Nga erdhën emrat e brezave? Astrit Lulushi Sociologët i kategorizojnë njerëzit në shumë lloje grupe për studim - vendndodhja, raca, gjinia, përkatësia politike - por mosha është emërues i përbashkët. Një “brez” është një grup individësh që kanë lindur në të njëjtën periudhë kohore dhe kanë shumë ndikime të përbashkëta, duke përfshirë ngjarjet kulturore dhe të asaj kohe. Sociologët mund të bëjnë përgjithësime rreth tyre për shkak të ngjashmërive, duke rezultuar në emërtime të tilla si "Baby Boomers" dhe "Millennials". Kjo praktikë është veçanërisht e zakonshme në Shtetet e Bashkuara, ku gjeneratat klasifikohen sipas periudhave kohore prej rreth 15 deri në 20 vjet. Nga brezi i heshtur i viteve 1920, tek brezi Alpha, të gjithë bien në një nga këto grupe. Brezi i heshtur Nganjëherë i quajtur "tradicionalistë", brezi i heshtur u rrit gjatë një kohe të vështirë në Amerikë. Ky grup ka lindur midis 1925 dhe 1945 dhe aktualisht është brezi më i vjetër i gjallë i përfaqësuar në Shtetet e Bashkuara ("Brezi më i madh" lindi nga viti 1901 deri në 1924), këndvështrimi ekonomik dhe politik i të cilit u përcaktua nga Depresioni i Madh dhe Bota Lufta e Dytë. Ky grup shquhej se përgjithësisht nuk shprehej kundër pushtetarëve, duke u fokusuar më shumë tek puna dhe jeta familjare. Baby Boomers "Boomers" janë një brez i lindur pas Luftës së Dytë Botërore në SHBA nga viti 1946 deri në 1964. Fundi i luftës shënoi një kohë prosperiteti ekonomik në Shtetet e Bashkuara, duke rezultuar në rritje të nivelit të lindjeve gjatë atyre 18 vjetëve. "Boomers" arritën moshën e rritur gjatë viteve 1960 dhe 1970, një epokë e përcaktuar nga grindjet e Luftës së Vietnamit, ndryshimet në qëndrimet kulturore për gratë, seksualitetin, marrëdhëniet racore dhe transformimin shoqërues të filmit, muzikës dhe kulturës pop. Për shkak të madhësisë së këtij brezi, zakonet e tyre të shpenzimeve në vitet 1980 dhe '90 patën një ndikim të qëndrueshëm në kulturën e konsumatorit dhe ekonominë.
Gjenerata X "Gjenerata X" është emri për brezin pas Boomers, që përgjithësisht përkufizohet si kushdo i lindur midis 1965 dhe 1980. Ky grup është më i vogël se brezi para ose pas tyre. Ekonomia e SHBA-së nuk ishte aq e fortë gjatë fëmijërisë së tyre, duke rezultuar në shumë prindër të dyfishtë të punësuar dhe më shumë kohë vetëm sesa fëmijët e brezave të mëparshëm. Termi "Generation X" u popullarizua nga Douglas Coupland, gazetar kanadez i cili përdori pseudonimin "X" për të përshkruar pikëpamjet e përgjithshme të grupit kundër presioneve shoqërore, duke përfshirë mos shqetësimin aq shumë për paratë ose statusin. Mijëvjeçarët Millennials (i quajtur edhe Gjenerata Y) kanë lindur midis 1981 dhe 1996 - anëtarët më të vjetër të këtij grupi u bënë të rritur rreth vitit 2000. Ky brez është edhe më komod me teknologjinë sesa Gen X para tyre dhe quhen "vendasit dixhitalë", gjatë rritjes së kompjuterëve në shtëpi, telefonave celularë dhe internetit. Ky grup është formuar nga disa ngjarje kyçe gjatë viteve vendimtare të "ardhjes së moshës", si 11 shtatori dhe Recesioni i Madh. Gjenerata Z "Gen Z" u mbiquajtur për të pasuar brezin Y (Millennials). Ky brez, i lindur midis 1997 dhe 2012, ka demonstruar ndërgjegjësimin politik dhe kulturor, falë një mjedisi teknologjik "gjithmonë të ndezur". Sociologët kanë vënë në dukje se kjo lidhje me teknologjinë ka shkaktuar ndryshime në stilin e jetesës dhe sjelljet e të rinjve ndryshe nga gjeneratat e mëparshme. Gjenerata Alfa Brezi më i ri - "Generata Alpha" - po lind tani. Foshnjat e lindura nga viti 2010 deri në 2024 do të jenë pjesë e këtij grupi. Alpha ka një mbivendosje të lehtë me brezin Z, nga 2010 në 2012. Për shkak të risive të këtij brezi, mund të lindin pseudonime të tjera që lidhen me ngjarjet aktuale, si pandemia COVID-19, ndasitë politike apo teknologjia, por "Alpha" aktualisht është më i pranuari. Sociologu Mark McCrindle shpiku emrin Brezi Alpha si një "fillim të ri, pozitiv". Ai vuri në dukje ndikimin që ka emri i një brezi në mënyrën se si perceptohet dhe ai donte një fillim optimist për këtë grup të ri.
