shqiptar , nuk bleje mish lirisht , por duhej tolloni kufizus . Do te ishte tregimi i plote , po t’i kishte permendur barcoleten shkodrane , qe me jepet rrasti ta trgoj : I tha shoku shokut : Me perpara dyqani kishte tabellen “Kasap “ dhe kishte brenda mish . Tani ka tabellen “Mish” dhe dyqani ka brenda kasap . Ne rrast ribotimi , kjo anekdote edhe mund te shtohet. Biseda te natyres politike ndeshen kudo ne roman .
Eshte ruajtur ndjenja e mases dhe vete biseda , ka rrjedhur tek shembulli . Ne kete optike krijuse , eshte trajtuar , epizodi i Luan Majlindit , studentit shqipetar , qe pat kryer shkollen e mesme , ne France . Turistja franceze flet per vlerat e ketij shqiptari , kujtimet e te cilit , lidhen me dashuri adoleshentesh dhe karaktere , qe premtojne shume ne shoqerine njerezore . Jeta e ketij heroi , pershkon po thuaj te tere romanin . Jeta e tij i perket intelektualit shqipetar , mbi te cilin eshte thurur intriga vrastare e ish sigurimit , shembelltyra e neveritshme e shtetit monist.
Ne rraste te vecanta , shteti enverist , jepte bursa ne Perendim , ndoshta per te kamufluar izolimin proverbial . Luani , erdhi ne Atdhe dhe u denua nga shteti monist . Autori e ka shtjelluar natyrshem , kete epizod , qe ka kryer monizmi , ndaj intelektuaklve te shekullit 20 , qe perbenin kontigjentin intelektual , me te rendesishem , qe ka pergatitur shteti shqiptar , qe nga themelimi i tij .
Per turp te atij sistemi dhe te njerzve , qe gjykuan Luan Majlindin , akuza drejtohej ndaj luftes , qe bente ish Partia ndaj liberalizmit. Nje ish Parti dhe nje ish shtet , i zhytur ne obskurantizem mesjetar , lufton liberalizmin ! Eshte politike sa kriminale , aq dhe pa sens e nje ish shteti kadaver . Ky atdhetar i flakte dhe i ditur , u denua me 22 vjet burg te rende politik dhe pas burgut me 4 vjet interrnim .
Po paraqes nje sentese nga biseda e nje mjeshtri shqiptar me zonjat turiste . “ Kam qene ne sallen egjyqit, vazhdon mjeshtri , kur shoku juaj zonje , mbrojti veten , nga akazut e pa baza , por edhe dashurine ndaj jush , si dicka fisnike“ ( F57)
Askush nuk mund te veri ne dyshim dashurine e sinqerte te dy adoleshenteve te te dy shtetasve te ndryshem . Te mbrujtur me idete perparimtare te lirise dhe demokracise se popujve . Koha e vertetoi kete ndjenje sublime te dashurise njerezore dhe asaj atdhetare . Kjo dashuri kaloi ne nje kalvar te gjate , nga ku demoskohen rrenjet e shtetit stalinist shqiptar .
Ne fillim te romanit , autori na ka prezantuar me Poetin i cili zhvillon krijimtarine , midis enderrave superticioze , por qe krijon lidhje erotike me francezen , me emrin Xhulio . Kjo lidhje erotike , pesoi rritje, nga koha ne kohe, por me pengesat mbi njerezore , qe paraqesti ligji absurd shqiptar i asaj kohe te politizuar , deri ne indet dashurore .
Ne nje syth , me von Poeti na tregon ,per jeteshkrimin e vet .
“Ne prag te matures , thote Poeti , kerkesat , per shkollen e larte , duhej te kalonin patjeter te operativi i zones . Poetin e thirri ai dhe i propozoi te behej bashkepuntor i sigurimit . Ky nuk pranoi . Operativi u hodh ne sulm . T je shok i ngushte me Ortepin dhe nuk mund te me sillesh mua , ndryshe nga ai “ ( F 70 ).
Poetit i dhane nje burse te rendomte , ndersa bashkenxenesi , Ortepi u diplomua , per gjuhe letersi dhe me von , u punesua oficer i puneve te brendeshme . Ky ishte fenomen masiv . Kushdo , qe eshte diplomuar ne gjimnazet e asaj kohe , ka nje histori te trishtuar , per te vijuar studimet e larta. Po te kishje mik me brire , shkoje jasht shtetit. Me mik te rendomte , zgjidhje fakultitein . Pa mik i neneshtroheshe fatit .
