Tregim nga Fatmir Terziu
Një figurë e vogël me fytyrë të zbehtë qëndron, e mbështjellë në errësirë, ndërsa një këngë e trishtë bezdisëse jehon butë nëpër një gropënajë të shthurrët hapësirash ndërmjet gurëve dhe shkrepave. Këta të vendit e quajnë shpellë.
“Do të ketë ditë
momente të çmuara
shih ata duke mbjedhur diell
nga sinori
deri në pafundësi
e sheh dritën e yllit,
engjëjt vezullues
e gjitha shpërndahet... aq pastër
tretet e tretet
në ajër…”
Diku në këtë boshllëk, pa pamje, një formë e padukshme, e perceptuar, disi e shpotitshme si më e madhja e gjendjes momentale, dremit. Rrënkimet e agonisë kalojnë buzët e thara të këtij vegimi. Është dhe një lloj perceptimi. Perceptimi i takon asaj figurine. I takon atij Njeriu. Lotët e largojnë fytyrën e tij të fryrë me dhimbje. Erë e keqe e kërmës, mbetjes, jashtëqitjes dhe frymës së ndyrë mbushin ajrin rreth tij. Një alarm tingëllon kur thellësia e fundit lëshohet më e ndjeshme nga ngrohësi i vetëm i trupit njerëzor dhe kur del nga efekti i mosqarkullimit të ajrit në thellësi. E më në fund vdes? Figurina dridhet ndërsa temperatura brenda shpellës fillon të bjerë. E gjitha duket se është në duar të tillë, që ekzistenca e quan thjesht, Nëna Mëshirë.
1.
Nëna Mëshirë shikon me një vështrim shqetësimi të praktikuar mirë. Ajo grris dhe rrëshqet një çarçaf të hollë, të arnuar dhe me njolla kafe mbi trupin e tij, që ende është duke u dridhur. Ajo bën pak. Pak, dhe fare pak. Ose më saktë, aq pak sa s'do ta bënte aq të pamundur, kurë, aq sa për të ngushëlluar dhimbshurisht njeriun e kësaj gjendjeje. Frymëmarrjet e tij të lodhura, shtyjnë teshat e rreckosura si valvëla, kalojnë ngadalë në frymëmarrje të ngutshme dhe duken paksa më pak të tendosura në nxjerrje të frymës.
Nëna Mëshirë shikon për disa çaste të tjera. Depërton më thellë në sytë e tij, aq sa për t'u siguruar që ai nuk do të vdesë. Pastaj vendos që të shtriqet paksa më tutje për të shuar lodhjen e gjatë. Përkulet diku në një cep për të pushuar pak, ose ndoshta aq sa për të kaluar natën. Kllapitet. E pas kllapisë pushtetin në dorë e marrin ëndrrat.
Ëndrrat herë fluturojnë e sjellin përbindësha, e herë gërrmojnë thellë duke zgjuar gjarpërrinj e ndyrësira zvaritëse e duke i plasur aty në ballë të gjendjes së saj. Duket se ëndrrat janë më të rënda në atë shpellë. Peshojnë në astarin e tyre, që herë griset vetvetiu, e herë arnohet shkitazi nga padukshmëria. E aty janë mijëra e mijëra stacione. Stacione ku punësohen vetëm ëndrrat. Punë ëndrrash në një shpellë. Eh, sa punë e panjohur, sa punë e thellë!
2.
Një djalosh i gjatë, truphollë, me kocka si të dala nga lëkura e tij, para pak vitesh në moshën e tij më të bukur të shijes së ëmbël mes buzëve, atë të puthjes, u pengua në një shpellë të ngatërruar që dikur ishte magazina e një batalioni ushtrie. Buzët e tij mbetën të ndara më dysh. E zjarta iku tutje si era, tjetra u pa vetëm në errësirë…, ku midisej vetë koha e turbullt. E, koha u ngjesh si kohëra të tjera të thella nëpër shpella. Aty, pikërisht aty thellë, në atë shpellë. Aty ku rrezet e humbura të dritës vidhisen nga një pore e hapur mes shkëmbinjve të thepisur, në anën e sipërme e tentojnë të ndriçojnë hapësirën e vogël, ku të gjitha nën sy duken të ngjyrosura me bojë gri të konsumuar mirë. Aty nën atë peshë abuzive të vetmisë dhe piskamës mbajnë pushtetin e hedhjeve, sa të të vjetra, aq dhe të copëtuara.
