NJË POETE ITALIANE
SHKRUAN PËR FERRIN E SHQIPTARËVE
- Mendim kritik për librin “Sulle strade dell’inferno” të Visar Zhitit -
Nga Antonella Carmen Caggiano
Siç është njoftuar, së fundmi është botuar në Itali libri “Sulle strade dell’inferno” (“Rrugët e ferrit”) të shkrimtarit Visar Zhiti, nga editoria “Besa” 2022, me përkthimin mjeshtëror të Profesor Matteo Mandalá.
Nëse autori e ka quajtur “burgologji”, ku persoanzhet dhe ngjarjet janë të vërtetë dhe realë, botuesi italian e nxjerr si roman se si i tillë lexohet për shkak të stilit dhe vlerave te veprës. Ajo tashmë ka shkuar në libraritë e Italisë dhe ka tërhequr vëmendjen e lexuesit.
Poetja Italiane, Atonella Caggiano, sjell mbresën e saj nga leximi tronditës i “Sulle strade dell’inferno”, që të botohet dhe në Shqipëri
Antonella Caggiano, (ka lindur në Polla/Sa në 13 korrik 1971), u diplomua për Letërsi në vitin 1997 dhe jeton në Pescara, ku jep mësim që nga viti 2016. Pasioni i saj për të shkruar nisi që kur ishte 11 vjeçe.
Bashkëpunoi me gazetat “Il Roma” dhe “Il Giornale di Napoli”, duke u bërë gazetar e pavarur.
Ka botuar librat “Zgjatjet”, 1990, “Kronikë e një Zeni të shpallur”, 2010, “E ëmbël e kripur”, 2022.
Është pritur mirë nga lexuesi, kritika dhe është vlerësuar me çmime letrare nga “Qendra e Shpërndarjes së Artit të Poezisë” në Capranica në vitin 1990; me Çmimin Kombëtar për Poezinë “Valle di Vitalba" në 1991; me Çmimin Letrar të Komunitetit Europian, "Bashkëkohësit" në 1994; në Konkursin Ndërkombëtar të Bashkimit Evropian në qytetin e Komos në 1994; në konkursin kombëtar të poezisë dhe letërsisë artistike "Antartika" në 1994; me Çmimin e Poezisë “Stella Norbiato në 2000. Është anëtare e Akademisë Ndërkombëtare “Mihai Eminescu” në Rumani. Po kështu është fituese e Çmimit “Rhegium Julii” në 2022. Është e përfshirë në antologji të ndryshme, ndër të tjera në "900 e më tej" dhe është administratore e dy faqeve në fb: “Poezia që kuron” dhe “Miscellanea Mundi”.
Poezia e Antonella Carmen Caggiano është e ndjeshme dhe delikate, jetë e saj dhe botë e gruas. Por dhe leximi i romanit “Sulle strade dell’inferno” është impresional dhe po kështu dhe mendimi i saj.
Ferri i burgut
dhe fuqia subversive e poezisë.
Romani "Rrugët e ferrit’. Me nëntitull: Jeta ime në burgun e Spaçit i Visar Zhitit është dëshmia me e pamëshirshme e përvojës e burgosjes në një nga burgjet e shumta, që përbënin arkipelagun gulag shqiptar. Rrëfimi skanon jetën reale të atyre që iu desh të vuanin shtypjen e regjimit në detaje të imta. “Burgu i vërtetë, më i rëndë, më i padurueshëm, fillon kur gjithçka përsëritet. Uniformiteti. Asgjë e re nga fronti i ferrit. Tmerr. E njëjta bukë e zezë dhe po ata policë të zinj. E njëjta lopatë dhe e njëjta shpellë, i njëjti vit i ri, aspak i ri. E njëjta uri dhe e njëjta borë që mbulon gjithçka. Vdekja nuk është më vdekje, por përsëritje e vetes. Puna nuk ësht:e m:e punë. Familja nuk është familje. Njeriu nuk është më njeri. Asgjë nuk ndryshon. Ditët ulërijnë njëlloj. Si prangat. Si rënkimet. Si uji që rrjedh më kot nga tubi i burgut. I njëjti qiell dhe e njëjta gumëzhimë. Teli me gjëmba po ai. Tjetri si unë. S’ka më emocione. As grua, as n:e ëndërr. Truall i shtrembër. I harruar. I humbur. Si lëkurë kafshësh e rrjepur. Diktaturë”.
