BUJAR QESJA: Zydi Quku tingulli i trompës që vjen nga deti

...Në mbrëmjet e pleqërisë, ndien ende aromën e kripës së detit dhe kujton shokët, notat muzikore, sirenat e anijeve, duartrokitjet e thjeshta të sallave të dikurshme. Janë kujtime që ia mbajnë gjallë shpirtin...

BUJAR QESJA

Ka njerëz që pa bërë zhurmë, lënë gjurmë të qeta në jetën e qytetit. Nuk kërkojnë të jenë në dritat e skenës, por që e ndriçojnë me përkushtim, me punë, me artin dhe shpirtin e tyre. Në historinë e gjatë të qytetit të Durrësit, përtej figurave të mëdha që kanë bërë emër, qëndrojnë me personalitet e thjeshtësi edhe njerëz të zakonshëm, që kanë lënë gjurmë të qeta, por të qëndrueshme. Zydi Qukut i takon njëri prej tyre. Jetë e gjatë, e mbushur me tinguj, me kujtime, me punë të ndershme dhe me dashuri të pafund për njerëzit, portin dhe qytetin e tij të dashur, Durrësin.

Zydi Quku është një nga ata njerëz, që nuk e ndan dot nga deti. E ka patur përballë gjithë jetën. Deti ka qenë horizont dhe frymëzim, shok i heshtur dhe dëshmitar i rrugëtimit të tij. Në mëngjeset e hershme, kur era ngre valët e para dhe sirenat e anijeve zgjojnë portin, Zydi ka qenë gjithnjë aty, midis pompave, tubave dhe tingujve të trompës, që si një zog metalik shpërndante gëzim mes punëtorëve e miqve.

Durrsak i vjetër, i lidhur me portin, me detin, me muzikën dhe me njerëzit. Për dekada ka ndriçuar qytetin me tingujt e instrumentit dhe me buzëqeshjen e sinqertë që s’e ka humbur kurrë. Punëtor i përkushtuar i Portit Detar, qytetar aktiv dhe njeri me shpirt të bardhë. Përvjetori i tanishëm i lindjes, i sjell me vete kujtime të një jete të mbushur me punë, muzikë dhe dashuri për njerëzit.

Për shumë vite u angazhua në  repartin e pompistëve të ofiçinës së Portit Detar, ku çdo ditë e re niste mes motorëve, vajit, ujit dhe aromës së kripës së detit.

Punë e ngarkuar, por shumë përgjegjësi. Zydi e njihte mirë zanatin dhe e ushtronte me dashuri. Njeri i përpiktë, i kujdesshëm, që njihte çdo valvul, çdo zhurmë, çdo sinjal që vinte nga motorët. Kolegët e kujtojnë për sjelljen e butë, humorin e hollë dhe për atë lloj maturie, që vetëm njerëzit e rrënjosur në punë e kanë. I takon asaj gjenerate që nuk flet shumë, por që vepron me ndershmëri. Nuk ngrinte zërin, por fjala i kishte peshë. Quku mbeti nga ata punëtorë, që e mbante portin në këmbë pa kërkuar asnjëherë lavdi.

Trompa që flet me shpirt

Në rininë e tij, Zydi Quku u dallua si instrumentist i talentuar, mjeshtër i trompës, instrument që kërkon frymë të gjatë dhe shpirt të madh. Mbetet ndër figurat e dashura të grupit artistik amator të Portit Detar të Durrësit, ku puna e ditës përzihej me artin e mbrëmjes. Aty, në sallat e provave, ku ngrohtësia e miqësisë përzihej me pasionin për muzikën, Zydi jepte më të mirën e vet. Në ato vite të bukura, kur arti dilte nga zemra dhe jo nga interesi, trompa e Zydi Qukut fliste me ndjenjë, me shpirt, me dashuri për njerëzit.

Në anketat muzikore të Pallatit “Rinia”, trompa e tij zinte vend në rreshtin e parë të orkestrës, duke ngritur peshë sallën me melodi të njohura, marshe, serenata apo këngë të vjetra qytetare. Zydi nuk mungonte asnjëherë si në prova ashtu edhe në çfaqje. Gjithnjë vinte me dëshirë, me buzëqeshje dhe me frymën e tij të ngrohtë i jepte vlerë veprimtarive artistike.