Dikur pëshpëritej. Dikur thuhej se „Rrjedhja masive e metanit helmon ujin nëntokësor dhe ajrin“. Çdo lëvizje nxit pluhur, duke e bërë atë që gjendet atje poshtë në jetë e sipër, të kollitet papushim. Nëna Mëshirë mund të dëgjojë, dhe vetëm ajo mund ta ndjejë mbingarkesën në kollën e tij, por dhe të shohë ethet në fytyrën e tij të kuqe të ndezur. Sytë e tij janë një mpleksje e trazuar me ngjyrën e kuqe të tërbuar, që fluturon në atë ngushticë të zaptuar nga gurët, sa majtas në të djathtë, duke kërkuar për ndonjë shenjë shpëtimi nga rreziku. Një zhurmë e madhe e bën atë të dridhet. Nëna Mëshirë brof. Ndjen diçka pickuese në trup. Bën përpara, duke u përpjekur të flasë me djalin, por si një i trembur, që ndjen rrezikun nga çdo frymëmarrës, ai përgatitet të hedhë gurë në drejtim të saj.
Ajo e ndjen. E gjen zërin e shpërndarë në dihamë e në shpërqëndrim ku duart që rrëmojnë me aq sa kanë mundësi trazojnë llojin e zhurmës.
„Të lutem. Të lutem. Mos e bëj! Unë mund të të ndihmoj.“
Ajo lutet më gjithë shpirtin e saj të mbushur deri në fyt dhimbshërisht, dhe po aq edhe ligësisht.
Ai bën përpara, duke u përpjekur paraprakisht ta prekë atë. Ajo mund të shohë një dhimbje të thellë që shkon nga koka, te duart e tij të ngritura deri poshtë syrit të tij të djathtë, e më pas kaplon më tej deri te buzët e tij të trasha, të thata, të plasaritura. Ai përpiqet të flasë, duke ekspozuar dhëmbët e tij të verdhë e kafe, dhe boshllëqet e shumta në to.
Papritur, kamat e dritës e tejkalojnë trupin e tij të ri. Ai nuk bërtet, por thjesht i nënshtrohet shpërbërjes. Pastaj……
3.
Pastaj Nëna Mëshirë zgjohet në një mëngjes të ri. Valët e dritës i japin jetë shpellës. Rrezet e diellit lëvizin brenda nëpër shpellë për të ekspozuar kohën dhe tokën e pabarabartë, dhe një si faqe të thepisur e të mprehtë shpelle të mbuluar me papastërti, e cila është jashtë nga çdo lloj jete normale, e që i përket një insekti, që të bën të besosh se aty edhe mund të jetosh. Pamja e saj ngjyrë lajthi e tejpjekur përshtatet shpejt me sulmin e afërt të dritës së ditës. Edhe një herë, ajo kontrollon atë për t'u siguruar, që ai është gjallë. Gjoksi i tij ngrihet dhe bie në një ritëm të paqëndrueshëm. Dhe, kaq pak i mjafton, se është gjithçka që ajo mund të shpresojë vërtet.
Ajo rrëshqet flokët e gjatë me ngjyrë kafe të errët nga fytyra e saj simetrike, që ka marë një pamje të frikshme. Fshin pluhurin nga palltoja e saj e skuqur, e copëtuar, dhe xhinset e saj duken të zbehura. Me disa lëvizje të shpejta, thuajse gjithëpërfshirëse, heq pothuajse të gjithë papastërtinë dhe guralecat nga gjoksi, dhe nga pjesa bluzës së tij të brendshme.
Në të majtë të shpellës, dhe ende e mbuluar nga hijet, një makinë e vogël e pret inspektimin e saj. Ajo ekzaminon çdo tub, kordon dhe matës me një aftësi ushtarake. Më pas duke përdorur rripat e montuar nga juria, ajo e vendos makinën në shpinë. Duke u nisur nga shpella, Nëna Mëshirë ndalon, merr bateritë nga pajisja e vogël e ngrohjes dhe kontrollon Njeriun e shtrirë edhe një herë. Më në fund, me këmbët e saj të zbathura plotësisht, dhe që duken se kanë dalë tërësisht jashtë, ajo niset për atë që tashmë e quan, si punën e ditës.
