Shkrimet kritike- Pasuri me vlera intelektuale
Portali yne “Fjala e lire“ , ka botuar periodikisht shkrime kritike , vleresime librash dhe komunikime midis autoreve , per probleme rutine , ose specifikisht te adresuara . Ky lloj komunikimi i jep gjallerine e duhur organit botus dhe terheq vemendjen e autoreve , per te treguar te vemendshem ne shkrimet , me te cilat i dalin perpara lexusit te sotem .
Lexusi i sotem , eshte i rrethuar me informacion , qe i ofrohet nga leximi , degjimi dhe televizionet me numura te fraksionara ekranesh . Ne kete situate specifike te autoreve dhe lexusve , autoret kerkohet te lexojne me shume se sa te shkruajne .
Sot , shkruhet intisivisht nga politikanet , specialistet , sipermarresit , bankeret , ne te tera format dhe gjuhet . Jetojme ne periudhen globale , me intensive , qe ka njohur bota . Ne disa shkrime , kam lexuar se ndihet mungesa e kritikes letrare , qe me pare ka lulezuar dhe ishte instrumenti , qe thoshte fjalen e fundit , per c’do veoper , qe hidhej ne qarkullim . Kjo kerkese e autoreve aktuale , per nje kritike letrare te instutionalizuar , eshte jasht kohes dhe hapesires .
Ish kritiken letrare klasike e ka eliminuar koha , pa kthim . Ajo kritike , i perkiste nje periudhe , kur nuk kishte liri te shprehuri dhe te shkruari . Shkrimtari ishte i detyruar te levizte , brenda nje korrnize fikse te percaketuar nga ideollogjia kohore . Sot kjo censure , nuk ekziston , po thuaj ne te tere boten . Ky eshte njeri problem i ezauruar nga koha . Problemi i dyte , ndoshta dhe me i rendesishem mbetet shumellojshmeria e temave te livruara . Nuk mund te kete nje njeri , qe te njohi letersine , ushterine , kriminalistiken , inxhinjerite , politiken , diplomacine, madje dhe fete . Per sejcilen nga keto dege sot ka botime kaq voluminoze , sa eshte veshtire t’i numerosh , pa lere me t’i pervetesosh dhe t’i kritikosh .
Lind pyetja : Si do te eci universi i shkrimeve te sotme ? Kryesoria e vleresimit se shkrimeve i eshte lene ne dore kerkesave dhe interesit te lexusit te specializuar dhe ajo c’ka mbetet me e rendesishme , bashkepunimi i atoreve te te njejtit zhaner . Nuk mund te shkruash libra , per inxhinjerine , pa njohur ligjet e zhvillimit te industrise , sic nuk mund te trajtosh probleme letrare pa sens dhe pa kriteret kryesore filozofike . Ne te dyja rrastet nderhyjne expertet e fushave , per te vendosur baraspeshen shoqerore . Botimet me mangesi shkencore dhe filozofike i eliminon vete lexusi. Kushdo , ka pare disa stiva me libra , qe u mungojne minimalia e lexusit .
Per problemin , qe analizova , me lart , do te sjell ne vemendje dy shkrime kritike te botuara , ne “Fjala e lire“ , dje , me 15 Shtator 2022 . Njeri nga shkrimet ka titullin “ Kongresi i pare i autoqefalise“ , me autor nje dijetar te sprovuar , Pirro Prifti . Ky shkrim kritikon shkrimin e Ardit Bido , drejtor i arshivave te shtetit. Ky i fundit , ka shenuar se primati i pare i kishes autoqefale , ka qene Visarion Joan Xhuvani . Ne fakt , nuk ka qene ky primati autoqefalise , por Koste Paftali , krypeshkop i Durresit . Autori e sqaron problemin e Auteqefalise , gjat e gjere , ashtu sic e meriton kjo ngjarje me rendesi historike dhe sic e ka edukate autori i shkrimit , Z. Prifti .
Kisha greke e njesuar me shtetin e vet , ka ndermarre veprime kriminale , ndaj kombit tone . Ka filluar me ndjekjen kriminale ndaj prifterinjve atdhetare shqiptare, ka vijuar me masakrimin e krahines shqiptare te Camerise , vijoi me sulmin ushtarak ndaj Laberise , ne 1914 dhe deri ne agresionin ushtarak , ndaj postes kufitare te Peshkepise . Kisha greke eshte sjelle me ashper se sundimi otoman , sepse ky i fundit , nuk ndaloi shkollen ne gjuhen shqipe .
Barren e rende te agresionit kishtar grek , ja hoqi autoqefalia e kishes , e projektuar nga Noli . Autoqefaline e Kishes ortodokse , e ka nxitur dhe ndihmuar shteti shqiptar dhe Mbreti , Zogu i I .
Patrikana e njohu pavaresine e kishes kombetare shqiptare . Dioqeza e Korces , qe quhej “Dioqeza greke e Korces” , do te quhej , ketej e tutje “Dioqeza shqiptare e Korces “ . Ndodhi permbysja e madhe , qe quhet Autoqefali .
Ne vija te trasha , kjo ishte permbajtja e shkrimit te Pirro Priftit. Une , lexusi i rendomte , u kenaqa pa mase , nga shkrimi dhe sigurova , nje kulture te munguar , per problemin e rendesishem te Autoqefalise te kishes ortodokse , qe u quajt ‘Kisha autoqefale shqiptare“.
Shkrimi i Z. Prifti , nuk tingelli nje lloj te te dijetari tjeter , i “Fjales se lire “ Z. Eshref Ymeri , i cili reagoi me shkrimin kritik , ne portal , fill ,mbas cfaqjes te shkrimit para rendes . Dijetari Ymeri , ngre problemin se ne vijimin e plotesimit te kanonikes te kishes ortodokse , primati i kishes ,nuk duhet te jete vetem shtetas , por edhe me prejardhje kombetare , shqiptare .Primati i gjashte i kishes se sotme , Anastas Janullatos , nuk e ploteson kete kusht . Primati i sotem eshte zgjedhur ne menyre te sforcuar , sepse nuk ka pasur as shtetesi shqiptare , qe ja ka dhene, s’dihet se si , ish Presidenti problematik , Ilir Meta .
Shkrimi i Eshref Ymerit , ploteson dukshem , nje mangesi te autorit Prifti , qe e ka rrahur problemin , ne te tera dimensionet , minus dimensionit , qe shton autori , Ymeri .
Ne kete kumtese trajtova modesisht , se autoret jane ne ndihme te njeri tjetrit , ne zbardhjen perfundimtare te se verteses . Lidhur me kete fenomen , populli ka nxjerre proverbin , “Njera dore lan tjetren dhe te dyja , lajne fytyren “ . Vete autoret , jane kritike dhe plotesus te njeri tjetrit , mjafton , qe t’u jepet mundesia e bashkepunimit , gje qe sot ua ka lehtesuar teknollogjia e komunikimit . Mungesa e kritikes “profesionale “ , jo vetem nuk ekziston , por autoret jane me te vemendshem dhe me solidare .
Illo Foto – Studjus ne NY ; Shtator 2022 .
