Të gjithë janë njësoj…
Fatmir Terziu
Jam në shtëpinë e një kolegu anglez. Me ftesë të tij. Trokas në derë. Hapet dera dhe ai vazhdon të përfundoj së ngrëni picën e tij. Nuk më flet. Nuk më thotë “Bujrum“.
Dhe Unë ulem në një nga kolltuqet përrallore, gati tre brezash të vjetra dhe me sytë e hapërndarë ndjek pikturat në mure që shkojnë deri në miliona…
Pas disa minutash më kthehet me shumë respekt dhe me një buzëqeshje të lehtë duke më pyetur “A je i uritur? Të porosis picë?”
Unë e zhvendos shikimin tim në drejtimin e shishes që kam prurë dhuratë dhe pasi e shikoj në sy i them “Faleminderit”…, shumë Faleminderit. Unë hëngra para se të dilja nga shtëpia. E pastaj ka një vrull dëshire në shpirtin e tij…
E merr një shishe nga banaku i madh e me plotë pije dhe ndërsa zgjedh dy gota me fron tipik më kthehet sërrish me një gjuhë të ndjeshme e dëshiruese „ndoshta do raki shqiptare, apo jo?“ Kam nëse dëshiron. Dhe unë e shtyj dëshirën time për ndonjë pije tjetër, ndoshta kaloj tek ato francezet dhe kështu në mendje dhe në ndjesi më yshtet një dëshirë e shtyrë për të shkuar më tej në këtë risi tradite…
Traditë? Kulturë? Dhe më duket si e tillë, si e dy, a dyshme, por më shumë si një dëshirë e shtyrë…
Dëshira „e shtyrë“… Cila është kjo dëshirë? Vazhdohet të bluhet herë nëpër lëkurë e herë nëpër dhëmbë. A është ky miku im i mirë, që e kam gjetur tashmë si një të tillë? Dhe dhjetëra pyetje dhe hamendësime. E kështu… mendja më ngeli tek pica, tek ajo që ishte vënë në shërbimin e tij, në ngopjen e barkut të tij. E ndërsa e mendoja këtë nuk e di pse e trazoja proverbin „i ngopuri, nuk do t'ia di për të uriturin“. He, eh kot fare, nuk ishte me lidhje kjo zgjidhje. Ishte më shumë tek hamendësimet… tek dëshira e shtyrë.
Vazhdohet të hamendësohet për të, për gjithkënd, me gjithkënd. Vazhdohet të perceptohet pastaj… Vazhdohet të shkruhet pa qëllimin e asaj dëshire të shtyrë? Vazhdohet të shkruhet pa memorjen, pa muskujt e saj, pa traditën e saj. A është thjesht „memorja e traditës, apo e muskujve“ për të vazhduar më tej, për të hedhur çdo rrymë mendimi të kësaj dëshire të shtyrë, edhe në letër. Apo është faj, faj që nuk i njohim mirë kulturat, një ndjenjë e diçkaje që thjesht duhet të bëj „shtyrjen“ e kësaj „dëshire të shtyrë“? Ndoshta përgjigjja mbetet e fshehur poshtë atyre fjalëve, që kurrë nuk u metuan për dëshirën, për ëndrrën e saj, për dashurinë e saj, për rëndësinë e saj. Ose, thënë ndryshe, kurë nuk u zbulua ndërsa koha fillon dhe shpaloset me dëshirën e shtyrë, si të pështirë, me qasjen për një histori të re. Për një traditë tjetër… ndoshta më të vjetër. Fundja ai picën e kishte blerë për vete. E dinte sa i duhej për të ngrënë. Dhe kaq. Ai mbushi njëherë barkun e tij dhe pastaj më pyeti mua. Fundja më pyeti. Unë u tregova i turpshëm. Dhe turpi pos kësaj dëshire të shtyrë më la thjesht të uritur?
Gjithësesi, ajo që mbetet e pakuptuar gjithëkund është një dëshirë e thjeshtë për të shkruar pa fund, vetëm për dëshirën e shtyrë. Për atë dëshirë të nxitur nga shumë gjëra që kapen tek vendosmëria dhe një stilolaps si mendja e lodhur e njeriut tradicional që mbeti në memorje si në Bust, këto tridhjetë vitet e fundit, një njeri vetëm me kusht. Me kusht tek fjala.