Qielli djeg duke u bërë një portokalli e shndritshme. Ka shpresë. Aty vazhdon të mbisundojë pushteti nga avujt e metanit, që janë mezi të perceptueshëm, ndërsa atje jashtë, pushteti ka fuqinë që ia shpalosin retë si prej pambuku në qiellin gri dhe kaltërosh. Pavarësisht shkëlqimit të mëngjesit nuk ka asgjë tjetër veç heshtjes. Asnjë qen që leh, apo bletët që gumëzhinin për biznesin e tyre të prodhimit të mjaltit. Nuk ka jetë që mund të gjendet përveç pjesëve të vogla të faunës shumëngjyrëshe që ndodhen rastësisht përgjatë rrugës së saj. Pra, Nëna Mëshirë e thyen heshtjen me një këngë.
“Do të ketë vite
fije që nuk rrotullohet
teksa pengohemi
drejt varreve tona,
por sekondat
ndërmjet frymëmarrjeve
janë ato që bëjnë
këtë jetë kaq të madhe,”
dhe tashmë i duket se po nget si në një makinë të pakapshme vetë kohën. Disa kilometra gjatë rrugës, ajo ndalon së kënduari dhe fillon të kontrollojë kurthet e vogla që ka mbjellë përgjatë rrugës së saj të përditshme. Çdo pajisje e ndërtuar me kujdes është fatkeqësisht bosh. Tre, ose katër orë të tjera pas kësaj, heshtja avullon dhe ajo mund të dëgjojë një rrjedhë të vogël uji që rrjedh. Ajo ndalon dhe shikon këmbët e saj të zbathur.
„Ka diçka që kam harruar të vë në këmbë.“
Ajo pyet veten ndërsa vazhdon të ecë.
Kalojnë disa çaste ndërsa ajo zbulon misterin e vogël. Pasi ajo arrin në buzë të një përroi, një buzëqeshje e sikletshme i mbush fytyrën e saj të vogël dhe të rrumbullakët. Nëna Mëshirë e heq makinën misterioze nga shpina, që e bën të udhëtojë ndryshe në kohë dhe hapësirë, duke e lënë të bjerë në tokë. Bën një goditje të fortë dhe e zhyt disa centimetra në tokën paksa të zbutur. Në një lëvizje kaq të shpejtë që sytë e njeriut mezi mund ta perceptonin atë, ajo kërcen lart, duke u ngritur disa metra në ajër ndërsa kalonte një distancë të konsiderueshme dhe më në fund u ul në përrua. Nga këmbët e saj të zbathura tingëllojnë cëcërita të buta, ndërsa ajo i shuan ngadalë në baltë. Më pas, Nëna Mëshirë zbret, bën nga uji duke mbajtur një shtresë të trashë balte kafe të errët dhe duke e shpërndarë në këmbët e saj.
„Sigurisht, si mund të harroj. Unë kam nevojë për baltë, jo thjesht për të ftohur këmbët e mia.“
Ajo shkon prek sërrish atë makinë, e nxjerr nga toka me lehtësi dhe kthehet në përrua. Më pas, ajo zhyt pajisjen. Duke pritur derisa të mbushet plotësisht me ujë, ajo e nxjerr jashtë dhe fillon ta përpëlisë atë me pullat shtrënguse dhe çelësat. Ajo pret, ndërsa uji vlon, avullon plotësisht, filtron, ftohet dhe më në fund kondensohet përsëri në lëng. Me shkathtësi, ajo heq një nga filtrat dhe shkund të gjitha grimcat e panjohura. Pastaj ajo hap një ndarje të vogël dhe vendos një pajisje të vogël brenda në ujë për të kontrolluar cilësinë e saj. Pas një leximi të kënaqshëm, ajo vendos sistemin e filtrimit të ujit përsëri në shpinë dhe shkon në një rrugë tjetër.
Balta në këmbët e Nënës Mëshirë thahet. Nuancat kafe të errëta ndriçohen. Formohen kore dhe copëtohen në copa të vogla.
E irrituar, ajo fillon të rrëshqasë këmbët e saj nëpër gjethet pothuajse inekzistente për të gërvishtur pjesën e mbetur të baltës së tharjes. Me çdo copë të vogël bari Nëna Mëshirë i lëviz këmbët gjithnjë e më shpejt. Këmba e saj e majtë bën përpara dhe pastaj edhe mbrapa me shpejtësi dhe me një forcë të jashtëzakonshme. Dëgjohet një zhurmë e fortë dhe një copë shkëmbi i copëtuar fluturon në ajër. Tronditet. E kështu ndodh zgjimi tjetër. Ende nën atë pushtet shpelle.
