Letra të pashkruara, drafte…
Fatmir Terziu
Pema që ushqehej dhe na ushqen ende me gjakun e Kremlinit
U detyrova të ulesha dhe të shkruaja për ty. Të shkruaja dhe të rikujtoja një tregim të shkruar vite më parë prej meje. Ai titullohej „Pema që ushqehej me gjak“. Ishte atje në vendin tënd. Ishte në kohën tënde. Ishte… dhe mësonte dhe atë që kishte ardhur në kufinjtë e një kopshti ku shtrihej pema që ushqehej me gjak. Ishte bashkë me Stalinin tënd. Dhe koha ma risolli këtë prill teksa kujtoj se si vritej Njeriu, Poeti dhe Poezia e tij. Vrasje të trefishta. Dhe sillesha mes shkrimit dhe pemës që ende donte të ushqehej me gjak… Fluturoja mbi Ukrainë…, ndalesha dhe shihja hapësirën që skuqej deri në Kremlin…
Në fillim kapja mendërisht rrënjët. Pastaj me radhë depërtoja thellë në lëkurën tënde të njomë. Dhe kapja degët. Nuhatja gjethet. Filizat e tu të hollë. Trupin tënd delikat. Frutat e kuqe flakë. Tërë gjak!… dhe ndonëse e di që jam duke kërkuar akoma aromën dhe shijen që duhet në fakt, ndjej trefish grahmën tënde. Tashmë jam më i përhumbur. Ende nuk jam shëruar!
Jam nën hijen tënde të mistershme. Në sinorin tënd të shenjtë. … dhe ndonëse e di dhe s'e di që jam shëruar, ndonjëherë kam frikë të harroj mënyrën se si më bënin mendimet të ndihesha sikur isha duke fluturuar, kur të dy e dimë se na ndau ikja.
Unë kam nevojë për ty?! Kam nevojë për poezinë tënde, për historinë tënde?! Të ndjej teksa zbeh shtatin tënd lart dhe kap retë. Por se lartë është e paprekshmja dhe më mungon.
Ngela duke parë të gjithë universin brenda një personi. Kështu që e detyrova veten të ulem dhe të mendoj për ty.
Të kujtoj ty. Kujtoj poezinë tënde, që edhe pse na e the qartë, shkrihen në një në fjalët e tua: “Kur themi partia nënkuptojmë Lenini dhe kur themi Lenini nënkuptojmë Partia”. Eh, more poeti sovjetik Majakovski! Por pas kësaj na doli e vërteta. Ajo që vjen jo thjesht nga përrallat, por nga realiteti, nga jeta. Më saktë nga jeta që të bënë biografët e tu më pas…
“Biografët janë detektivë privatë amatorë”, shkroi dikur Roman Jakobson[1]. Nëse po, ka pak raste më të ndjeshme se Vladimir Majakovski. Sepse edhe vdekja e tij paraqet një vrasje të dyfishtë: vetëvrasjen e njeriut dhe asgjësimin e poezisë së tij. Skena e krimit mbetet e paprekur – e ruajtur për ne nga Pasternaku. Kufoma shtrihet vetëm në një dhomë, me një plumb në zemër. Arma e vrasjes: një pistoletë Mauser. Gjetja: u sigurua nga një agjent i policisë sekrete të Stalinit. Shënimi i vetëvrasjes është një poezi befasuese: me një lojë fjalësh të reme.
“Ndërmjet njëmbëdhjetë dhe dymbëdhjetë, valëzimet e plumbave ende qarkullonin rreth goditjes së objektivit”, shkroi Pasternak, më 14 prill 1930. “Lajmet tronditën telefonat, fytyrat i mbuluan me zbehje. Ai shtrihej anash me fytyrën nga muri, i vrenjtur dhe imponues, me një çarçaf deri në mjekër, me gojën gjysmë të hapur si në gjumë. Duke iu kthyer shpinën të gjithëve me mendjemadhësi, edhe në këtë prehje, edhe në këtë gjumë, ai përpiqej me kokëfortësi të ikte diku… vdekja e kishte arrestuar një qëndrim që thuajse nuk ia arrin ta kapë. Kjo ishte një shprehje me të cilën njeriu fillon jetën por nuk e përfundon atë. Ai ishte i mërzitur dhe i indinjuar.“
E unë shkoj të gjej ndonjë parandjenjë në poezitë e tua. Të gërmoj thellë tek Ty…
… të kaloj zemërimin tim dhe të shikoj vendin ku ju mbollët bashkë me udhëheqësit tuaj „Pemën që ushqehej me gjak“ në kopshtin e madh të Stalinit. E këtë ia pasuat dhe vendit të vogël „mik“ e nxënësit tuaj besnik. Më duhej të ndihesha diçka kot, kështu që shkova në atë vend i përhumbur, i sëmurë me mallin për realitetin, për poezinë tënde ndryshe, edhe për Ty … dhe të gjitha erdhën menjëherë në maratonën tonë të domosdoshme të kujtesës dhe të nevojës së shërimit të vetvetes.
