U pikelluam , nga vdekja e Faslli Halitit , qe njhet edhe me cilesorin , poeti lushnjar. Shqiperia humbi nje poet te shquar . Faslliu , ishte nje poet dhe prozator produktiv . Ka botuar 20 libra dhe ka merituar disa cmime . Per vepren e Faslliut kane shkruar shume personalitete shqiptare . Une do te shkruaj nga pozitat e bashkeqytetarit dhe si miku familjar i tij . Qysh ne bangat e shkolles , filloi te shkruante poezi dhe nuk ndalej se hedhuri ne leter vargje , qe i buronin , nga thellesia e shpirtit . Mesusit e pikasen si nje talent poetik . Si mesus letersie ne gjimnazin “18 Tetori “ te Lushnjes , ju dha mundesia te zhvillonte talentin si poet , ne rritje .
Eshte koha , kur shkruanin poezi , poeti Murat Nezha , Fatbardh Rustemi , Tahsim Demiri . Ne gjimnaz funksiononte nje rreth me letrare te rinj , ku shkruanin mesus dhe nxenes . Treshja Rustemi , Haliti dhe Demiri , shquhej , per prodhimtari letrare koherente me tematike nga realiteti Lushnjar . Shoqeria e ketyre te treve, lidhej me novatoren ne art dhe zgjidhjet nepermjet llogjikes se ftofte . Kur takoje dhe bisedoje me sejcilin nga keta mesus gjimnazi , ndryshoje mendim , per boten . Beheshe me i drejtperdrejte , me tjeter kurajo. Beheshe tjeter njeri . Te tre ishin shume progresive ne mendime . Tjeter filozofi per boten , qe na rrethonte . Ai shtet punen ne fshat e vleresonte denim , dicka perpara burgimit . Keta ishin petagoget me te shquar te gjimnazit , por jepnin mesim ne fshatrat periferike .
Rrethi letrar i gjimnazit , njihej ne shkalle vendi . Kishte konsiderate edhe “Lidhja e shkrimtareve te Shqiperise “. Mesusi Faslli Haliti , ishte motori i ketij rrethi letrar . Lushnja e kohes , ngrysej dhe gdhihej me ethet e xhvillimevet ne gjeresi , te industrise vendore dhe perparonte bujqesia e nje tipi te vecante , shume komplekse .Gradualisht ndothte pervetesimi i tokave te perfituara , nga bonifikimi i kenetes malararike te Terbufit . Ishte koha , qe Lushnja zgjerohej si qyteti me i zhvilluar industrialo- bujqesor . Brenda zhvillimit , gjithnje lindin tendenca kontraverse .
Drithi i prodhuar ne Lushnje mbushte hambaret e Republikes . Te dhjete kantjeret e bonifikimit , u transferuan , ne dhjete sektore te fermes gjigante , qe beri historine e bujqesore te Lushnjes dhe te mbare vendit . Kjo periudhe e rritjes te rrethit, i frymezoi krijusit letrare te qytetit dhe te fshatit , per ta perjetesuar , ne veprat letrare , ne pikture, ne artet . Eshte koha , kur shkruan dhe pikturon , piktori Zoi Shyti dhe kur duken veprat e frymezuara te skulptorit te talentuar , Maksi Bushi . Arti nuk lind dhe as zhvillohet ne boshllek dhe as pa artiste . Ne shkalle vendi , shpertheu talenti i kengetares legjendare Vace Zela dhe Edlira Korreshi . Ne skenat e teatrove dhe te filmit shkelqenin artistet lushnjare , Margarita dhe Ndricim Xhepa , Ilia Shyti , Kristaq Dhamo etj . Lushnja e asaj kohe perjetonte zhvillimin shperthys ekonomiko- shoqeror , qe ja paten mohuar dhjtevjecaret e se kaluares .
Ne te tera pikpamjet e kohes , Lushnja ishte nje kantjer , ku velonte puna ndertimtare dhe prodhuse , qe frymezonte artistet , qe i dhane vendit vepra te shquara , te leresise dhe te artit . Me i shquari i artistve te kohes , ishte mesusi i letrsise se gjimnazit , poeti Faslli Haliti .