Fjala pështiret nga goja. Vetëm rrallë herë mbaron nga boja. A do të zgjasë përgjithmonë kjo që na erdhi nga hija, e ndoshta nga padija? Na këto të dyja, vazhdon të sundojë mendjen tonë hija. E hija ka mbërritur në stacionin e saj imagjinar ku me ne të hallakaturit nëpër botë ka ndërtuar Heroin në granit.
E hija, Hija e Heroit në granit, Heroit tradicional që mbeti në ëndërrat e pështira tha të paktën kështu: “Sot, pas tridhjetë vitesh, krizat e ndryshme kanë mbërthyer e nuk janë të zgjidhura për shoqërinë tonë. Thuhet se Hija kacavirret mbi faktin se sa të lirë e sa të sigurt jemi nga koncepti tradicional(!) Fatkeqësisht, shumë pak avantazhe dhe të drejta kanë arritur shqiptarët nga ky tranzicion i vështirë dhe nga paqëndrueshmëria e tij. Jemi bërë në mjaft raste si të pishëm, ndaj edhe pse konteksti historik i këtij tranzicioni na duket se është i ndryshëm.
Asnjë dëshirë e shtyrë, ajo që shtyhet thahet deri në zhdukje. Shpresa e strukur rrëmon tek … dëshira? Le të mirëkuptohemi…, për një të ardhme ndryshe, për një të ardhme më të gjallë. Le të guxojmë, le të mos mbesim si rrethsjellës të pandreqshëm vërdallë e vërdallë.
Na duhet një kurs imponues. Ndoshta një impuls stimulues? Duke e çuar këtë në qendër të një oqeani imagjinar, (për)tharës, shihet se vetë pritjet, shtyrjet, rraskapitjet janë në atë që na mban ende të turpshëm … Asnjë dëshirë e shtyrë, e thënë nga një shok, a nga një mik, nuk mbetet si e tillë, po e them pa frikë, nëse nuk metohet mirë, ajo thahet deri në zhdukje, që pa u gdhirë. Pak, shpresoj se ajo mban në vetvete këtë fakt, atë fakt që vjen në një mendje të ndarë më dysh në këtë rast.
E drodha dorën ndërsa ajo pije e mistershme u valëzua në gotën time.
U zvenit edhe gota ime në çast. Bulëzat e brendshme valëzonin nga dritëza në dritëz, nga nga errësira në errësirë, e dukej se në mendjen time krijonin padashje vetëm shkretëtirë. Shkretëtirë me tradita, tipa, e proverba të kripta…Sa shpirtra pastërmoseshin nga e kripta. Dhe e kripta thashë me vete, e thashë më në fund në vetvete, le të marrë derisa të kënaqet me shkatërrimin e saj.
„Vetëm faktori njohës mund të mbetet si një fitues i vërtetë.“ As vetë nuk e di pse ia adresova këto fjalë anglezit, kolegut tim që më mbante tre shekuj në ajër me këtë risi mikpritjeje. Dhe shkoja tek tradita ime vërdallë. Një zemër e ndjerë, e fortë, do të ishte supozimi, te një e ardhme ndryshe, e gjallë.
Jo më përrallë!
Jo më si qëmoti, si që pari, me vetëm „bukë e kripë e zemër shqiptari!“
Kjo shkon tek troshat, tek thërrimet, tek kursimet… Megjithatë nuk ka asnjë besim të vijë ndonjëherë. Ajo është vetëm një ëndërr e humbur e një xhakete të varur në gozhdën e ndryshkur të murit, që ndan dhe izolon mendimet. Një ëndërr në mjedisin e shkretimit. Aty ku Tjetri është gjithnjë në themelin e shqiptarisë: „Shtëpia e Zotit dhe e Mikut!“
Eh, Miku, eh… nëse nuk kuptohet mirë kjo „dëshirë e shtyrë“.
Të gjithë janë njësoj…, por shumë të vështirë!