Ky është mishi i gjallë në prerjen e bërë keq të jetës së tjetërsuar të burgut. Një shtrëngim që i bën ditët të njëjta, gjëndje gjithnjë e më opake dhe çnjerëzore. Megjithatë, me gjithë privimin e gjithçkaje humane, protagonisti nuk resht së shkruari poezi dhe fshehja e tyre në thasët e burgut, me rroba a ushqime apo t'i mësojë ato në mënyrë mnemonike.
Dënimi nuk e ndal prodhimin e poezive të tij. Kështu që, si një vezullim i spirales së dritës, fuqia shpëtuese e poezisë mund të hyjë në errësirën e kaq shumë dhimbjeje.
“Minatori im, gladiatori Kujtim Prende, pa më thënë, i dha menjëherë fletoret mikut të tij, Ilir Malindi, i cili e donte poezinë dhe lexonte shumëçka që qarkullonte në burg. [...] E mësoi përmendësh. Ma recitoi mjaft mirë diku në një si ballkon, ndërsa tingujt "r" dhe "rr" dridheshin si në violonçelë. Malet perreth sikur ishin afruar dhe qielli ishte ulur edhe më. E ç’do të donte ne? Duke prekur kokat tona, ndoshta do t’i përgatiste më mirë vetëtimat [...] Më mungonte fryma... Gjithçka që u duhej këtu, kafe, çizme, libër, besnikëri, dinjitet, këmishë, një ditë pushimi, e merrnin me dhunë dhe me e meritonin. Ishin gati të përballeshin me më të fortit për të mbrojtur një dobësi”.
Poezia, e cila mund të jetë vetëm e lirë dhe e pavarur, është kaq mrekullisht marramendëse deri në madhështi në këtë roman, për rolin që i vishet një dënimi (nga diktatura, sepse nuk është në përputhje me dogmat e saj) dhe më pas për katarsin ndër të dënuarit që, me qëllim për të shijuar sadopak atë bukuri, mes tmerrit të burgut, rrëmbejnë shkrimet e protagonistit që t’i deklamojnë mes tyre. Një roman që korrespondon me kuptimin e plotë të fuqisë së fjalës dhe sesi ajo mund të lehtësojë të këqijat e botës sonë të vogël ose dhe t’i zhbëjë. Visar Zhiti, gjithashtu poet, kreu 10 vjet burg të ashpër për poezitë e tij "dekadente dhe intimiste" gjatë diktaturës shqiptare. Dhe është poezia ajo që frymon gjithandej në libër, duke iluminuar në burg dhe terrin.
Përgatiti dhe përktheu nga orgjinali
Eda Agaj Zhiti
******************************************
ENGLISH
AN ITALIAN POET
Writes FOR THE HELL OF ALBANIANS
- Critical opinion on the book "Sulle strade dell'inferno" by Visar Zhiti -
By Antonella Carmen Caggiano
As has been announced, the book "Sulle strade dell'inferno" ("On the road to hell") by the writer Visar Zhiti, from the publishing house "Besa" 2022, was recently published in Italy, with the masterful translation of Professor Matteo Mandalá.
If the author has called it "burgology", (prisonology) where the characters and events are true and real, the Italian publisher publishes it as a novel that is read as such because of the style and values of the work. It has already gone to bookstores in Italy and has attracted the attention of readers.
The Italian poet, Atonella Caggiano, brings her impression from the shocking reading of "Sulle strade dell'inferno", to be published in Albania.