Shkroi dhe pikturoi , me frymezim te pa permbajtur . E gezonte puna e bashkeqytetarve te tij , por nuk vetkenaqej , me ate , qe ishte arritur . Ai ishte dhe mbeti poeti i kritikes se te tashmes , per te gjeneruar zhvillim te pa nderprere . Nuk e parafytyronte zhvillimin statik . Sejcili zhvillim , mbart dhe regres.
Ai rrithte nga nje familje qe jeten e pat mbeshtetur , ne zhvillimin bujqesor . Poezija e tij kesaj zeje ju perkushtua , por jo me ojna dhe eufori lajkatare . Poezia e Faslliut , karakterizohet nga fryma e thelle kritike , per zhvillim te pa nderprere . Ketu lindi kontradikta e pa pajtushme e poetit , Faslli Haliti , me pushtetin , qe qeverriste ne ate kohe , Lushnjen dhe Shqiperine . Ai pushtet , priste , qe artistet dhe letraret t’i ligaviteshin , me levdata te pa merituara , duke e kthyer artin dhe letersine , ne kenge , per Bllokun , ku jetohej ne menyren me te pa drejte , krahasuar me nivelin mesatar ekonomik te vendit. Ne Bllokun jetohej ne ndryshim rrenjesor , nga jeta ne Lushnjen , qe puna vijonte me turne , pa nderprerje .
Ne qytet dhe ne fshatin lushnjar , dritat elektrike , nuk fikeshin kurre .Edhe ne fshat punohej me turne . Faslliu e dinte me se miri vleren historike dhe ekonomike e qytetit te tij, por brenda ketij zhvillimi , ai dallonte , pa monokel edhe padrejtesite , qe pushteti u jepte njerzve te thjeshte te punes . Lushnja e atyre viteve , kishte 4% te popullsises se Republikes dhe 7.3 % te tokes are , ne shkellae vendi , por prodhonte 10 % te drithit , 10 % te qumushtit dhe 8.5 % te mishit , ne shkalle vendi . ( Shifrat , jane ne “Anuarin statistikotr tr vitit 1985 )
Te mos e zgjatim , Lushnja ishte superiore ne te tera prodhimet bujqesore dhe blegtorale . Poeti , F. Haliti , kurre nuk ka bere gjume nen hijen e lavdive , qofte ato dhe te merituara .
Keto ndjenja , te zhvillimit kontradiktor , Faslliu i hodhi ne leter. Kerkomnte qe energjite te mos shkonin ne lume , por t’i sherbenin mirqenies te shumices se shqiptarve . Mbi keto shqetesime qytetare , shkroi poemen e fameshme “Dielli dhe rrekete “ . Eshte poezia , qe e shkeli ne kallo cdo drejtus , te c’do niveli , ne Shqiperine e kohes . Letrsia e asj kohe , kishte mbijetuar , duke shkruar metaforikisht , per te metat dhe dobesite e sistemit . Te delje hapur me kritike direkte , per Byrone politike , kete e beri vetem poeti i shquar, Faslli Haliti . Poet i dale nga gjiri i popullit , kerkonte me shume , per popullin , qe krijonte te mirat materjale dhe nuk kishte kushtet minimale te jeteses . Faslliu eshte poet realist . Ai sistem ishte refraktar ndaj realizmit . Per keto qendrime kritike , ishte pushkatuar , poeti i talentuar , ushtaraku Trifon Xhagjika dhe ishte interrnua shkrimtari , Koco Kosta . Ne te njejten linje vijoi qendrimi i shtetit , ndaj prodhimtarise artistike te poetit lushnjar , Faslli Haliti . Nuk e pushkatoi , po e denigroi, e poshteroi , e burgosi pergjysem , duke e levizur nga qyteti ne fshat , nga klasa e shkolles , ne rruget me balte te perhereshme .