Tashmë jam shëruar!? Jo ende kam më shumë se një arsye të ndjej dhimbjen që pasoi ajo „Pemë që ushqehej me gjak“. E di pse? Lexoj dhe kuptoj më qartë. Në orën tetë të asaj mbrëmjeje, Majakovski ka shpuar kafkën e tij në mënyrë që truri i tij të mund të ruhet, si një organ gjenial, për brezat e ardhshëm në BRSS. Kur u peshua, u zbulua se ishte 360 gram më i rëndë se ai i Leninit, "që do të thoshte paksa dhimbje koke për ideologët e Institutit të Trurit". Menjëherë ka nisur një hetim për shkaqet e vdekjes. U zbulua se poeti kishte qëlluar veten 'për arsye personale'. Por në këtë biografi magjepsëse, të vonuar prej kohësh, Bengt Jangfeldt paraqet një zgjidhje më komplekse.
Shkaku i vdekjes? Poezia e frustruar.
I lindur në Gjeorgjinë rurale në 1893, Majakovski kishte një aftësi të lindur për të mësuar përmendësh dhe recituar vargje. Ai filloi ta shkruajë atë vetëm kur ishte adoleshent, kur u burgos për agjitacion bolshevik. Ai shërbeu pesë muaj në izolim, në burgun famëkeq Butyrka të Moskës, duke lexuar Bajronin, Shekspirin dhe Tolstoin "pa entuziazëm të madh". Pas lirimit, Majakovski thuhet se doli jashtë, një poet plotësisht i formuar, si Pallas Athena nga truri i Zeusit. Në vitin 1912, tashmë i fiksuar pas krijimit të një gjuhe të re poetike, të aftë për të artikuluar revolucionin e ardhshëm, ai u bashkua me lëvizjen futuriste dhe filloi të udhëtonte në Rusi, duke lexuar poezinë e tij për këdo që do ta dëgjonte (dhe shumë që nuk do ta dëgjonin). Një shfaqje e hershme në Kiev u ndoq nga "guvernatori i përgjithshëm, shefi i policisë, tetë komisarë policie, 16 ndihmës komisarë, 25 mbikëqyrës policie, 60 policë...". 50 policë të montuar ishin jashtë.” Majakovski ishte i kënaqur. “Cilët poetë, përveç nesh, janë nderuar me një gjendje të tillë lufte?”, ka kërkuar ai. “Dhjetë policë për çdo poezi të lexuar. Kjo është ajo që unë e quaj poezi.'
Tashmë, Majakovski ishte një personazh kompleks. Një karton i dyfishtë, i cili e mori humbjen si një fyerje personale. Një agjitator proletar, i cili vishej i pispillosur. Një hipokondriak me frikë nga mikrobet, duke pirë 100 cigare në ditë. Ai i shndërroi romancat krejtësisht të suksesshme në tekste dashurie të dëshpëruara dhe të fshira. Masiv dhe mbizotërues, duke mposhtur gjithmonë ritmin e vargut të tij me forcën e gishtërinjve dhe një bastun. Ai bënte shaka të vazhdueshme, por rrallëherë qeshte me to. Ai kishte një kokë të rruar, sjelljen e një "huligani" dhe kur u privua nga një audiencë ai doli të ishte neurotik dhe shumë i butë. Edhe emri i tij, nga fjala ruse për "Fanar", dukej sikur ai e kishte sajuar. Rregullimet e tij të jetesës ishin gjithashtu joortodokse. Rreth vitit 1915, deri pak para vdekjes së tij, ai jetoi në një mjedis të komplikuar, me inspiruesen e tij, Lilya, dhe bashkëshortin e saj, kritikun Osip Brik.
Dhe unë vazhdoj të shkundem për atë që ndodhi. Dhe shkundem… Por nëse poeti brenda vriste njeriun, për të shpëtuar poezinë, më pas ndodhi një tragjedi shumë më e madhe se vetëvrasja e Majakovskit. Pesë vjet pas vdekjes së tij, Lilya Brik i shkroi Stalinit, duke kërkuar ndihmë për të botuar "Veprat e mbledhura" të Majakovskit. Përgjigja e Stalinit duhet ta ketë gëzuar atë, por atëkohë e dënoi poezinë e Majakovskit në harresë jashtë sistemit sovjetik. “Majakovski ishte dhe mbetet poeti më i mirë dhe më i talentuar i epokës sonë sovjetike”, deklaroi Stalini. “Indiferenca ndaj kujtesës dhe veprës së tij është një krim.” Që atëherë e tutje, “magazinat e marrëzive kimikisht të pastra” të Majakovskit u detyruan në qindra miliona anembanë BRSS, ndërsa arritja e tij e vërtetë, tekstet e tij personale, u shkruan jashtë historisë. Më pas, kur Bashkimi Sovjetik ra, reputacioni i Majakovskit u shemb bashkë me të. Sot, ai nuk festohet si autori i disa prej vargjeve më befasuese në gjuhën ruse, por si një versifikues i totalitarizmit. Emri i tij mund të jetë ende i zbukuruar në tabelat e rrugëve, një stacion metroje në Moskë dhe një klub nate në Omsk, por në Rusinë post-komuniste, ashtu si këtu në Perëndim, poezia e tij pothuajse nuk lexohet fare.
[1] Roman Osipovich Jakobson ishte një gjuhëtar dhe teoricien i letërsisë ruso-amerikane. Një pionier i gjuhësisë strukturore, Jakobson ishte një nga gjuhëtarët më të famshëm dhe më me ndikim të shekullit të njëzetë.