Me sa duket diktatura kerkonte siguri apsolute , nga inteligjenca , qe gjoja e pergatisre vete. Nuk e pergjithesoj faktin , por shumica dermuse e te drejtave te studimit , jepeshin jasht prirjeve dhe aftesive te maturanteve gjimnaziste . Si mund te ndothte ndryshe , kur kete te drejte , fillimisht e ghykonte nje spiun , pa kulturen minimale . Per te dale te e verteta e sigurimit te ish shtetit monist , autori nderton nje diallog te rendesishem . Ne radhe te pare permend se si Ortepi , u sherua nga nderhyrjet e mjekut psikoanalist, duke perdorur hipnozen . Ketu ishte rrasti , qe u diskutua , per fjalet “pacient dhe klient”. Mjeku nuk ka kliente , sepse me te semurimn lidhet shpirterisht dhe kursesi ne rruge biznesi .
Nderkohe Mjeku pyeti prindin e Ortepit , se nuk ishte degjuar nje emer te tille , si dhe kush e ka pagezuar ? Pergjigja e prindit ishte naive , por e sinqerte . Ai tha se e pat pagezuar nje operativ sigurimi , natyrisht mik i familes , por ky emer lexohet nga e kunderta . Do te thote Petro=Ortep , sepse operativet jane mesuar , qe komunikojne me pseudonime . Ne kete rrast , emri i vertete eshte kthyer ne nje pseudonim . Ketu kemi te bejme me nje hollesi , qe na zgulon autori , per armen famekeqe te sigurimit shqipatar . Sejcili shtet nderton mjet mbrojtese , por ish sigurimi i monizmit pergjonte fjalet .
Autori na I nxjerr Ortepin , ne fund te romanit , kur zhvillohej exodi me anije ne Durres ai patrullonte si oficer sigurimi aktiv , me shefin e tij Petro . Shefi urdheron Ortepin : “ Qelloe eshte Babai yt , qe e burgosem . Ti e pata denoncuar . Vrae perpara se te na vrasi … Le te me vrasi tha Plaku , po te degjoi se c’shkruan motra e tij , Liria . … Oterpi e lexoi letren , ku thuhej se kumbari Petro kerkoi nderin tim . Mora vesh arestimin e burrit , po i jap fund jetes , duke prere damaret . Motra , Liri “. Ortepi shtiu mbi Petron , shefin e tij . Kyi fundit , midis gulcimave te vdekjes shqiptoi : Ortep bir . Meso te verteten . Une jam Babai yt biollogjik “ ( F172 ) . Ne kete syth sqarohet edhe problemi kapital i kooperativave bujqesore dhe I zgjedhjeve elektorale fasade , ku Luan Majlindi voton trimerisht , per te demaskuar publikisht zgjedhjet farse .
Ja si shprehet autori ne faqen 85 te romanit : “Luan Malindi kishte ardhur ketu ne Bishtuk , pasi kishte kryer 22 vjet burg . Ky pervec operativit te zones , s’qe takuar me asnje , nga ata , qe folen pa pranine e tij . Mori fleten e votimit dhe kerkoi dhomen e fshefte . … ahengu i zgjedhjeve vazhdonte . Te shkretet njerez . “
Ne sythin “Plaku dhe qeni I tij “ ,autori krijon nje skeme te rrezikeshme , kur Poeti u rrezua ne nje hon dhe ishte gati te humbte jeten , nen korentin elekrtik. Ortepi , shoku i tij i feminise , u frikesua dhe u zhduk ne nje drejtim tjeter . Aty u ndodh plaku i vuajtjeve te gjata , me qenin e tij , qe e shpetoi poetin nga vdekja e sigurte .
Plaku ishte Luani , qe kishte vuajtur burgjet dhe interrnimet . Jeta e tij eshte gjithnje ne sherbim te njerzve , qe vuajne , ndersa Ortepi dhe tipa te ngjashem , u jane perkushtuar jetes se rreme te interesit te ngushte , qe vertitet gjithnje rreth vetvetes . Epizoti verteton se njerzit me karakter te gjymtuar si Ortepi , jane vene ne sherbim te sigurimit shqiptar .
