Te njihesh me realitein kompleks kinez , eshte kuriozitet , per kedo dhe kurdo , sepse Kina ka fshehur brenda etnive te saj shume te pa njohura , ndaj botes qe e rrethon. Nje tabllo reale te Kines , ne kohen e planifikimit familar dhe revolucionit kulturor te saj , na i jep romani “Bretkoca , shkruar nga nobelisti Mo Yan , i lindur ne vitin 1955 .
Ky shkrimtar , shquhet , per realizmin e pershkrimit te jetes ne Kine dhe me gjere . Ka shkruar 11 romane dhe 100 novela , te perkthyera ne gjuhet kryesore te botes . Ne vitin 2012 meritoi cmimin Nobel me nje motivacion domethenes : “ Bashkoi tregimin popullor , historine dhe bashkekohoren “. Ky motivacon , na thote se kemi te bejme me nje shkrimtar te dimensionit te madh . Kete besim na i perforcon gazeta italiane , “Coriera dela Sera “ , qe shkroi: “Kete here, Nobeli eshte i merituar “ .
Si lexus , u befasova , kur lexova Mo Yanin . Pershkruan me detaje te tera dobesite dhe pasojat shteterore , per Revolucionin kulturor dhe per planifikimin familjar , duke jetuar brenda ne Kine , nen kete diktature , qe kreu masakren e tmerrshme ne sheshin “Ten Ya Men “. Nje nga diktaturat me te egra te koheve te reja . Diktatura maoiste eshte me e gjere se vete Kina .
Personalisht Yanin , si romancier dhe si disident , e krahasoj me romanin e A. Sollshzellnicin “Nje dite e Ivan denisovicit “, qe eshte quajtur romani kryengrites . Studimin , per te e kam pase sjelle ne “FL”
Planifikimi familjar kinez ishte nje revolucion i pa shembellt ne histori . Revolucion , qe tronditi foshnjat ne barkun e nenave . Ky revolucion hyri ne shtratin bashkeshortor , vrau drejt perdrejte mira e mijra gra dhe femije dhe vrau moralisht , per gjithe jeten te gjithe popullsine kineze , pas revolucionit kulturor maoist. Diktatura hyri dhe ne mitren e grave reproduktore .
Romanin , nobelesti jua kushton kinezve , qe perjetuan planifikimin familjar- revolucon me gjak foshnjash dhe grash . . Romani ndahet ne 6 pjese . Naratori Ke Don tregon te tera hollesite dhe pasoojat e planifikimit familjar , ne nje zone rurale periferike . Filimin e sejciles pjese , naratori i shkruan leter kolegut te vet japonez, Yoshito Sugitani jo vetem falnderime , per bashkepunuimin profesional , por perqendrohet te personazhi “Halla “.
Kjo eshte Halla reale e naratorit. Eshte mami , qe u dipllomua mjeke gjenokolloge dhe sherben ne nje spital te provinces . Halla eshte militante e qorruar pas urdherave te Maos dhe mbete figura qendrere e planifikimit familjar , ne kete province dhe me gjere . Ky roman –epope permban 456 faqe dhe eshte shqiperuar nga perkthysi i mirenjohur , Iliaz Spahiu . Shtepia botuse eshte “Onufri “ – ne vitin 2013 . Kushdo lexus , mund te vrei nje difekt ne disa faqe te librit , ne disa rreshta , jane te shtypura pa u ngjyer plotesisht disa germa . Nuk eshte difekt i pa kaperxyshem gjat leximit , por flasim per kulture te larte botimi .
Naracioni eshte kryer ne veten e pare , te shkruara , nga Ke Dou, qe besohet se eshte pseudonimi i vete autorit . Tregimet fillojne brenda familjes te Ke Dounit , vijojne brenda fshatit te vogel , ne province deri ne forumet e larta te shtetit kinez . Ne shume rraste eshte permendur me emr , presidenti Mao dhe funksionare te tjere te shtetit dhe te ushterise . Duke pasur kete forme te shkruari , gjithe proza merr karakter jo vetem lirik , por dhe shume e besushem . Edhe kur flitet , per te tretet nje nga pjestaret e epizodeve eshte pjesetar i familjes te naratorit dhe rralle bashkefshatare .
Sejcila pjese fillon me letren , qe autori i shkruan kolegut japonez dhe e ve ne dieni , se eshte duke shkruar nje drame , nga me te tmerreshmet e njerezimit . Radhe pas radhes e ve ne dieni kolegun , per zhvillimin e romanit. Ne letern e peste i shkruan se e perfundoi dramen . E gjithe pjesa e peste , eshte drama . Kjo pjese eshte drama reale , me 4 tabllo . Ne roman , autori eshte shprehur se romani eshte fund e krye ral . Nuk eshte as alegorik as metaforik , por i derejt perdrejte . e tille eshte dhe drama : Reale. Nuk ka drame me te madhe se krimi i kryer nga planifikimi familjar . Mjekia gjinokolloge , Halla , ka pohuar me gojen e saj : Ka pritur mbi 10 mije foshnja ne jeten e saj profesionale . Ne te njejten periudhe kohore ka kryer 2.8 mije deshtime te diktuara nga planifikimi familjar . Keto jane krime kunder njerezimit .