Humbja e leshit Astrit Lulushi Një nga tiparet më dalluese të njerëzve është mungesa e leshit. Krahasuar me shimpanzetë dhe gorillat, ne jemi praktikisht të zhveshur. Njerëzit nuk janë plotësisht pa flokë, megjithëse shumë më të hollë dhe më të shkurtër se leshi i gjitarëve të tjerë. Dendësia e rrënjëve të qimeve në lëkurën tonë është në të vërtetë e ngjashme me atë të shimpanzeve, por shumica e flokëve tanë janë aq të hollë dhe të lehtë saqë mezi duken. Ky lloj floku quhet qime vello, dhe mbulon pjesën më të madhe të trupit, përveç zonave ku kemi flokë më të trashë dhe më të errët, të quajtura qime terminale. Teoria më e njohur se pse kemi humbur gëzofin ka të bëjë me termorregullimin. Presionet mjedisore i çuan paraardhësit tanë nga pyjet me hije në kullotat e ekspozuara të stepave, që do të thotë se ata duhej të gjuanin në distanca më të gjata, të ekspozuar ndaj nxehtësisë së ditës. Të kishe më pak flokë ndihmon të shpërndannë nxehtësinë në mënyrë më efikase përmes djersitjes, një proces që ftoh trupin duke avulluar ujin nga lëkura. Djersitja është një veçori unike e njerëzve midis primatëve: ne kemi më shumë gjëndra djerse dhe prodhojmë më shumë djersë se çdo majmun tjetër. Djersitja kërkon gjithashtu më pak ujë sesa gulçimi, gjë që është mënyra se si shumica e gjitarëve ftohen. Një teori tjetër sugjeron se humbja e leshit na ndihmoi të shmangnim parazitët, të cilët mund të bartin sëmundje dhe të shkaktojnë infeksione. Të kishim më pak flokë do ta kishim bërë më të lehtë që të rregullonim veten dhe njëri-tjetrin, duke i hequr këta mysafirë të padëshiruar nga lëkura jonë. Kjo mund të kishte rritur gjithashtu lidhjen shoqërore dhe bashkëpunimin që janë thelbësorë për mbijetesën dhe riprodhimin. Kjo mund të jetë për shkak se më pak flokë sinjalizojnë shëndetin, rininë ose pjellorinë, ose sepse na lejojnë të shfaqim veçori të tjera si skuqje e zverdhje në fytyrë ose plagët dhe tatuazhet. Balenat, delfinët, elefantët, rinocerontët, hipopotamët dhe minjtë të zhveshur janë disa gjitarë që kanë evoluar duke pasur pak ose aspak qime në trupin e tyre. Disa studiues kanë sugjeruar gjithashtu se të pasurit më pak flokë e bënë më të lehtë për të komunikuar emocione të tilla si zemërimi ose druajtje përmes shprehjeve të fytyrës. Natyrisht, këto teori nuk përjashtojnë njëra-tjetrën, dhe është e mundur që humbja e leshit të jetë ndikuar nga një kombinim faktorësh. Koha e saktë dhe mekanizmi i këtij ndryshimi janë ende të paqarta, por disa të dhëna mund të gjenden në të dhënat fosile dhe në gjenet tona. Fosilet e paraardhësve të hershëm të njeriut tregojnë se ata kishin tru më të madh se majmunët e tjerë, të cilët do të kishin gjeneruar më shumë nxehtësi dhe do të kërkonin më shumë ftohje. Ata kishin kafaze brinjësh më të ngushta dhe këmbë më të gjata se majmunët e tjerë, gjë që tregon se ishin përshtatur për të vrapuar në distanca të gjata në habitate të hapura. Këto tipare sugjerojnë se paraardhësit e njeriut e humbën gëzofin e tyre të paktën 2 milion vjet më parë. Studimet gjenetike gjithashtu kanë hedhur dritë mbi këtë pyetje duke krahasuar ADN-në e njerëzve dhe primatëve të tjerë. Një studim zbuloi se një gjen i quajtur EDAR, i cili ndikon në trashësinë dhe formën e flokëve, iu nënshtrua një mutacioni te njerëzit rreth 250,000 vjet më parë që rezultoi në flokë më të hollë dhe më të drejtë. Një studim tjetër identifikoi një gjen të quajtur DKK2, i cili pengon rritjen e qimeve në zona të caktuara të trupit si pëllëmbët dhe shputat. Ky gjen u zbulua se kishte mutacion te njerëzit rreth 1.6 milionë vjet më parë. Këto gjetje sugjerojnë se humbja e gëzofit tonë ishte një proces gradual që përfshin gjene dhe mutacione të shumta me kalimin e kohës.
Pra, njerëzit humbën leshin e tyre si një përshtatje ndaj ndryshimit të kushteve mjedisore që i detyroi ata të udhëtonin në distanca më të gjata për ushqim dhe ujë. Humbja e leshit na ndihmoi të rregullonim temperaturën e trupit në mënyrë më efikase përmes djersitjes, të shmangim parazitët, të përmirësojmë lidhjen shoqërore dhe të komunikojmë emocionet. Evolucioni i mungesës së qimeve shtroi gjithashtu skenën për shfaqjen e tipareve të tjera njerëzore, si truri i madh dhe mendimi simbolik. Ky është një shembull magjepsës se si pamja jonë pasqyron historinë dhe natyrën tonë. Të gjitha këto janë vetëm teori, pasi ne në fakt ne nuk e dimë nëse jemi zhvilluar apo kemi lindur të zhvilluar. Debati midis dy pikëmajeve vazhdon. Herë fiton njëra herë tjetra del në krye.