Fillimisht vjersha “Dielli dhe rrekete “ , u botua ne gazeten “Zeri i Rinise “, ne vitin 1972 . Shpejt e shpejt u kthye , per t’u diskuatuar , ne rrethin letrar . Aparati i ish Komitetit te Partise dhe vete sekretari i pare i rrethit merreshin intensivisht me vjershen e Faslliut . Ajo vjershe ua prishi qetesine . I goditi ne piken e tyre me te dobet , ne keq qeverrisjen . Shkrimtaret e afirmuar , qe dergoi Lidhja e Shkrimtarve , per diskutimin e vjershes , ne rrethin letrar, kishin perballe Sekretarin e pare dhe Kryetarin e Deges se brendeshme , vete shtetin . Ata , duhet te gjenin metaforen e pershteshme , per ta vleresuar poetin , pa rrezikuar veten e tyre . Faslliu , mori nje vleresim te merituar , ne Lushnje dhe ne Shqiperi , si nje poet , me vlera te rralla , qe kishte te arthme te sigurte , per sukses . Disa nga shkrimtaret e afirmuar , jo vetem Dalan Shapllo, por dhe Driteroi , nuk u orientuan ne drejtim te mbrojtjes se autorit te ri . E kritikuan haptas . Askush nuk fajesohej ne ate kohe . Duhej te ruaje koken tende , perpara se te mendoje , per koken e tjetrit, qe kishe perballe . Faslliu mbeti vetem , perballe Diktatures , qe nuk lejonte asnje lloj kririke . Me llogjike vrastare ishin pushkatuar , te tere antaret e vjeter te Byrose dhe shumica e antarve te ish Komitetit qendror . Fjala e kundert – Pushka e ngrehur !
Brenda kesaj situte te elektrizuar , ngrihet vigani Faslli Haliti , qe flet ne emer te popullit , qe vuan , per nje banese , per nje strehe :
“I drejtohem Enverit / I drejtohem Partise / Ne per shokun Lili , na vjen keq./ (Shefin e strehimit ) / Ne per shokun Koli , na vjen keq / (Kryetari i keshillit ) Qe ne pallatin e ri , qe mbaroi / strehoi soje sorollopin e tij /Qe dezertoi nga fshati /qe erdhi nga fshati tani / Dhe i pari mori hyrje ne pallat ./ Qazimi me nje dhome u be dhenderr ./ Qazimi ne nje dhome , beri shtate femije ./ Kurse kusheriri yt , shoku Lili,/ka nje hyrje/ Ai dhe gruaja vet i dyte ./ .....Urdher!/Me grushtin e klases punetore thyeni dhembet burokracise / ...Po ua thyejme/po na duhen gure / ,/Makinat ne gurore u vonuan ./ Po i murrosim dhembet tuaj ./ ( Libri , “Para ikjes “ faqe41 ) .
Vargje te ngjashme , vetem Migjeni i kishte shkruar , por Ai i i mbeshtolli me metafore dhe diktatura mbreterore zogiste , duhet ta pranojme , qe ishte me tolerante se diktatura enveriste .Ajo diktature , mbaante nen kontroll edhe frymarrien e shtetasve .
Le te cfletohet e gjithe poetika shqiptare e atyre viteve , ne se mund te gjendet nje kritike e drejt perdrejte , per funksionaret e larte , deri te Enveri . Kam lexuar dhe kam shkruar , per poezine “Kuajt “te poetit Gjek Marinaj ,qe jeton ne Amerike . Eshte poezi kritike , shume kritike , per regjimin , por eshte metaforike . Marinaj , per poezine metaforike , gjeti shtegun dhe u arratis . Poezia kritike e drejt perdrejte e Faslliut, do te merrte burgun . Burgu nuk ndodhi , sepse u popullarizua shume dhe ndoshta edhe Diktatori i ruhej , deri diku opinionit publik , te pakten formalisht .
Fill ,pas kesaj “analize “ , ndaj Faslliut u mbajt nje qendrim bollshevik . U pushua nga puna si mesus dhe u dergua , per edukim , ne” gjirin e fshataresise” te ish Kooperatives te Fiersheganit . Pune me te veshtire , ne rreth nuk mund te gjendej . Qendra e punes ishte ne kufi me rrethin e Beratit . Ne shi , bresher , bore , poeti do te udhetonte , me shume ne kembe se me mjete te rrastit . Kryente te gjitha punet bujqesore te pa specializuara dhe te renda . Faslliu i duroi keto tortura , per mbijetese , sic bene gjithe shkrimtaret dhe artistet , qe u denuan nga Diktatura e pa shembullt enveriste . Me aftesite dhe talentin e tij te dyte punoi ne Komunalen e qytetit , si piktor . U lehtesua disi.I ishte hequr e drejta e botimit . Nuk e ndihmoi askush . I erdhi ne ndihme talenti i tij , prej piktori .