Drama e botuar ne fund te romanit , eshte nje veper e plote . Do ta komnentoj vecanerisht , duke e quajtur , ashtu sic eshte , veper dramatike e autorit Yan .
Duke qene veper , ndertuar ne kete forme , autori , na cfaqet si nje kritike i drejt perdrejte i Diktatures dhe i diktatorit , qe e kane kthyer Kinen ne nje shtet , pa lirite themelore te personit , duke u bere nje jete antipode e pjeses tjeter , Honkongut , qe i rri perballe Kines diktatotoriale . Ndryshon jeta si nata me diten , thjesht , per faktin se Honkongu , qeverriset nga sistemi i ekonomise se tregut te lire . Autori edhe per kete diference jetese , ka shkruar paragrafe te tera , duke e nxjerre Kinen kontinentale , jo vetem diktature , ne qeverrisje , por dhe me varferi te pa justifikuar .
Per mua si lexus , planifikimi familjar eshte nje lufte civile me foshnjat dhe lehonat .
Ne nje rrast autori , na pershkruan holle dhe gjate , nje pilot me se i pergatitur profesionalisht dhe I arsimuar ne nivel te larte , u arratis , nga Kontinenti , dhe ndali ne Hon Kong . Ky pilot ishte i fejuari i Halles , maoistes se devotshme dhe pjestare e familjes se ngushte te naratorit . Te tilla ngjarje , te pershkruara me trimeri te rralle e bejne autorin Mo Yan , nje disident te shquar , ne ish kampin stalinist te te gjitha kohrave .
Perpara se te hyjme ne analizen letrare dhe zhvillimin e kontradiktave brenda romanit , do te analizojme dy shifra gjeografike , qe do na duhen , per te anlizuar planifikimin , familjar , qe ne Kine u zhvillua si revolucion nga me te pergjakshmit , ne historine e Kines , qe eshte me popullsi dhe kulture , nga me te vjetrat ne Glob . Popullsia eshte nje miliard dhe treqined e tridhjet milion banore . Siperfaqja eshte nende milion e gjashteqind e dyzet mije kilometra katrore .
I takon c’do banori afer 1.4 dynym , per fryme . Kur kemi parasysh se tereni eshte shume malor zene shume siperfaqe pyjet , kullotat , rruget , trojet , siperfaqia bujqesore , per banor , eshte shume me pak se 1 dynym , per fryme . Eshte me te vertet shifer shume e vogel , per te perballuar ushqimin brenda vendit , por kjo nuk do te thote , qe optimizmi , per vazhdimin e jetes te kapitulloi . Rreth ketij problemi kapital u ndertua diskutimi per planifikimin familjar , qe do ta shofim , gjat komentit te romanit , ne analize .
Nuk eshte vetem Kina , me kete koeficent te tokes bujqesore , per fryme . Ne te tilla rraste qeverrite dhe shkencetaret studjojne rruge te mundeshme , per te siguruar jeten e gjalle ne shtetet e tyre . Shumica e zgjidhin me import te drithit , por kane burime exporti , qe perballojne nje ekuivalence te pelqyshme . Fjala vjen , po te keshe nentoke te pasur , merr me pak rendesi prodhimi mbitokesor . Rruga e dyte eshte shkencore . Nepermjet zbatimit te shkences se sotme , intensifikimi i prodhimit ka pasur rraste , qe eshte dy dhe trefishuar , simbas struktures se mbjelljeve dhe seleksionikmit te farnve .
Kryetar Mao dhe keshilltaret e tij , te ndodhur , perballe ketij problemi madhor , kapitulluan llogjikisht . Popullsia rritet gjykuan ata , prodhimi bujqesor here mbetet ne vend , here zvogelohet . Shteti , komnkluduan ata , quhet i falimentuar . Kinezet do te shuhen nga uria . Vdekjet e popullsise nga zia e bukes jane regjistruar shume here ne Kinen para dhe post komuniste. Problemet qeverrisese ne Kine edhe pas vdekjes se Maos , mbeten nje plage e maisur .