Antonella Caggiano, (born in Polla/Sa on July 13, 1971), graduated in Literature in 1997 and lives in Pescara, where she has been teaching since 2016. Her passion for writing began when she was 11 years old.
She collaborated with the newspapers "Il Roma" and "Il Giornale di Napoli", becoming an independent journalist.
She has published the books "Extensions", 1990, "Chronicle of a Proclaimed Zen", 2010, "Sweet and Salty", 2022.
It was well received by readers, critics and was awarded literary prizes by the "Poetry Art Distribution Center" in Capranica in 1990; with the National Prize for Poetry "Valle di Vitalba" in 1991; with the Literary Prize of the European Community, "Contemporaries" in 1994; in the International Competition of the European Union in the city of Como in 1994; in the national competition of poetry and fiction "Antarctica" in 1994; with the "Stella Norbiato" Poetry Prize in 2000. She is a member of the "Mihai Eminescu" International Academy in Romania. She is also the winner of the "Rhegium Julii" Prize in 2022. She is included in various anthologies, among others "900 and beyond" and is the administrator of two pages on fb: "Poezia che curon" and "Miscellanea Mundi".
Antonella Carmen Caggiano's poetry is sensitive and delicate, her life and woman's world. But reading the novel "Sulle strade dell'inferno" is impressive and so is her opinion.
Prison hell and the subversive power of poetry.
The novel "Roads to Hell". Subtitled: My life in the Spaçi prison of Visar Zhiti is the most merciless testimony of the experience of imprisonment in one of the many prisons that made up the Albanian gulag archipelago. The narrative scans the real life of those who had to to suffer the oppression of the regime in minute detail. "The real prison, the hardest, the most unbearable, begins when everything repeats itself. Uniformity. Nothing new from the hell front. Horror. The same black bread and the same policemen blacks. The same shovel and the same cave, the same new year, not new at all. The same hunger and the same snow that covers everything. Death is no longer death, but the repetition of itself. Work is no more work. Family is not family. Man is no longer man. Nothing changes. Days scream the same. Like handcuffs. Like groans. Like water running in vain from a prison pipe. Same sky and same hum. Barbed wire the same. The other like me. There are no more emotions. Not a woman, not even in a dream. Crooked plot. Forgotten. Lost. Like skinned animal skin. Dictatorship".
This is the raw meat in the poorly made cut of alienated prison life. A coercion that makes the days the same, an increasingly opaque and inhuman situation. However, despite the deprivation of everything humane, the protagonist does not stop writing poems and hiding them in prison sacks, with clothes or food or learning them mnemonically.
The sentence does not stop the production of his poems. So that, like a flickering spiral of light, the saving power of poetry can enter the darkness of so much pain.
"My miner, the gladiator Kujtim Prende, without telling me, immediately gave the notebooks to his friend, Ilir Malindi, who loved poetry and read a lot that circulated in the prison. [...] He learned it by heart. He recited it to me quite well somewhere on a balcony, while the "r" and "rr" sounds vibrated like on a cello. The mountains around seemed to have come closer and the sky had lowered even more. What would he want from us? Touching our heads, perhaps it would prepare the lightning better [...] I was short of breath... Everything they needed here, coffee, boots, book, loyalty, dignity, shirt, a day off, they took with them violence and they deserved it. They were ready to face the strongest to protect a weakness".
Poetry, which can only be free and independent, is so wonderfully dizzying to the point of greatness in this novel, for the role it plays in a punishment (by the dictatorship, because it is inconsistent with its dogmas) and then for the catharsis among the convicts who, in order to enjoy a little of that beauty, amidst the horror of the prison, snatch the writings of the protagonist to recite them among themselves. A novel that corresponds to the full meaning of the power of the word and how it can alleviate the evils of our small world or undo them. Visar Zhiti, also a poet, served 10 years in harsh prison for his "decadent and intimate" poems during the Albanian dictatorship. And it is poetry that breathes everywhere in the book, illuminating the prison and the dungeon.
Prepared and translated from the original
Eda Agaj Zhiti