Faslli Haliti eshte poet , qe karakterizohet nga orgjinaliteti , ne forme dhe ne permbajtje te poezise . Poezi e tij i perket vargut te lire , me ritem te poezise klasike . Vargu eshte migjenian , i thyer , sikurse vargjet e llazar Siliqit , te Aleks Cacit , por me ritemin e kenges . Kur reciton vjershen e Faslliut , recitusi ngjan se kendon melodite e nje kenge . Varg me muzikalitet , le te themi nje uverture .
Nje nder poezite tipike , eshte “Pellgu “ (Libri , “Kujt t’i besoj “ , f 39 ) :
“ Pse i rri i turbullt / Ti /pellg / Nen qiellin e paster / Pa re/ Nen ate / Te kalter qiell , / Qe te fshefesh fundin / Qe te dukem sa me i thelle ./ “
Frazat , jane te lidhura rigorozisht me njera tjetren , por autori , na i copeton pjese pjese , jo thjesht per ritem sesa per theks problemor . Kur drejton gishtin drejt pellgut , frazat jane te ndara , qe te tingellojne edhe per te shurdherit . Per kaltersiren e qiellit kane nevoje te tera kategorite njerezore , por ne rrastin konkret , kjo kaltersi hyjnore , ballafaqohet me fundin e ndotur te pellgut . Nenkuptohet , eshte kritike , ndaj hipokrizise njerezore , “per t’u dukur sa me i thelle“. Kjo vjershe metaforike na zgjon ndergjegjen , per te te luftuar megallomanine dhe hipokrizine , qe e ndotin shoqerine njerezore dhe dalngadal e brejne krejt .
Poezia e Faslliut , permban , ne veteve thjeshtesine e mencurise popullore , por dhe delikatesen intelektuale , qe e karakterizon mesusin e brezit te ri . Shumica dermuse e poezive , jane lakonike si proverba dhe fjale te urta , por me sens metodik , qe vlen , per te shendoshur mjedisin rrethus . Per kete , c’ka kumtova me siper , po citoj disa shembuj .
Te me kuptoni drejt . Eshte e veshtire , te zgjedhesh shembej , ne poezite e Faslliut . Ai nuk i ka lejuar vetes asnje shenje mediokriteti dhe euforie intelektuale . E tere vepra poetike e tij , eshte nje shembull , se si mund t’i sherbei poezia zhvillimit shoqeror . Faslliu nuk kopjon . Ai eshte origjinal , ne vrojtime dhe shtjellime te ngjarjeve . Nuk kapardiset , qofte dhe si mesus . Mesusia i sherben , per jetese . Ai eshte nxenesi kokulur i mesusit popull . Kete veti , e illustroj me shembujt e me poshtem , nga librat e ribotuara vitet e fundit .Me poshte , jane titujt dhe shprehjet , qe i bashkengjiten titullit :
Vrasja : “ I shptova plumbit / Me vrau fjala /Plaga e fjales /Po me kalb te gjalle /.
Pa ndajshtim : “ Si je shoku Faslli ? /S”jam shoku .../S’jam zoti .../ C’je atehere ? /Nje i vdekshem , qe pret te vdes me nder ./
Vdekja :” Vdekja /Me gjeti / Te vdekur ./ Kerciti dhembet dhe iku e merzitur/
Per arat me miser te Lushnjes , shprehet : “Vret misri sot koken ne kupen e qiellit” .
