Agim Vuniqi: Shpirti i një populli nuk shuhet

Shpirti i një populli nuk shuhet, por pushteti, korrupsioni dhe manipulimi vazhdojnë të përpijnë trupin e tij!

Nga Agim Vuniqi

“You can take a body… burn the body… the spirit – you devils… the spirit – you criminals… the spirit lives on in our minds…” – fjalët e Zhan Dominik, gazetarit haitian të vrarë në vitin 2000, sot kumbojnë si një metaforë e dhimbshme edhe për Kosovën. Shpirti i një populli nuk shuhet, por pushteti, korrupsioni dhe manipulimi vazhdojnë të përpijnë trupin e tij.

Kosova si laborator i demokracisë së kontrolluar

Që nga paslufta, Kosova është kthyer në një shembull të dhimbshëm të demokracisë së mbikëqyrur. Asnjë qeveri nuk ka rënë vetëm nga vota e qytetarëve; rrëzimi apo ngritja e saj është shpesh rezultat i një telefonate nga jashtë. Kjo metaforë nuk është trillim: diplomacia ndërkombëtare ka vendosur më shumë se sa qytetari i zakonshëm i Kosovës. Në vend të sovranitetit, kemi pasur protektorat; në vend të shtetndërtimit, kemi pasur administrim të jashtëm.

Pushteti ka ndërruar duar jo për shkak të maturimit të demokracisë, por për shkak të interesave të Brukselit, Uashingtonit apo qendrave të tjera vendimmarrëse. Në këtë logjikë, zgjedhjet mbeten thjesht një ritual i legjitimitetit formal, ndërsa vendimet reale sillen gjetiu.

Riciklimi i elitave dhe partneritetet e dyshimta

Në skenën e brendshme, qytetari i Kosovës sheh të njëjtët aktorë politikë që riciklohen. Ata që dje sundonin me korrupsion e kapje të shtetit, sot janë opozita që premtojnë ndryshim. Por ndryshimi i tyre ka një çmim: partneritetin me Listën Serbe, një strukturë që nuk fsheh lidhjet me Beogradin.

Në emër të “stabilitetit rajonal”, po tentohet të normalizohet një marrëveshje ku Serbia vazhdon të ushtrojë ndikim mbi Kosovën. Marko Gjuriq, ambasadori i Beogradit në Washington, ka ndërtuar ura të reja komunikimi falë lobimit të Grenellit dhe rrjeteve të tjera lobiste, duke krijuar një realitet ku sovraniteti i Kosovës përsëri negociohet mbi kokën e qytetarit të saj. Kjo nuk është demokraci, por pazar politik me sovranitetin.

Zhvendosja e fuqisë diplomatike nga OKB

E gjithë kjo është pjesë e një tabloje më të gjerë: fuqia diplomatike botërore nuk qëndron më në OKB. Këshilli i Sigurimit është bërë arenë e vetove dhe retorikës boshe. SHBA-ja dhe BE-ja veprojnë përmes mekanizmave paralelë – NATO, G7, G20 – ndërsa Rusia dhe Kina përdorin organizata alternative si BRICS për të krijuar blloqe të reja.

Shtetet e vogla, si Kosova, mbeten peng i kësaj përplasjeje. Pavarësia e saj nuk është njohur në OKB për shkak të vetos ruse; marrëveshjet më të rëndësishme të saj nuk janë miratuar në New York, por në Bruksel dhe Washington. OKB-ja, e themeluar për të garantuar paqe dhe rend ndërkombëtar, është shndërruar në një tribunë formale, pa fuqi reale.

Demokracia në krizë globale

Kosova nuk është përjashtim, por simptomë e një krize globale të demokracisë. Në SHBA, polarizimi politik ka gërryer besimin tek institucionet. Në Evropë, populizmi dhe ekstremi i djathtë po rriten. Në Afrikë dhe Amerikën Latine, grushtet e shtetit ushtarakë janë rikthyer. Demokracia nuk është më garanci, por retorikë; vota shpesh nuk prodhon pushtet real, por thjesht maskon marrëveshje elitash.Në këtë panoramë, Kosova është një mikrokozmos: qytetari voton, por nuk ndikon. Institucionet ekzistojnë, por nuk funksionojnë. Pushteti zëvendësohet me një telefonatë, jo me një vullnet të shprehur nga populli.

Shpresa në horizont

Megjithatë, siç thoshte Dominiku, shpirti mbijeton. Edhe në Kosovë, edhe në botë, ekziston një brez i ri që nuk pranon të heshtë. Diaspora, të rinjtë e pashpresë që kërkojnë hapësirë, aktivistët që sfidojnë korrupsionin, mediat që ende guxojnë të thonë të vërtetën – janë grimca të një shprese që ende nuk është shuar.

Pyetja e madhe është: a do të mjaftojë ky zë për të thyer apatinë, për të rikthyer demokracinë tek qytetari, apo Kosova – si shumë vende të tjera – do të mbetet peng i telefonatave nga jashtë?