Delo Isufi: Ky është Eldar Akhadov

Eldari, ndonëse një jetë e tërë me punë kërkimore e shkencore, ka njëkohësisht një jetë sa dhjetë jetë, një aureolë letërsie e qëndisur me bukurie shpirtërore.

Ky është Eldar Ahkadov, i lindur në vitin 1960 në Baku, Azerbaxhan. Ishte koha kur Bashkimi Sovjetik kishte në përbërje të tij si shtet disa republika dhe etni. Kështu Eldari, i etur për dije dhe dituri, që në moshë fare të re adhuronte poezinë, këngët e bukura të vendlindjes së tij, dashuronte qiellin dhe hapsirat pa fund. Dëgjonte cicërimat e zogjve dhe i imitonte ato. Por, Eldari krahas qiellit, u dashurua edhe me tokën e nëntokën, thellësitë, vlerat dhe bukuritë e saj. Eldari, në vitin 1983 u diplomua në Univeristetin e Leningradit (sot Sant Petersburg) inxhinier i minierave. Pas mbarimit të studimeve me rezultate të shkëlqyera, ai punoi gjithandej, në Kaukazin e veriut e të jugut, në Siberi e në veriun e largët të Rusisë.

Vendlindja e ushqeu me dashurinë për këngët e bukura popullore, legjendat e mitet e Azrbaxhanit. Kostumet e bukura tradicionale të qëndisura me filigram e fije ari, plot ngjyra e lule, Eldarit i krijuan imazhin e ylberit që qarkonte bukuritë shpirtëroe të vajzave të sybukura të Bakus. San Petersburgu e rriti dhe burrëroi me madhështinë dhe qytetërimin e tij. Aty ai shijoi ballot elegante të elites ruse, sidomos valsin. Në Sant Petersburg, ai shikonte Netët e Bardha dhe shkruante poezi. Eldai punoi në Kakukaz. Kaukazi- atje ku fushat prekin retë me malet ngjan si një rrëfim i lashtë i shkruar nga vet natyra me hapsirat . Aty kalojnë shtigjet e vjetra çobanësh, ku zëri i erës përzihet me tingujt e qetë të natyrës, ku fushat me bar të njomë e me lule të egra, ku në behar çobanët ngrenë stanet e tyre, ku legjendat e moçme qarkullojnë brez pas brezi, këto e brumosën Eldarin me jetën baritore. Kur punoi në Siberi, Eldari u njoh me heshtjen e bardhë që zgjat në pafundësi, ku bora nuk është vetëm stinë, por mënyrë jetese. Pyjet e dendura të Siberisë, tajga, lumenjtë e ngrirë ku njeriu është i vogël përball madhështisë së tokës dhe motit, Keto, Eldarit i dha mundësinë që të njihet me natyrën e egër dhe, me shkrimet e tij ta bëj të dashur pë njerzit.

I përmenda këto, pasi Eldar Akhadov, në 102 librat që ka shkruar, në poezi, prozë e studime kanë ndikuar sadopak fëmijëria, rinia studentore e puna, kanë qën frymëzim e muzë për ‘të. Ndonëse shkrimet e tij janë në shtatë gjuhë, ato janë përkthyer e botuar në 45 vende të botës.

Eldari është anëtar nderi i sindikatave të shkrimtarëve të disa shteteve sovrane. Ai është anëtar nderi i Unionit të Shkrimtarëve të Azerbajxhanit dhe akademik i Akademisë Ndërkombëtare të Letërsisë, Artit, Kulturës dhe Shkencave Sociale (Uzbekistan). Ai është gjithashtu kreu i Këshillit Koordinues të Organizatës Botërore të Shkrimtarëve (WOW). Poetët Mordechai Geldman (Izrael) dhe Richard Berengarten (Kembrixh, UK) krahasojnë punën e tij me William Blake. Në vitin 2025, libri i tij "Baku - Zurbagan" u botua njëkohësisht në katër shtëpi botuese në tre vende - Rusia, India dhe Turqia.

Unë Eldarin e takova në Moskë në Kongresin e dytë të Organizatës Botërore të Shkrimtarëve (WOW). Një burrë në pamje hijerënd por me një zemër të madhe e të qeshur, ky ishte Eldari.

Duke lexuar poezitë e Eldarit, vitin e kaluar përzgjodha njerën prej tyre e titulluar : “Një burrë që më ngjasonte mua”. E përktheva poezinë në gjuhën shqipe dhe u botua në Nr.279/2024 të revistën presigjoze Obeliks, kopje të së cilës ia dhurova Eldarit në Moskë.

Kush nuk e njeh Eldarin dhe e shikon nga larg, krijon përshtypjen e një njeriu “të ftohtë” sikur mbanë mbi shpinë akujt e Siberise por kur bisedon me ‘të në sytë e tij lodrojnë lulet shumëngjyrëshe te baku-së dhe zemra e shpirti i tij është i gjerë si stepat e rusisë.

Ky është Eldar Akhadov. Nisur nga dëshira dhe pasioni im për poezinë lirike, po publikoj një poezi të Eldarit që titullohet: “Фортепьянское”

si dhe analizën letrare të kësaj poezie nga origjinali rusisht.

Faleminderit miku i mirë Eldar Akhadov për kënaqësinë që na dhuron me bukurinë e vargjeve të tua.

Ja poezia në gjuhën shqipe e përkthye nga unë :

Pianistik 1)

Ah, shpirtit tim i duhet pak piano,

Një kupë me verë, pse jo një tamixhan,2)

Aeroplanët si spëraktje shampanje,

Fluturojnë në qiellin pa fund e paanë.

Dal nga bukëtorja duke buzëqeshur, 3)

Në kokë një rrëmujë qiellore gri e blu,

Dikush mendon se jam i marrë, i heshtur,

E ç’rëndësi ka nëse vërtet jam kështu?!