Kokfortesi mbledhjesh : “ Mbledhjet vazhdonin si dhembje koke . / Mbledhjet vazhdonin si dhembje dhemballe. / “
Ne librin “Para ikjes “ , Faslliu i ben nje dedikikm Ismail Kadarese . E krahason me nje lis shekullor . Po komentoj shkurt , dedikimin , per Ismail Kadarene . Intrigat , kunder tij filluan te ngrene krye , kur u be i famshem ne bote . Kundershtaret e donin te zakonshem , medioker . E donin te zvarritej , pas kritizereve . Kur Ai preku madheshtine , xhelozet u permenden te endin intriga dhe thashetheme , e Faslliu i quan gozhde .
“Me t’u bere lis ./ Qindra /Mijra gozhde / Te ngulen ne trung ./Tentuan te te thanin / Ti ua kalbe gozhdet me ne fund . /
Thashethemet dhe intrigat , jane jetshkurtra , perpara c’do madheshtije dhe gjenialiteti . Intrigantet jetojne varferine intelektuale , fama e Kadarese merr gjithnje dimensione te reja ( u kalben gozhdet ).
Te tere keta shembuj , qe citova , flasin vete . Jane te ngjashme me filozofine , mencurine dhe maturine e popullit te ngritur ne nje art te ri , bashkekohor .
Faslliu rrithte nga nje familje bujku , por bujk ne tokat e veta , jo skllaveri bujkrobe . Lidhur me kete problem , do te tregoj , se c’do te thote dashuri , per token dhe bimet . Ne kohen e Monarkise zogiste , ne shumicen e qyteteve te Shqiperise , lagjet periferike merreshin me bujqesi, per jetese , jo per sport . Keto lagje ndodheshin ne Gjirokaster , Tirane , Korce , Elbasan , Shkoder , Lushnje etj. Bujqit qytetare veselitin tokat e tyre dhe siguronin ushqimin vjetor te familjeve . Kjo zeje , pas Reformes agrare , u shua. Tokat u shtetezuan . Ish bujqit , u kthyen ne bujqrober socialiste .
Ne vitin 1977 , une pata punuar pergjegjes i Sektorit te Plukut , ne ish fermen e madhe te Lushnjes . Tokat e sektorit shtriheshin nga kufiri fundor i fshatit Golem , deri ne kufi me fshatin Kemishtaj . Midis Kemishtaj dhe qendres se sektorit Pluk , kane pase qene tokat e bujqeve Lushnjare, qe i kishin tokat me tapi dhe i punononin , per merak , buze ish kenetes shekullore .
Ne rolin e pergjegjesit te Sektorit , inspektoja brigatat e fushes , per problemet , qe zgjidheshin dhe ato , qe lindnin .
Ne nje prej diteve u ndodha ne Brigaten e katert , kufi me Kemishtajt . Aty pashe nje skuader me gra te moshuara , qe punonin , ne preshitjen e misrit . Ishin ne nje parcelle , jasht asaj , qe punonte brigata . Dukesh , qe nuk ishin punetore te fushes . Brigadieri , si i zene ne faj, me tregoi se nuk kishte si te sillej me to . Ato vine ne fushatat bimore dhe nuk kerkojne asnje lloj shperblimi , sepse nuk me lejohet t’i paguaj jasht regjistrit . Punojne konkretisht dhe me cilesi .
Bisedova me ato puntore , qe disa ishin ne moshen , qe jam une sot . Me thane se kane qene tokat e tyre . Megjithse kane ndryshuar rrenjesisht konfiguracioni , i gjejne kufijte dhe me sy mbyllur . “Kemi rritur femijte “ , ne keto toka . Na dhimsen . Vime, i gezohemi tokes dhe bimeve . Ndjejme kenaqesi , per sherbimet qe i kryejme bimeve . Vine vullnetare , nga te gjitha cepat e Shqiperise dhe na ndihmojne . Ne nuk mund te rrime brenda kater muraeve .
Njifja shume bujq dhe bujkesha , por te tille pasion , per punen dhe pronen e pashe tek bujkeshat e moshuara , autoktone te Lushnjes . Ne bashkepunim me ekonomistet e famshem , Petrit Kosova dhe Murat Bani , punen e tyre mudem ta kanalizonim , ne nje ligj dhe ju dhame nje ndihme simbolike ne para , por puna e tyre kurre nuk arrinte te shperblehej as moralisht as materjalisht . Besoj se nje nga keto familje ishte familja e Faslli Halitit ose familje te afert , poetit rebel , qe e denoi diktatura , pa meshire dhe pa arsye llogjike .
