A ekzistojnë mekanizmat formal të mbledhjes së të dhënave gjuhësore në Shqipëri?
Një projekt ka zënë një vëmendje të rëndësishme në dhjetë e fundit. Ai është në fakt pjesë e projektit European Linguistic Ëealth (LRE), i bashkëfinancuar nga Programi i të mësuarit gjatë gjithë jetës së Komisionit Evropian dhe i iniciuar nga British Council, organizata ndërkombëtare e Mbretërisë së Bashkuar për mundësitë arsimore dhe marrëdhëniet kulturore. Projekti menaxhohet nga Këshilli Britanik dhe mbikëqyret nga një grup drejtues i përbërë nga përfaqësues nga EUNIC - Rrjeti Evropian i Instituteve Kulturore Shtetërore Jashtë vendit (EUNIC) dhe organizata të ndryshme partnere. Babilonia, qendra për studimin e shoqërisë multikulturore në Universitetin e Tilburgut, ka një rol udhëheqës në aspektin kërkimor të projektit.
Projekti, duhet theksuar e në ditët më të mira të tij, zhvilloi projekt-indikatorë bazuar në rezolutat, konventat dhe rekomandimet e Bashkimit Evropian dhe Këshillit të Evropës për të studiuar politikat dhe praktikat gjuhësore në 24 vende dhe rajone, si dhe hartoi dhe kreu një anketë midis rrjetit të partnerëve, përpunoi dhe analizoi të dhënat dhe përshkroi rezultatet ndërkombëtare të të dhënave të mbledhura. Partnerët hulumtues në çdo vend/rajon të këtyre 24 vendeve plotësuan të dhënat e mbledhura me analizën e tyre të rezultateve, të mbështetura nga shembuj të praktikave të mira dhe nismave premtuese. Në këtë shifër prej 24 vendesh mungoi Shqipëria, Kosova dhe shtete e territore te tjera ku gjuha shqipe zë një vend të konsiderueshëm. Në atë pikë dolën dhe mjaft probleme që lidhen me ato të shumëgjuhësisë/plurigjuhësisë në kontekste të ndryshme kombëtare ose rajonale, natyriht një gjë që i shkon për shtat edhe tematikës sonë.
Në një nga raportet e këtij projekti thuhet se pavarësisht sfidave të qenësishme në shqyrtimin krahasues të politikave dhe praktikave të shumëgjuhësisë/plurigjuhësisë në kontekste të ndryshme kombëtare ose rajonale, të dhënat nga krahasimet e paraqitura paraqesin një burim të pasur vëzhgimesh ndërkombëtare. Duke lënë mënjanë shkallën e njohjes së shumëgjuhësisë/shumëgjuhësisë, politika dhe praktika shumëgjuhëshe ose shumëgjuhëshe ekzistojnë në të 24 vendet/rajonet e studiuara, me shumë nga rekomandimet e Bashkimit Evropian (BE) dhe Këshillit të Evropës (KE) që janë ndjekur. Bazuar në vëzhgimet krahasuese ndërkombëtare të paraqitura këtu dhe në detajet kontekstuale të ofruara nga studiuesit, ne shpresojmë që politikëbërësit, praktikuesit dhe praktikuesit do të jenë në gjendje të identifikojnë praktikat e mira që mund të shërbejnë më pas si një bazë për zhvillimin dhe shkëmbimin e njohurive.
Legjislacioni në fushën e gjuhëve kombëtare dhe gjuhëve rajonale/minoritare (R/M) disponohet pothuajse në të gjitha vendet/rajonet, për gjuhët e huaja në katërmbëdhjetë shtete/rajone, dhe për gjuhët e imigrantëve në vetëm gjashtë vende/rajone. Duke marë në konsideratë vetëm pikën e fundit, mund të themi se një rëndësi të madhe kanë shkollat plotësuese të arsimit shqip, të cilat vendosen në ndihmë të gfëmijëve të familjeve emigruese, dhe më së shumti në dobi të fëmijëve që lindin në rajonin dygjuhëfolës. Shumica e vendeve/rajoneve janë të njohur me mekanizmat formal të mbledhjes së të dhënave gjuhësore dhe shumica e tyre fokusohen në tre lloje të gjuhëve: kombëtare, R/M dhe gjuhët e imigrantëve. Vetëm pesë nga 24 vendet/rajonet nuk kanë asnjë mekanizëm për mbledhjen e të dhënave gjuhësore: Austria, Bosnja dhe Hercegovina, Danimarka, Greqia dhe Holanda. Në Portugali, të dhënat mblidhen vetëm për gjuhën kombëtare. Ndërsa me mospërfshirjen e gjuhës shqipe në këtë projekt, sërish nuk ka të dhëna të tjera.
Me këtë rast një rëndësi në mbajtjen gjallë të traditave, kulturës dhe gjuhës kanë dhe mbajnë edhe mediat online dhe stacionet televizivive që shpërndahen në formën internetike a më tej. Por në një masë të konsiderueshme vjen pyetja: A ekzistojnë mekanizmat formal të mbledhjes së të dhënave gjuhësore në Shqipëri?