4.
Në mëdyshje, Nëna Mëshirë shikon këmbën e saj dhe zbulon se ajo është çarë. Lëngu i kuq dhe i zi rrjedh nga shtresa e lëkurës së plasarritur, e cila zgjerohet dhe ekspozon kockën, sikur të ishte një copë metalike.
Ajo godet fort në tokë dhe mallkon, „Në djall metan!“
Lëkura e bardhë sintetike fillon të shkrihet, duke u zhvendosur dhe rrotulluar në forma groteske dhe nuanca më të errëta të së kuqes. Nëna Mëshirë ngrihet, e paqëndrueshme. Duke u përkulur nga dhimbja, ajo shkarkon barrën e saj të rëndë në shpirt. Përsëri, ajo kontrollon anësinë dhe hapësirën. Ajo që dikur ishte një gjë e lehtë, tani bëhet mjaft e rëndë. Ajo vendos përsëri procesin e durimit në trupin dhe mendjen e saj dhe rifillon udhëtimin e saj. Lëngu kuq e zi vazhdon të rrjedhë. Çdo hap bëhet më i ngadalshëm se ai i fundit. Derisa, ajo arrin destinacionin e saj. Nëna Mëshirë shembet tashmë në atë ngushticë të ngurtë pranë një sërë tufash diellore. Me atë pak forcë që i ka mbetur, ajo shkëput një nga kopsat që e shtrëngojnë në fyt. Një vështrim përtej çdo përmase normale shqetësimi përshkon fytyrën e saj tashmë të dërmuar.
„Më vjen keq.“ Ajo qan butësisht me vete. „Kam nevojë për këtë.“
Nëna Mëshirë tërheq një masë dheu të vogël. Një labirint i ndërlikuar me kocka, mbetje dhe mish të rremë pulson. Dora e saj zhytet thellë brenda zgavrës së rrëshqitshme, rrotullohet dhe prek një këmbë të dëmtuar. Ajo është e përkulur dhe e plasaritur duke rrjedhur një lëng të trashë acid i cili i djeg në mënyrë të egër dorën e saj. Ajo e hedh mënjanë, pastaj rrëshqet mbetjen e pandërprerë brenda zgavrës, e kthen atë, pret për klikimin, pastaj heq dorën e saj të mbuluar me acid dhe lëng viskoz.
Lëkura sintetike fillon dalëngadalë të mos digjet më, duke u zhvendosur në të kundërt derisa të kthehet në cilësinë e saj të pacënuar më parë. Këmba e saj fillon të kërcejë dhe të gjitha pjesët kthehen në vendin e tyre origjinal ndërsa lëkura e ndarë ngadalë ngjitet përsëri e tenton të bëhet sikurse ishte.
Nëna Mëshirë mbledh pjesën tjetër dhe kthehet në shpellë.
5.
Pasi rikthehet në shpellë, ajo gris një leckë. Më pas pastron duart. Në lotin e shpellës e lag leckën sërrish. E ulur, ajo ngadalë i shërben atij pak ujë. Pasi ia ka shuar etjen, e rrotullon butësisht në anën e tij, duke e lëvizur këmishën lart duke kërkuar për ndonjë plagë, më pas vazhdon t'i pastrojë butësisht ato. Ajo e rrotullon atë në drejtim të kundërt dhe e përsërit procesin. Pastaj ajo kontrollon pjesën e brendshme të kofshëve dhe faqet e tij. Ai dridhet nga dhimbja, por mbetet i heshtur. Ajo e shtrin butësisht, dhe i hap këmbët, duke i larë lëkurën e zhveshur e cila është e mbushur me plagë të tjera të këqija. Ajo përfundon duke i larë fytyrën, duart dhe këmbët. Më në fund, ajo e dërgon të flejë me një këngë të ëmbël
“dhe të gjithë janë si lulet
që humbasin pemët e tyre
si rrënjët tona në këto ditë,
eh, jemi si në këto shpella
thahu o jetë e tillë dhe ik.”