Shembull konkret i kesaj maisje eshte vete jeta e Presidentit aktual , Xi Ping . E trajtoj kete jetshkrimi , sepse Xi eshte bashkekohes i autorit tone , Mo Yan . Xi rrjedh nga nje familje komuniste . Babai I tij arriti Zv. Kryeminister , por Xi- Ping e rrembeu vala e revolucionit kulturor dhe u burgos . Familja u perseketua dhe Xi , jetoi , per shume vite ne nje shpelle , duke punuar token ne fshat . Tregojne bashkohesit se pinte shume duhan , nuk merrej me lodra , as nuk dashuronte . Ishte i vetmuar . Ne moshen 21 vjec ju bashkua Partise dhe beri kariere te shpejte . Ne 2012 u zgjodh president. Prtetendon se do luftoi c’do lloj korrupsioni , por pjesetare te familjes dhe miq te tij , rezultojne te pasuruar .
Kina vjen nga nje prapambetje proverbiale . Ne vitin 1960 , nuk kishte energji elektrike dhe as transport motorik , vetem karroca .
Prejardhia dhe kariera e Presidentit , Xi Ping , ndricon faktin kokeforte se shteti kinez vijon te perjetoi vecori karakteristike , po thuaj te pa krahasushme me kombet e tjere ( Jetshkrikmi i Xin , eshte marre nga shtypi shqiptar i dites )
Te vime te problemi yne . Revolucioni kulturor dhe planifikimi familjar ishin ide , qe dollen nga mendja e plakur e Maos dhe hodhen ne revolucion te pergjakshem te tere Partine dhe popullin e urte kinez , qe ka bere hije me kulture te lashte ne historine boterore . Luftrat , qe ka zhvilluar kombi kinez , ne histori , nuk kane regjistruar kaq viktima, ne njesine e kohes, sa keto dy revolucione cmendurake, qe e tronditen Kinen , deri ne qelize .
Po paraqes nje diallog , qe tregon se sa antinjerezor ishte planifikimi .
“ – Kush guxon te mbyse pasardhesin tim do ta paguaj me koke – u hakerrua me ze te te mbytur Zhang Quan .
_ Dakort , tha Halla . Te duket vetja trim . Eja gjuaj ketu , duke bere me shenje koken e saj . Halla, kerceu dhe dy hapa dhe foli me ze te larte , mua me quajne Wan Xin dhe sot jam gati te fal jeten . Mos harro se dikur japonezet , me kishin drejtuar bajoneten dhe nuk u tremba . Kujton se sot do te kem frike prej teje . “ ( F 150 ) .
Shifet qarte se deri ku ka arritur devotshmeria partiake . E konsideron gjendje lufte , me armikun tradicinal , Japonine militariste .
Ne nje bashkebisedim tjeter lexojme :
“Ata , qe duken te urte dhe nuk ndihen , nuk eshte cudi , qe te vetvriten , te hidhen ne pus , apo te pine helm . Ka mbi dhjete vjet , qe merrem me planifikimin familjar .Te gjitha grate , qe kane vrare veten e kane bere , per shkaqe te tjera , per kete rri i qete “ (F 171 )
Indokrinimi I militanteve maoiste ka vazhduar me dekada . Militantia , Halle , pohon se planifikimi vijon me dekada , megjithse eshte turpi me I madh , qe ka perjetuar njerezimi . Lufte me arme vetvrasje , helmime gra shtatzana . Situate monstruoze krijuar ne nje vend , me 1.3 miliard banore , vetem , per tekat e nje deliranti injorant , sic ishte Mao .
Si te gjithe romancieret e famshem , autori i yne , nuk njef vetem tekniken romanciere te shtjellimi te figurshem te subjktit , por njef ne detaj historine njerezore dhe shkencat , per te cilat shkruan . Po ndalemi ne dy tema te rendesisheme te shkencave biollogjike . Ai ka shtjelluar shkencerisht , fiziollogjine e barsmerise te njeriu dhe te bretkeca . Pepara se te kalonte ne kete studim , ka shtjelluar materjalin jetesor te shumezimit te dy llojeve vertebrore dhe jo vertebror ( njeriu dhe bretkoca ).
Spermatozoidi mikroskopik , njerezor nuk ka asnje ndryshim nga forma , permbajtja dhe levizjet , me larven e bretkoces . Mjafton t’i kemi ne nje solucion fiziollogjik te dy keto produkte biollogjike . Nuk do te mun te dallojme cila eshte larva dhe cili spermatozoidi . Keto nuk jane aludime. Ktheheni bretkosen permbys . Kofshet , fletet e bretktoses , jane krej te ngjashem me exteremitet me njeriun e sotem, natyrisht dhe me ate parahistorik . Autori , ndermerr nismen shkencore te kumtoi se njeriu ka ngjashmeri me afer bretkoces se majmunit . Merr guximin , te dali perballe shkencetarit Darwin , qe botoi ndryshimet e llojeve , mbi 150 vjet perapare .