Titulli ne sythin vijus , emertohet “Amaneti “. Ishin shenime ditar i shkruar ferngjisht dhe , keto kujtime kerkonte te permblidheshin ne nje shkrim , me titullin sinjifikativ , “Froni Qiellor “ . Ne keto kujtime te shkruara ferngjisht pershkruhej jeta e tij e rinise dhe dashurise se paster me shoqen franceze te shkolles . Keto , me shume se kujtime , ishin vegime te nje kohe te kaluar , si te kishe ndjekur nje film , qe te ka mbetur ne kujtese .
Ne kete rrjedhe , autori shkruan : “ Djalin e digjte deshira t’i lexonte ne gjuhen amtare , ate , qe ky njeri i mire e kishte shkruar ne ferngjisht . Mbase sjellja e disa njerzve te keqinj te vendit te tij , e kishte ftohur dhe me gjuhen e nenes , apo brenga , per francezen e kishte detyruar te shkruante ne gjuhen e saj “ . ( F114 ) .
Poetin , autori na i paraqet ne pune intensive intelektuale , per te perkthyer ditarin e nje heroi anonim . Frazat , qe perdor autori i ditarit e trondin psikikisht poetin , qe eshte njeri i ndjeshem i ndjeshem Jo vetem kaq , por me situata erotike te ngjashme , me partneren franceze . Francezet jetonin dhe dashuroheshin , ne nje shtet te lire , krejt i ndryshem nga Atdheu i tyre , qe dhe fjalet e dyshimta , i quante tradheti kombetare. Ne fragmentin pasus , autori na i sqaeon , me praktikisht .
“ Mekati , thuhet eshte veprim i turpshem do me thene te permjeresh ne deren e kishes ose xhamise . Sipas kesaj llogjike Ai pati permjere ne deren e Partise , kesaj feje te re , qe ndryshe nga gjithe te tjerat , qe kete mekat e falin , partia te ndeshkonte . Po a mund te luftonte i vetem ai me ate perbindh , qe quhej Diktature ?”( 130 ) .
Perpjekjen e te dashures francze , per lirimin e tij , e pat marre vesh nga hetusi I dyte , qe ishte tip me shoqeror . Hetusi kryesor nuk leshonte pe . Ai tha se “ajo zuska franceze , qe pret dhe nje vajze , nuk do te mund ta takoi kurre ambasadorin tone ne Paris “.
Ky person ishte shifrant ne ambasade dhe dinte mjaft sekrete .Ishte djale I ambasadorit . nepotizmi ishte karakteristike epa shmangeshme e atij sistemi .
Nuk mund te bashkejetoi krimi me humanizmin . Edhe nje takim me ambasadorin , nuk ja lejojne nje shtetase , qe intersohet , per te dashurin . Ky Ambasador , kuja i hyn ne pune, kur nuk kryen detyren fillestare , qe jane hallet e popullit te tij ?
Luan Malindi , qe e kaloi jeten neper burgje dhe interrnime , e humbi durimin dhe shpresen te nje fitore e demokracise i dha fund jetes me vetflijim . Ne kete fletore , qe po perkthente Poeti , mungonin dy flete. Per fat , te nesermen nje femije i tha poetit , se nje mace , u zhgrye ne fletet e tij . Ishin te tre fletet , qe mungonin . Kete epizod , autori na i jep shume te detajuar : “ Ne qofte se nderi eshte thesar , kjo mace eshte xhevair “ ( F 136 )
Poeti e prktheu me perkushtim te vecante , si letrar i pa anshem , por dhe si person , qe te tilla vuajtje i kishte provuar ne kurrizin e vet . Sigurimi nuk falte askend , por perqendrohej te shtresa intelektuale .
Kujtimet e burgjeve te ish monizmit , jane pershkruar nga nje shumice e shqipetarve , qe e kane vujtur ate tmerr . Vujatjet dhe torturat , kane kuptimin e perbashket , qe e nxjerrin ate regjim , me ish sigurimin e tij famkeq , nje perbindsh , qe nuk pati te dyte , qofte dhe ne krahasim me llojin e vet .
Ne sythin “Shtegu I lindjes , jepet nje gjyq , qe zhvillohet , per nje intelektual te shkolluar ne France. I pandehuri i ben pyetje prokurit , per difektin e mos njohjes se avokatit , si perfaqesus i pales se paditur , kur dihet se pala tjeter e kompletuar i , perket shtetit .