Kujtohet gjithnjë si njeri i përmbajtur, me fisnikëri që të mbetet në mendje. Trompa s’ishte thjeshtë instrument, por  zëri i shpirtit, malli për jetën, për detin, për shokët. Në koncertet e organizuara nga institucionet kulturore të qytetit, për festa apo përkujtimore, Zydi Quku merrte pjesë me dëshirë, me ndjenjë qytetarie dhe respekt për artin. Tingulli i trompës shpesh i paraprinte paradave, manifestimeve, festave të portit si thirrje për gëzim, si kujtim i kohëve kur arti dilte nga zemra.

Në dekadat e pasluftës, arti amator në Durrës ka qenë vatër e gjallë krijimtarie. Në atë lëvizje të bukur artistike, ku përfshiheshin punëtorë, teknikë, studentë e mësues, Zydi Quku ishte emër i dashur. Luante në trompë, instrument që kërkon frymë të fortë e disiplinë, por mbi të gjitha ndjenjë, sikur po lundronte në një det të qetë e joshës.

Në grupin artistik të Portit Detar, trompa e Zydi Qukut ishte gjithmonë në vendin e vet, e pastër, e ngrohtë, me tingull që i jepte karakter çdo ansambli. Mori pjesë në anketat muzikore të Pallatit “Rinia”, në koncerte për festa zyrtare dhe përkujtimore, në veprimtari të organizuara nga institucionet kulturore të qytetit.Në ato skena modeste, por me shpirt, ku arti buronte nga dashuria, Zydi jepte gjithmonë më të mirën. Nuk kërkonte duartrokitje, por ato vinin vetë si mirënjohje për seriozitetin dhe talentin e tij.

-Muzika më ka mbajtur gjallë shpirtin. Është ajo që më ka bërë të ndiej se jeta ka ritmin e vet, ashtu si fryma e trompës, shprehet në biseda me miq Zydi Quku.

Jetë mes detit, punës dhe muzikës

Por përveç artit, jeta e Zydi Qukut ka qenë e lidhur fort edhe me punën në Portin Detar të Durrësit, aty ku për dekada shërbeu si pompist në repartin e ofiçinës. Ishte punë e vështirë, por e ndershme. Me uniformën e thjeshtë të punëtorit, ka kaluar ditë e netë mes motorëve, pompave, vajit e ujit, duke u kujdesur që çdo pajisje të funksiononte siç duhet.

Në mes të atij porti të madh, ku anijet hynin e dilnin si zogj të mëdhenj deti, Zydi ishte pjesë e asaj fryme të gjallë pune, që e bëri Durrësin qytet të veçantë. Simbol i qytetarit durrsak. Punëtor, artist, mik dhe njeri i veçantë. Me trup të ngjeshur e sy të kthjellët, mishëronte atë që quhet dinjitet i heshtur, pa fjalë të mëdha, duke ia lënë jetës të flas më shumë se ai.

Në fund të çdo dite pune, kur anijet pushonin dhe era sillte aromën e kripës, Zydi kthehej te pasioni i tij i parë muzika. Ka ditur ta mbajë gjithmonë zemrën pranë detit, pranë njerëzve, pranë tingujve të bukur të jetës.

Në kujtesën e shumë durrsakëve, Zydi mbetet simbol i qytetarit të mirë i lidhur me detin, me artin, me miqtë dhe me jetën e përditshme të qytetit. Në mbrëmjet e pleqërisë, ndien ende aromën e kripës së detit dhe kujton shokët, notat muzikore, sirenat e anijeve, duartrokitjet e thjeshta të sallave të dikurshme. Janë kujtime që ia mbajnë gjallë shpirtin.

Familja streha e qetësisë

Në jetën e gjatë, Zydi ka pasur gjithnjë pranë bashkëshorten e dashur, Havushen, me të cilën ka ndarë çdo gëzim e vështirësi. Çift shembullor, që edhe tani në vitet e pleqërisë, vazhdojnë të jenë bashkë, të kujdesen për njëri tjetrin dhe të gëzojnë familjen. Havushja i ka dhënë familjes ngrohtësi dhe qëndrueshmëri.