Nëna Mëshirë konsumohet tashmë. E ka në dorë nnjë lodhje e panatyrshme. Ajo i reziston gjumit për disa minuta, por në mënyrë të pashmangshme dorëzohet. Gjithçka bëhet hiç, pastaj ndryshon në hiç me njolla kafe të marramendura. Errësira tretet dhe bëhet sërish shpellë. Rrjedhat e vogla të ujit depërtojnë nga të çarat në gurë, ku vetëm ato duket se marrin frymë në mënyrë të pabarabartë. Papritur ajo e kupton që shpella kundërmon si ujëra të zeza. Era e freskët hyn dhe nxjerr një erë të keqe të kalbjes. Çdo nxjerrje tingëllon si një njeri që rënkon në dhimbje. Dridhjet e fundit të dritës vdesin një vdekje të zgjatur.
Një frymë gulçuese e largon Nënën Mëshirë nga ëndrrat e saj. Ajo zgjohet shpejt për të parë atë duke gulçuar, gati si me dhunë. Ajo nxiton në anën e tij dhe sheh një lëng të trashë të verdhë dhe të gjelbër, të përzier me gjak, duke i rrëshqitur në anën e nofullës së tij. Me krahun e saj të majtë, ajo e kthen atë, mban pjesën e sipërme të trupit të tij disa centimetra nga toka, fshin lëngun e neveritshëm dhe kontrollon trupin me dorën e saj të lirë.
„Pështyje atë!“ Ajo lutet.
Ai vazhdon të gulçojë. Lotët fryhen, por refuzojnë të bien.
„Gurë, heshtje, vetmi… piskama, më ndihmoni mua.“ Ai lufton, lufton dhe … lufton duke u kollitur me dhunë.
Nëna Mëshirë e mban atë në krahë, duke kënduar,
“Deri në këngën
që po këndoj
bëhet kënga mbi dhimbjet e thella
në shpella kemi qenë
e mbetëm në shpella.”
Ulërimë, gulçim dhe fishkëllimë për disa minuta të tjera. Lotët dhe djersa ia mbushin fytyrën.
„Turma ku është turma ime?“ Ai qan mes frymëmarrjeve therrëse. Dy orë më vonë gjumi më në fund e rimerr. Një orë pas kësaj, Nëna Mëshirë e vendos butësisht trupin e tij të dërrmuar në pozicionin e tij origjinal. Pas gjysmë ore tjetër ajo dorëzohet. Duket se ka rënë tashmë për të fjetur. Ajo nuk sheh asgjë. Një zë i ashpër urdhëron...
Nëna Mëshirë përgjigjet: „Nuk ka më ….
6.
Nëna Mëshirë zgjohet në një mëngjes të ri. Edhe një herë, ajo kontrollon trupin e shtrirë për t'u siguruar që ai është gjallë. Gjoksi i tij ngrihet dhe bie. Ajo fshin një pikë qelb dhe gjak të mbetur nga ana e kraharorit. Ënjtja është zvogëluar pak, por fytyra e tij është zverdhur. Ajo fik çdo shpresë. Fundja është aty poshtë. Poshtë në atë shpellë. E nuk mendon më. Thjesht vetëm ngre një mëdyshje të paqtë, duke ripyetur veten, se kushedi çfarë mendojnë ata atje lart. E mendimi i depërton tërë ato zbrazëti e shkon thellë e më thellë. Kap fillin e ujit dhe niset për të filluar punën e ditës, duke kënduar, aty ku është, aty në atë shpellë.
“Pra, natën e mirë
planet i vogël
vend i çmuar
që kam jetuar.
E di që nuk do ndnjë trazim të ri,
më mungon pak sikurse e di,
por do të të isha mirënjohëse
të të thërras këtu në këtë shtëpi
në këtë shpellë të ethshme,
shtëpia jonë e përjetshme.”
7.
Në të gdhirë jeta e shpellës kshte marë ngjyrim tjetër. Fundja ngjyrimi i përkiste aksidentales. Asaj që Njeriu i ndodhur aksidentaisht atje, e quante në përshpirtje një gjë të ngjashme me të. E aty ishte tjetër jetë. Një jetë që ka një..., një vetëizolim, ka një ligj të paligjshëm, ka një diktat, nuk ke më fat, ke mister dhe një pikëpyetje të lashtë, të harruar e mjaft të thellë: Si jetoi dhe i harroi Njeriu vitet e tij në shpellë?