Per ta demaskuar prokurorin , i drejtoi nje pyetje shume provokative , per” shtegun e tij te lindjes” . Kete pyetje prokurori i pa ditur , u pergjigj se behej fjale, per femije te jashtligjshem . I akuzuari spjegoi salles , se Shtegu i lindjes , eshte perkufizimi Pitagores , per percaketimin e shkalles se inteligjences . Gjat pyetjeve dhe dekllarimit te Kryetarit , u vertetua se djali i kryetarit te gjyqit , ishte informator i sigurimit , ne grupin e studenteve shqiptare ne universitetin francez . Spiunet ndodhen ne te tetra hapesirat dhe ne te gjitha shkallet e inteligjences . Nga ky syth mesojme se sigurimi eshte vete gjykata , ngarkuar me spiunim origjinal dhe pa aftesi te plota profesionale. Gjyqi i diktarures moniste , mbyllte ciklin e nje shteti farse , me paaftesine e gjyqetareve . Vete gjyqi , nuk kishte asnje lidhje me drejtesine. Drejtesine e bente Partia , madje pohoej publikisht ,si pjese e ideollogjise , gjyqi ka karakter klasor.
Poeti , personazhi i romanit , ja dolli te perktheje testamentin e heoit , qe shteti e burgosi dhe e torturoi , pa asnje baze juridike . Ja si shprehet , per kete problem , Poeti :” E jashtzakonshme ngjarja , por dhe stili i te shkruarit unik , per lloin e vet . Pa lere gjuha e perdorur , teper e gjalle . Kur ta zbardh plotesisht , ne shqip , do tua jap ta lexoni doreshkrimin “. ( F156 )
Kemi te bejme me solidaritetin mbarekombetar , kunder asaj diktature , qe kushdo , qe i delte perpara e quante tradhetar te atdheut dhe nuk vononte te thurte nje akuze si rrjete merimange .
Menyra si torturoheshin shtetasit , nga diktatura , lidhej me dhunimin e deshirave dhe talentet e tyre . Poeti rrefen si shteti i hoqi te drejten e botimit. Ngjason me pushkatimin e talentit . Kaq rigoroze ishte kjo dhune , sa nuk lejohej te botonte as me pseudonim . Poeti , mesoi frengjishten , per kompesim te heqjqes te te drejtes se botimit. Diktatura , kishte vulen e vet ,per te dalluar te denuarit prej saj . Kjo vule ishte” i deklasuar “ . Populli i thjeshte ishte i ndare artificialisht ne dy pjese . ( Ky realitet pershkruhet ne F167 )
Ne fillim te romanit eshte pershkruar skena erotike , midis Poetit dhe francezes Zhuliete . Ne faqen 166 te dashuruarit takohen perseri . Kemi te bejme me nje dashuri te thelle njerezore . Autori , na i jep jeten ashtu sic ajo vjen , pa perdorur mekanizma tjetersimi . Po jap nje skene te nxehte dashurie ne shperthim , te pershkruar ne faqen 177 :
“ Trupi francezes, sikur te kishte ftofte , i ferkohej pas kurmit si nje mace…. Keshtu , si nje keter , qe s’gopej se ngreni qershi dhe luante me berthamat ,ai kishte perfshire me finese fushen e atij gjiri , per te mbritur here pas here ne majen e kulles Eifel .. . “( F 191 )
Kjo skene , si te gjitha te tjerat te kesaj natyre , jane te zjarrta dhe te gjata , per te na kujtuar se bota nuk eshte vetem lot e brenge .
Si te gjithe te dashuruarit , bisedonin gjate dhe vemendshem . Poeti i spjegoi se si punon , per nje testament , te shkruar ferngjisht dhe hollesira te tjera . Ky ishte babai i Zhuljetes . Vajza fatkeqe u hidherua pa mase , kur mori vesh se Babai , kishte djegur kasollen , qenin e tij besnik , 3 delet , qe i pati burim jetese dhe brenda atij zjarri u dogj me ndergjegje, zjarrvenesi . Kemi te bejme me nje lajm te llahtarisur , per vajzen franceze dhe memen e saj , qe ndiqnin gjurmet e njeriut te dashur ,me vite tera , te humbur pa nam dhe nishan .
