VERA LETRARE ME SHKRIMTARÊT SUEDEZO-SHQIPTAR NE SOFJE
Angela Dimçeva
Le të mos habiten lexuesit nga ky titull. Për 33 vjet, identiteti kombëtar i qytetarëve europianë ka mjegulluar dhe mbivendosur shtresa të reja gjuhësore dhe historike. Kufijtë nuk ranë vetëm - udhëtimet fizike u shndërruan në shumësi etno-kulturore. Faktet flasin shumë: miliona qytetarë shqiptarë janë në emigracion në Evropë dhe në mbarë botën. Ka një prezencë serioze shqiptare në Suedi – këtë e pashë vetë në verën e vitit 2019, kur gjatë qëndrimit tim në qytetin suedez të Strömstad komunikova dhe u shoqërova me poeten e re shqiptare Gladiola Yorbus për 30 ditë. Ajo më prezantoi me përfaqësues të komunitetit shqiptar, ku përfshiheshin njerëz të profesioneve të ndryshme.
Kështu, tre nga shkrimtarët shqiptarë që jetojnë në qytetin historik të Borås, afër Goteborgut, vendosën në fillim të korrikut të vizitojnë Unionin e Shkrimtarëve Bullgarë me dëshirën e tyre për të krijuar një bashkëpunim afatgjatë krijues me kolegët e tyre bullgarë. Forca shtytëse e idesë ishte Sokol Demaku – poet, shkrimtar, përkthyes që di bullgarisht dhe i përkthen autorët tanë në suedisht dhe shqip.
Më 6 korrik në Galerinë-Librari "Sofia-press" u mbajt një mbrëmje krijuese me titull "Zëri i këngës suaj" - sipas titullit të librit më të ri në bullgarisht të Sokol Demakut. Aktiviteti u drejtua nga poeti Bojan Angelov - kryetar i LSHB-së dhe dhjetëra poetë dhe shkrimtarë tanë të letërsisë mbushën sallën për të mësuar se si tre poetë shqiptar kanë arritur të ruajnë energjinë e tyre krijuese në territorin e huaj për dekada të tëra.
Sokol Demaku lexoi poezitë e tij në bullgarisht dhe tha se shoqata e tyre "Migjeni" punon në projekte ndërkombëtare në bashkëpunim me Shoqatën e Shkrimtarëve Suedezë; merr mbështetje nga ambasadat e Suedisë në Shqipëri dhe Maqedoninë e Veriut. Ata tashmë kanë mbajtur "Javën e Letërsisë Suedeze në Shqipëri" dhe "Javën e Letërsisë Suedeze në Maqedoninë e Veriut" për disa vite me radhë.
Të tre shkrimtarët kanë pas vetes vepra serioze: Hamit Gurguri është poliglot: ka botuar 60 libra në shqip, 6 në gjuhët sllave dhe 9 romane në suedisht; ka përkthyer më shumë se 2000 faqe nga suedishtja në shqip. Në mbrëmjen krijuese në Sofje, ai prezantoi një skicë teatrale që ilustron lidhjen mes kulturës suedeze dhe shqiptare.
Sokol Demaku është diplomuar për pedagogji në Universitetin e Goteborgut, është botues i revistës kulturore Dituria në Borås dhe punon në radiostacionin lokal në gjuhën shqipe Radio Dituria dhe në TV Dituria, që transmetohet në Open Channel në Goteborg.
Bahtir Latifi ka diplomuar për gazetari në Prishtinë, por që nga viti 2006 jeton në Suedi dhe performon profesionalisht si prezantues radiofonik. Ai është poet, shkrimtar dhe gazetar dhe bashkëpunon ngushtë me Sokol Demakun në botimet e lartpërmendura, kanalet televizive dhe radiofonike.
Dr.Rusana Bejleri - profesoreshë e gjuhës dhe letërsisë shqipe nga Universitet në Sofie “Sht. Cl. Ohridski”, i cila jo vetëm realizoi urën gjuhësore, por edhe ndriçoi fakte nga letërsia e përkthyer lidhur me Shqipërinë: “Letërsia shqipe përfshin të gjithë autorët shqipfolës, kudo që ndodhen. Përveç Shqipërisë, Kosovës dhe Maqedonisë së Veriut, ka komunitete shqiptare në Mal të Zi, Itali, Zvicër, Belgjikë, Gjermani, madje edhe në Australi.
Cilido qoftë profesioni i tyre, shqiptarët ruajnë frymën e tyre kombëtare dhe shumë prej tyre shkruajnë. Shtëpia botuese "Persei" ka botuar vitet e fundit në vendin tonë 7-8 libra të përkthyera nga gjuha shqipe.
Në recitalin e mëpasshëm morën pjesë Bojan Angelov, Petar Andasarov, Vasil Lyutskanov, Slavka Marinovska, Elisaveta Shapkareva, Stojanka Bojanov, Minko Tanev, Dobrin Finiotis, Alexandra Ivoilova, Niko Stojanov, Ivan Vunchev dhe Radka Atanasova-Topalova. Pak orë më parë, në një takim biznesi të mbajtur në godinën e LSHB, Bojan Angelov pranoi propozimin për të organizuar një "Javë të letërsisë suedeze në Bullgari" ku të përfshihen shkrimtarët tanë që jetojnë në Suedi dhe poetët shqiptarë atje. Në të ardhmen e afërt do të zhvillohet edhe një projekt për një antologji tregjuhëshe që bashkon poetët bullgarë, shqiptarë dhe suedezë.
Sokol Demaku prezantoi para të pranishmëve dhe u prezantoi kolegëve të tij nga Bullgaria Antologjinë e poezisë bashkëkohore të hartuar prej tij në 12 gjuhë, e cila përmban veprat e gjashtë autorëve bullgarë. Ai lëshoi një ftesë zyrtare për LSHB për të marrë pjesë në një festival ndërkombëtar në qytetin e Boråsit në prill 2024.
“Shqiptarët janë trashëgimtarë të Ilirëve të lashtë, ne jemi trashëgimtarë të trakëve të vjetër, sllavëve dhe protobullgarëve – diku larg në shekuj kemi qenë vëllezër. Prof. Marin Drinov në studimet e tij historike flet me shumë dashuri për shqiptarët. Asgjë nuk na pengon të jemi miq në shekullin e 21-të”, përmblodhi Bojan Angelov.
Mikpritësit dhe të ftuarit shkëmbyen dhurata dhe botime simbolike. Gjatë qëndrimit treditor në Sofje, tre poetët shqiptarë dhanë një intervistë për Radio Bullgarinë (BNR, botimi shqip) dhe vizituan shtëpinë-muze "Ivan Vazov", ku kryekuratorja Nadezhda Terzi i magjepsi me interes.