E dua dua këtë qiell të kaltër e pafund,

Ku retë fluturojnë si lejlekë në shtegëtime,

Le t’ vallëzojnë skifterët në ajrin e parfumtë,

Dhe toka le të më deh me melodi vioiline.

Le të fluturojnë të gjitha me këngë e valle,

Në hapsirën e fushave të vjeshtës pikturë,

Të dua o vjeshta ime e dashur, lozonjare,

E bukur, diellore, pak e çmendur si unë.

1) Pianistik – muzike pianoje

2) Tamixhan- shishe qelqi që mbahet rakia

3) Bukëtorja- dyqani ku shitet buka.

Koment letrar për poezinë e Eldar Akhadov: "Pianistik"

Poezia "Pianistik" e Eldar Akhadovit është një shembull i ndritshëm i poezisë lirike, e mbushur me ndjeshmëri, muzikë të brendshme dhe frymëzim. Që në titull ndeshemi me një metaforë të guximshme – "Pianistik ose fortepianoska" si simbol i harmonisë shpirtërore, ndjenjës që rritet si një melodi dhe një lloj improvizimi poetik.

Kompozimi dhe struktura

Poezia përbëhet nga katër strofa katërvargëshe me skemën e rimës ABAB, që i jep ritëm të gjallë dhe të lehtë. Metrika anon nga jamb i katërkëmbrash, por me variacione të vogla, çka krijon ndjesinë e një gjuhe të gjallë, spontane – ashtu siç ndodh në një improvizim muzikor. Kjo përforcon gjendjen emocionale të personazhit lirik – të frymëzuar, të ngritur shpirtërisht, të dehur nga bukuria e jetës.

Gjuha dhe figurat letrare

Poezia është e pasur me imazhe dhe figura stilistike:

"Dua diçka fortepianoske" – është një shprehje e pazakontë, një lloj neologjizmi, që hap poezinë me një kërkesë shpirtërore për diçka të bukur, të ndjeshme, të frymëzuar, siç është muzika. Fjala "fortepianoske" përfaqëson një lloj pijeje imagjinare – metaforë e etjes për art, ndjenjë dhe bukuri.

"Aeroplanët, si shkumë shampanjeje" – një krahasim i gjallë që krijon një atmosferë festimi dhe lehtësie. Ngjyrat, drita dhe lëvizja përshkruhen me një elegancë vizuale e muzikore.

"Në kokë – rrëmujë qiellore" – një metaforë për kaosin krijues, gjendjen e frymëzimit ku mendja është pushtuar nga ndjenja dhe imazhe.

"Toka, si violinë, këndon" – është një figurë e gjallë e personifikimit. Bota në këtë poezi është muzikore, gjithçka vallëzon, këndon, lëviz në harmoni.

"Fluturimi i lejlekëve", "vallëzojnë skifterët", "si grup kërcimi" – qielli dhe zogjtë shndërrohen në balerinë dhe instrumente. Krijohet një ndjesi e një valsi ajror poetik, një simfoni midis natyrës dhe ndjenjës.

Gjendja emocionale dhe personazhi lirik

Personazhi lirik është një ëndërrimtar, i çliruar nga përditshmëria:

Ai del nga furra i buzëqeshur, por në kokën e tij ka një "rrëmujë qiellore".

S’e shqetëson që "thonë jam i çuditshëm sot" – ai është i zhytur në një botë të bukurisë së brendshme, të frymëzimit, dhe nuk kërkon të kuptohet nga të tjerët.

Ky është një homazh për shpirtin poetik, për ndjeshmërinë e atyre që shohin më shumë sesa të zakonshmet e jetës.

Tematika dhe mesazhi

Temat kryesore të poezisë:

Muzika si mënyrë jetese – gjithçka është në lëvizje, në tingull, në harmoni. Poezia e shndërron botën në një koncert ndjenjash.

Dashuria për jetën dhe për vjeshtën – strofa e fundit është një deklaratë dashurie për vjeshtën, e paraqitur si një grua "e butë dhe budallaqe", e cila përfaqëson stinën e pjekurisë dhe të ëmbëlsisë jetësore.

Pranimi i ndjeshmërisë dhe lirisë shpirtërore – personazhi nuk ka frikë të duket i pazakontë, sepse ndjen thellë dhe bukur.

Vlerat estetike dhe artistike

Pjesa më e fortë e kësaj poezie është muzikaliteti i saj. Si në përmbajtje, ashtu edhe në ritëm, gjithçka duket se ecën sipas një melodie të brendshme. Përmendja e fortepianos, violinës, valleve, tingujve – e bën tekstin të këndohet, jo thjesht të lexohet.

Për më tepër:

Gjuha është e lehtë, e pastër dhe e freskët – edhe pse ka figura të pasura, mbetet e kuptueshme dhe e ndjeshme.

Intonacioni është i gjallë dhe lozonjar – përdorimi i pyejve retorikë, thirrjeve dhe ritmi i alternuar krijojnë një ngarkesë të veçantë emocionale.

Origjinaliteti poetik – Akhadov kombinon përditshmërinë me të jashtëzakonshmen, momentin e përditshëm me frymëzimin e lartë artistik.

Përfundim

Poezia "Fortepianoska" është një himn për frymëzimin, për bukurinë e thjeshtë të jetës, për gëzimin e saj. Ajo është një shembull i poezisë që nuk ka nevojë për dramë të madhe – por merr frymë në përditshmërinë poetike. Eldar Akhadov krijon një poezi që është një këngë e jetës, e stinëve, e shpirtit të lirë që e sheh botën si një koncert të përjetshëm.

Paraqiti: Delo Isufi