Kanë rritur me përkushtim djalin, Redin Quku, që mban detyrën e Kryemyftiut të Durrësit, figurë e respektuar për kulturën e tij të gjerë fetare dhe shkencore, për urtësinë dhe komunikimin qytetar. Është pasqyrë e edukatës që ka marrë në shtëpinë e prindërve, aty ku modestia, mirësia dhe dashuria për njeriun janë vlera të trashëguara.

Vlerat  në familjen e Zydi Qukut, nuk kanë qenë kurrë fjalë por mënyrë jetese. Zydi gjen paqe dhe dritë në sytë e mbesës së tij të shtrenjtë, Borës, përgjërohet për të dhe ndjen mall sa herë e përmend. Bora është gëzimi i pleqërisë, dritë e vogël që i ngroh shpirtin.

-Çdo mëngjes është më i bukur kur dëgjoj zërin e saj, loton nga kënaqësia Zydi.

 Në mbrëmjet e qeta, kur era e detit fryn lehtë përtej dritares, Zydi e ndien se jeta i ka dhënë shumë dashuri, miqësi, art, familje dhe mbi të gjitha respektin e njerëzve.

Njeri i mirë, qytetar i vërtetë

Në Durrës, emri i Zydi Qukut përmendet me respekt. Njerëzit e portit e kujtojnë me dashuri. Artistët e brezit të tij flasin me nderim. Kompozitori i njohur Hajg Zaharian vjen dhe e viziton mjaft herë këtë instrumentist me nam.

 Zaharjan të shpjegon:

-Kam mbetur mik dhe vëlla me Zydi Qukun, që kur drejtoja muzikën në Pallatin “Rinia”. Është njeri i çmuar, qytetar i përulur. Përfaqëson atë brezni, që punonte shumë dhe ankohej pak, që gëzohej me pak dhe ndante gjithçka që kishte.

Në fytyrën e tij të pastër dhe duart që kanë njohur punën e vërtetë, lexon historinë e jetës së ndershme. Në buzëqeshjen ende sot, duket sikur dëgjon jehonën e trompës së dikurshme, që ngrihej përmbi port e përmbi det, si himn i heshtur për njerëzit e thjeshtë të këtij qyteti.

-Jam me fat që kam parë kaq shumë, kam punuar, kam rritur fëmijë të mirë dhe kam miq që më kujtojnë me dashuri, thotë shpesh Zydi, me atë kënaqësinë e njerëzve që s’e masin jetën me pasuri, por me kujtime.

Zydi Quku nuk është vetëm emër i së kaluarës, por shembull i atyre që e kanë mbajtur gjallë shpirtin qytetar të Durrësit me muzikë, me punë dhe me dashuri për jetën. Qyteti i tij i lindjes e kujton me mirënjohje, si njeri të sinqertë, të ndershëm dhe të dashur, që ka ditur të jetojë me dinjitet dhe të lërë pas një emër të madh.

Qytetari që nuk harrohet

Emri i Zydi Qukut është pjesë e kujtesës qytetare të Durrësit. Përfaqëson atë brez, që dinte të jetonte me dinjitet, që e shihte punën si nder dhe artin si gëzim. Në fytyrën e ngarkuar me jetë, në duart që kanë njohur punën e vërtetë dhe në tingullin e trompës, ende kujtohet nga kolegët e vjetër, gjallon portreti i fisnikut, që ka ditur të mbetet i tillë deri në fund.

Durrsakët përkulin kokën me respekt para figurës së Zydi Qukut punëtorit, muzikantit, qytetarit dhe njeriut që e jetoi jetën me përulësi e dashuri. Një jetë pranë detit, pranë njerëzve dhe pranë tingujve që nuk shuhen. Përfaqëson njerëzit e ndershëm, që punuan fort, jetuan thjeshtë dhe lanë pas shembuj të mirë.

Në çdo rrudhë të fytyrës ka një kujtim, në çdo buzëqeshje një mirënjohje për jetën. Trompa që dikur jehonte në sheshe e salla, mbetet simbol i kohës ku arti ishte gëzim i përbashkët dhe jo privilegj i të paktëve.

Quku ishte instrumentisti, që e bëri portin dhe qytetin të këndojë me tingujt e trompës. Kalon jetë të ndershme dhe të bukur, ashtu si muzika që e shoqëroi gjithmonë. Zydi Quku është pjesë e atij brezi të artë, që i dha Durrësit shpirt, kulturë, muzikë dhe dashuri.