VETMIA KJO BASHKËSHOQËRUESE E PËRHERSHME E NJERIUT

Anton Berisha

– me shkas –

Vetmia është ndër dukuritë më të rëndësishme dhe më të ndërliqshme të qenies së njeriut, që afrohet me dashurinë dhe vdekjen. Ajo lind, të thuash, bashkë me njeriun dhe e përcjell atë deri në mbarim të jetës. Pra, vetmia është e pranishme në tërë kohën e gjallimit të tij. Si e tillë ajo bëhet pjesë e pandashme e çdo mendimi dhe veprimi. Edhe atëherë kur mendojmë se s’kemi të bëjmë me të dhe duket se jemi larg saj, në të vërtetë jemi brenda saj, jetojmë në rrjetin e tundimeve ose të prehjeve që e cilësojnë atë. H. Hese ka thënë “Jeta është vetmi. Askush nuk e njeh tjetrin, çdo njeri është i vetëm”, ndërsa Hunter S. Thompson thotë se ne lindim vetëm, vdesim vetëm dhe kur një ditë e kthejmë kokën pas, pavarësisht miqve dhe shoqërive tona, kuptojmë se kemi qenë vetëm gjatë gjithë kohës. Fabricio Karamanja (Fabrizio Caramagna) veçantinë e vetmisë e shpreh përmes një mendimi të natyrës metaforike: vetmia është një det që asnjëherë nuk mbërrin në asnjë breg, një urë që s’del në asnjë rrugë dhe një ngjyrë që nuk e mbërrin asnjë dritë. Me pak fjalë, vetmia ngërthen cilësi e kuptime të shumta: është ndjenjësim, gjendje e veçantë shpirtërore e mendore, ku gjërat marrin jetë dhe bashkëjetojnë në mënyra të ndryshme. Shprehet kryesisht në dy rrafshe kryesore: kur jemi vetëm dhe kur jemi të vetmuar. Ndërlidhet ngushtë me heshtjen dhe me qetësinë me të cilat është e ngjizur. Vetmia është vuajtje shpirtërore, dhembje; është brengë e pashuar, po dhe shpëtim, prehje e pazëvendësueshme. Kur gërmohet në qenësinë dhe në fshehtësitë e saj, kur ia dalim të kuptojmë diçka nga ajo, atëherë për shumëçka njihet më mirë bota e njeriut dhe gjallimi i tij. Tek e fundit, Zoti a nuk na ka krijuar neve në vetmi? Vetmia është ndjenja më e qëndrueshmeve dhe më intime e njeriut, që përkundër tipareve të përbashkëta që ka tek njerëzit, te secili shprehet në mënyrë të veçantë dhe të papërsëritshme. Përngjan në lavdinë: duhet të mbahet gjithmonë nën përkujdesje, të mbahet në zapt për të mos marrë përmasa të mëdha, për të mos mbisunduar mbi dukuritë e tjera të njeriut për arsye se mund të shkaktojë pasoja. Vetmia dëshmon pafundësinë e pavarësisë, të lirisë dhe të gjallimit të qenies konkrete, është veprim, shtegtim që degëzohet pa mbarim, po gjithnjë ngjet e mbetet në botën e brendshme. Nëse ëndrra është një jetë pa dëshmitarë (sipas K. Tuholsi), vetmia e ka dëshmitarin, që mund të ndryshojë, të lëvizë, po gjithmonë është vetëm një. Brenda vetmisë vendoset shumëçka: përcaktohet e tashmja, pasurohet mendimi, përligjet talenti, përfytyrimi, përjetohet rrjedha e kohës konkrete, sidomos koha subjektive. Në qoftë se është thënë me të drejtë se “I lirë dhe i pasur është vetëm ai që mendon”(E. Boch), atëherë edhe vetmia e ngjiz në vete këtë cilësi: në të edhe “Libri i mirë është një pasuri e vërtetë që [...] shërben për mrekulli” (F. Haxug). Me qenësitë që i ka, vetmia ka zgjuar e do të zgjojë përherë interesimin e krijuesve të fushave të ndryshme, edhe të poetëve, prozatorëve dhe dramaturgëve. Sado që për vetminë e njeriut është shkruar, shkruhet e do të shkruhet, prapë së prapë gjithmonë do të kihet të thuhet edhe diçka tjetër për arsye se ajo lidhet me botën e brendshme të individit, me dukuritë e fshehta dhe me të panjohurat që ngjasin në shpirtin e tij, që përherë janë të ndryshme.