Dashuria per token dhe bimet e kualifikuan Faslliun si prozator . Ai i kujtonte me nostalgji vitet feminore , kur bujqit punonin tokat e tyre dhe i veselitin ato . Ne brazden e ugarit enderonte si lindte jeta bimore , qe shperblente me bujari punen e bujkut . Shume tregime shkroi Faslliu , per bujqesine dhe familjen bujqesore , por jo per bujqesine e dhuneshme , ku toka ishte pa pronar dhe bujku ishte kthyer ne nje sejmen , qe u sherbente te gjithve , por jo vetes se vet .
Me shoket e vet te ngushte , Faslliu bente analizat e bujqesise te rrethit te vet dhe te Shqiperise , por ne fsheftesine me te madhe , sepse edhe muret kishin veshe . Konsideratat , per bujqesine moniste i shkroi , pasi u rrezua muri i Berlinit . Krahas pasionit , per pikturen , pasioni i prozatorit , ze nje pjese te rendesishme te veprimtarise letrare te poetit , Faslli Haliti . Libri me tregime , titullohet “Aitaga “ . Libri eshte botuar nga UEGEN -2017 , permban njezet e shtate tregime , ne 242 faqe.
“Aitaga “ eshte tregimi i pare i ketij libri me tregime , qe i ka dhene titullin gjithe librit . Permbajtia e ketij tregimi , lidhet me tre nxenes , dy prehj te cileve dashurojne shoqen e klases , Aitagen , “ qe eshte e bukur si Venusi i rilindasve “ ( F10 ) Bisedat midis shokve , e cojne problemin te Drejtori i shkolles , i cili i ballafaqoi , nepermjet te informimit , qe kreu Dash Bega , informatori i problemeve te shoqerise se ngushte . Eshte tregim i shkurter , por me permbajtje te thelle .
Informatoret e kohes gjendeshin , qysh ne bangat e shkolles dhe shperbleheshin , per informimin , sepse Dash Beges i dolli bursa , per jasht shtetit, per diplomaci . Ne gjashte faqe eshte dhene e gjithe situata politike, ekonomike dhe sociale e vendit . Miqesite e semura , akraballeku , spiunimi , perbenin moralin e kohes . Nxenesi spiun , cohej per diplomat . Kerkohej, nga Diktatura , qe fryma e asaj qeverrisje te nderkomtarizohej . Ne nje roman , nuk mund te thuhen me shume se kaq .
Ne nje proze tjeter , po kaq te shkurter , thuhet se si shoku i dha xhaketen shokut , per te kaluar dimrin , sepse kishte gjithsejt dy xhaketa . Jetohej ne nje shtet fodull, por me varferi extremie. Te gjitha punet kryeshin me nderhyrje , miqesira spiunlleqe . Tregim shumne konciz dhe prolematik , qe godet ne shenje . Proze e rrjedheshme dhe e fresket .Kam shkeputur pak shprehje : “ Kujtimi e donte me zjarrin e lules se sheges .”( F5) . “Balli i tij u mbush me brazda te thella dhe vetullat i rane si re shiu . “Te tere tregimet jane me shpreje te tilla , ne forma proverbe , ose fjale te urta .
Faslliu mbetet poet edhe kur shkruan proze . Poet i nje rryme te vecante , piktor , shkrimtar , per femije , me shume vepra te kesaj natyre , perkthys te personaliteve te shquar boterore . Jane keto perkushtime , qe i kryente me pasion te vacante , prandaj e quaj uragan letrar , per te gjitha kohrat .
Nje tregim pergjithesus i ketij libri , eshte tregimi “Britmat “ ( F 169 ) . Pershkruan , nepermjet figurave letrare , ndjesite e banoreve , kryesisht te femijve , kur shikonin njerez te varur , ne litar , me vendim te gjykatave te kohes . Pershkruhet me hollesi , si paraqitej , nje i varur . E tunte era dhe gjuha i mbetetj e kafshuar , jashte gojes . Ishte nje pamje e llahtareshme , vecanerisht , per femijte . Keto varje , ndodhnin ne c’do qytet te Shqiperise , pas perfundimit te luftes , gjykatat denonin “ Ne emer te popullit , me varje ne litar “ . Ne rrast se nuk kishte arsye , per nje varje ne litar , shpikej shpejt e shpejt, nje arsye , nga organet e Diktatures . Ishin pamje shokuse , per popullin .