Ja si na i shtjellon kete probem kapital autori yne :
“… Bretkocat nuk kane asgje te frikeshme . Bretkocat dhe njeriu , kane te njejtit para ardhes . larva dhe fara e njeriut , kane te njejten forme dhe vezet e njeriut , nuk kane ndryshim nga ato te bretkoces . Ne se keni pare embrion 3 muajsh te njeriut , terheq nje bisht te gjate, gati gati , si bretkocat ne fazen e metamorfozes . Zeri i pare , qe shqipton foshnja , pas lindjes , eshte Wa ( Ua ) . Bretkosa , ne gjuhen e lashte kineze shkruhet “Wa” ( bretkose ) . (F 301 )
Me qarte dhe me shkurt se kaq , nuk ndeshet gjikundi ngjashmeria biollogjike e njeriut me bretkocen, per prejardhje te supozuar, por jo pa baza shkencore .
Me planifikimin familjar , Kina u shndrua ne nje arene , ku ligjet e natyres , per shtimin e popullsise u deformuan , ne menyren me kriminale te mundeshme . Kishte cifte , qe kishin dy femije dhe donin nje te trete . Kishte te tjere , qe rrastisen te kishinn tre dhe donin perseri . Ne te tere kete bote ndjenjash , gruaja kineze u be objekt dhe subjkt i nje percartje kombetare . Mijra gra u sterilizuan me force , po kaq ju nderpre shtatzania . Te tjerave ju vendos unaze ne kanalet e mitres , qe ne gjuhen popullore quhet kastrim , ose thjeht tredhie . Kastrimi i burrave me me shume se dy femije ishte dukuri e zakonshme . Spermatozoide te nje burri , futeshin ne mitren e nje gruaje , qe kishte distance , per femije te dyte dhe nuk mundte natyralisht te barsej . Nje kasapane te tille i ktheu spitalet e lindjeve , ne gjirotine , ku sakrifikoheshin fetuse dhe embrione njerezore dhe ku mbyteshin ndjenjat prinderore dhe ato femijerore . Fjala prind dhe femije , mori karakter politik dhe antinjerezor . Aparati riprodhus i gruas kineze u be objekti kryesor, ku planifikimi familjar nderpriste jetet e fetusve , ose rriste fetuse te planifikuara nga mendja e cartur maoiste . Marrdheniet gjinore , jane nxjerre ne ankand .
Prej natyre gruaja kineze parafytyrohet , nene me shume femije . Femijte jane krenaria e saj . Kesaj ndjenje i eshte perkushtuar c’do kineze ne moshe te rritur . Kjo dukuri eshte reflektuar ne numurin rekord te popullsise kineze .
Se sa sensitive eshte kjo ndjenje verehet ne cdo syth te romnit te Yan . Po permend dy rraste te romanit .
Kompania e rezervatit te bretkocave nga me te medhate , ne ate rajon , punesonte vajza te reja , te bukura dhe te shendeteshme . Aty u punesua edhe ndihmes mjekja e Halles . Sic ishte bere e ditur vajzat e reja sherbenin si portatore te mbarsmerive te porositura . Pasaniket porosissin nje barsmeri te tille , kundret cmimeve te kripura . Aty realizohej barsje artificiale e vajzave.
Ndihmesja e Halles u martua dy here . Heren e dyte ne moshe te madhe , qe normalisht nuk do te linte femije. Ne “ Kompanine e bretkosave “, i paten injektuar spermatozoide , te konservuar . E moshuara u bars dhe lindi femije ne moshen 55 vjece . Eshte nje perjashtim fiziollogjik , por jo rekord , se nje daneze ka lindur ne moshe 64 vjece . Ky realitet u cfrytezua , per te ndihmuar trafikun , duke i dhene forme legale . Arriten te realizon lindje , duk e ruajtur virgjerine femerore . ( Ky fakt trajtohet , ne dramen , ne pjesen e dyte te kesaj recense )
Gruan kineze, Planifikimi familjar e depersaonalizoi . Ja tregetoi ndjenjat memesore . E ktheu ne krematorium te foshnave te vdekura . Kina realizoi krimin me te shemtuar , qe njef historia dhe shkaketari kryesor , Mao , nuk u pergjigj ne asnje gjykate . Bashkepunetoret e Maos heshten , duke e kthyer krimin ne krim te pa shembellt , qe buron nga pushteti .
Autorit Mo Yan , I takon merita , qe arriti te shtjelloi realisht , kete tragjedi kineze , qe mori jete sa edhe luftat e pergjakeshme te njerezimit . Luftrat reale ,me ligj , i ruajne robrit dhe femijte . Planifikimi familjar e fillonte dhe e mbyllte betejen , me luften ndaj bebeve , ne barkun e nenave . ( Vijon pjesa e dyte )
Illo Foto – Studjus ne NY _ Janar 2022
Comments