Gjuha e perdorur nga romancieri eshte e duhura , kur kemi parasysh , qe flasin personazhe shqiptare dhe franceze . Autori e ka perdorur sakte plasiken e te dy gjuheve . Kete fenomen e veme re ne fluturimet pindarike , te Poetit , qe eshte personazhi kryesor i romanit . E ngjashme eshte dhe diskutimi i mjekeve , per semundjet trunore , qe i shmang hipnoza . Perdor me sukses neollogjizmat , qe jane familjarizuar me gjuhen e shkruar . Perdor me pergjegjesi gjuhen shkencore te teknollogjive te kohes . Fjala vjen , per fizikanten franceze , nuk mjaftohet vetem me profesionin fiziknte , por i bashkon cilesorin teknik nenatomike . Fjala fizike eshte vjeteruar , kane lindur nen profesione te tjera , si fizika e kuanteve , fizika atomike dhe nen atomike . Shkruan , per hipnozen , si te jete mjek . Shkruan , per pikat trigonometrike te terenit, si te jete inxhinjer etj .
Keto hollesi gjuhesore , flasin , per kulture te konsoliduar te autorit. E ka vene ne praktike , teorine , sipas te ciles autoret duhet te studjojne dhjetra here me shume se lexusit , ose e thene shkurt , autoret jane lexusit e panderprere dhe te perhershem
Ky roman , quhet i komlikuar , sepse te komlikuara jane jetet e 5 personazheve : Poeti , Mersejeza , Xhuliana dhe Luan Mailindi . Jeta e tyre ka shkuar ne prese te briskut , pervec Malindit , qe perfundoi me tragjedi te ngjashme me tragjedite e Eskilit . Keta te peste , perfaqesojne popullin e thjeshte . Po qe se te peste do te lindshin dhe maturoheshin ne nje shtet demokratik , jetet e tyre dote shkonin fjolle , pa asnje kontradikte , per tragjedira nuk behej fjale . Jetet e tyre i komlikoi deri ne tragjedi , regjimi monist , me ligjet e egra te suvejimit permanent te intelektualeve dhe shtetasve te thjeshte
Ne rrast se keta do te jetonin gjetke , nuk do te kishte materjal te shkruhej ky roman dhe dhetra te tjere , qe perbejne letersine e burgut .
Tragjike eshte edhe ndarja e detyruar e cifteve , qe paten grate ruse . Autori , na pershkruan rrastin e Gjergjit , martuar me Natashen ruse dhe i ndare nga presioni i eger politik . Poeti – personazh , perfaqeson inteligjencen popullore , qe eshte vitale dhe e pa shtereshme . Ne rrastin konkret , ai Sigurim , qe kishte hyre ne te tera poret e popullates , u be lolo , perballe inteligjences popullore . Arriti te beje roje ne recepsion dhe ne karrocen e ushqimit , qe priste te dhoma e gjumit te hotelit turistik , ku poeti luante karten erotike .
Shteti shqiptar keto gra , i shpalli armike te Shqiperise , ne sherbim te shtetit sovjetik . Te dy e gjeten njeri tjetrin , pas burgut te gjate te Gjergjit . Ky shembell e ben sigurimin shqiptar me te eger se ai stalinist . Vetm “Natashat “ shqiptare u kthen ne deren e Babait . Atdheu i tyre i priti me krah hapur , me gjithe femijet e lindur ne Shqiperine e cfilitur nga xhelati injorant, Enver Hoxha . Shqiptari , si c’do trim , e ka pasur kadimi respektin , per grate . Ka njohur Teuten , Antigonen , Shote Galicen , per natyren e tyre , jane me atdhetare dhe me objektive se burrat , sepse jane nena . Enveri i futi sigurimsit ne krevatet bashkeshortore . Shkaterroi disa qindra familje , me llogjiken infatile te spiunit . Ai sigurim i sofistikuar dhe brutal arriti te behet shkrum e hi , perballe qendreses dhe unitetit popullore te pershkruar nga At Zefi dhe perballe inteligjences , te pershkruar nga Anastasi . Ashtu sic pati detyren , sigurimi shqiptar u mbyt ne llumin e vet . Themelusit e tij , vrane njeri tjetrin . Koci Xoxe vrau kedo , qe i dolli perpara . Kocin e vrau Kadriu , Kadriu , Fecori , Mehmeti vrane njeri tjetrin . U eliminuan keta dhe arma e tyre e dashur nepermjet te ciles , kryen reprezalje dhe krime ndaj njerzve te pa fajshem.
Aktualisht Populli gezon demokracine dhe lirine , si gjithe shtet e emancipuara. Populli dhe drejtesia kontrollojne shtetin . Duhet te ruajme kujtesen , per represionet e kaluara , qe ka vuajtur shumica e popullsise shqiptare , ne forma te ndryshme ,te sofistikuara , por krejt te dhunshme .
Illo Foto , studjus , ne NY – Gusht 2021