Rreth te varurit zhvilloheshin biseda , simbas perkatesive klasore . “Po, po , keta te varin , thuhet ne nje bisede dhe vijon . Keta ta presin vertet mishin me gershere . C’do gje qe thone , keta e bejne . Ne e quajtem qeverri e rigonit , por na i mori tokat ... Man Murrizin e denuan me varje dhe e varen diten e pazarit ... U fol se Man Murrizi , ne fjalen e fundit , kishte kerkuar ta varrosnin ne aren e tij ne Vithishte , sepse ate e quante ende prone te tij dhe atje donte te prehej “. (169 )
Si ne te tera krijimet e shkrimtarit , Haliti , realiteti simbolizohet , per te lene pershtypje te lexusi se asgje nuk kryhet spontanisht , por e ka origjinen ne kontradiktat klasore.Tregimet e Fasllit , nuk jane axhitative , por artistike . Problemet zgjidhen natyralisht . Marrin pjese vetem personazhet . Autori , rri i vecuar .
Me kete rrast , mu kujtua . Ky ritual zhvillohej dhe ne Gjirokaster, ne vitin 1947 . Dy rreshta me te burgosur dore me dore , percilleshin , per gjyq , duke u nisur nga burgu i Kalase .Mbaheshin ne kinema , deri mbasdreke , kur njerzit ktheheshin nga puna , perseritej rituali, ne kthim . Atje , ne kinema , nuk besohej se behej ndonje gjyq , sepae ky ritual vazhdoi , mbi nje muaj . Ishte thjesht nje shantazh , per popullsine qytetare , qe donte te thoshte shume .
Ne krye te rreshtave ishte prifti At Gjegji Suli , lidhur dore , per dore ,me nje sheh bektashi. At Gjergji ishte nga fshati Lekel , i shkolluar ne Amerike , bashkeshok i Fan Nolit , aktivist i terenit ne luften partizane . Si lufta dhe paqja , u karakterizuan nga kontradikta , te fantazuara , nga organizmat , ne sherbim te pushtetit te kohes .
Historikisht , kam lexuar pak poezi dhe kjo pertaci vijon te me ndjeki ende , por kur lexoj poezite e Faslliut ndihem i clodhur dhe i motivuar . E falnderoj Nirvanen , qe na i dergoi librat e ribotuara , te bashkeshoirit te saj dhe mikut tone te pavdekshem .
Ne kete persiatje modeste , komentova pak tendenca te vepres poetike dhe te prozes te shkrimtarit kohor , Faslli Haliti . Kjo eshte nje veper shume e gjere dhe une vetem sa e kam cekur ne siperfaqe . Ne gjeresine e vet , vepra e Faslli Halitit , eshte poliedrike . Nje rrast shume i rralle ne kulturen e nje populli . Poliedrik , ne krijimtari , eshte cfaqur vetem Fan Noli.
Studimet e thella te doktoraturave te aspiranteve shkencore , lipset ta ndricojne teresisht vepren Haliti , per ta pasur te zberthyer nxenesit , studentet dhe shkencetaret shqipetare . E kam emertuar uragan , Faslli Halitin , sepse nuk e ka kapur realitetin me doreza mendafshi , por e ka goditur me grusht te hekurt . Ka treguar rrugedaljet nga te keqijat dhe prapesite , qe krijohen ne gjirin e shoqerise .
Nuk e nxen nje persiatje modeste , kete veper vigane . Me vjen ne ndihme percaketimi i Frederik Reshpjes : “ Faslli Haliti , ka shkruar Reshpja , eshte nje ylber i jashtzakonshem . ...Hyn ne radhen e te medhejve . Une vete , si patriot , i pranoj gjenite e kombit tim , gje , qe e ben c’do popull. “
Illo Foto , Studjus – NY, Nendor 2022
