Kryetari i Bashkisë 2023: politikan, qytetar apo menaxher
Zgjedhjet lokale vijnë shpesh, pa u ndjerë, jo dhe aq me radhë në Shqipërinë demokratike. Zgjedhjet për kryetar bashkie dhe për këshillin bashkiak, duket se kanë fituar risi të tjera, përjashtuar ato të katër viteve më parë kur Opozita e atëhershme i braktisi zgjedhjet lokale. Kandidatët janë nga parti dhe koalicione, që tashmë dihen. Nuk e dimë nëse kjo është një pikë e fshirë nga memorja tashmë, por mund të themi qartë se mbetet tregues për qytetarët që me sa duket i shohin këto zgjedhje si një garë me një rezultat të paracaktuar. Që nga zgjedhjet e tilla të katër viteve më parë, përjashto Shkodrën, gjithkund qeverisn pushtetin lokal Kryetarët e emëruar të Rilindjes. Pra ato farëlloj zgjedhjesh lokale krijuan atë që disa e quajnë hegjemonia e Rilindjes. Dhe pos kësaj është një pyetje që shkon vesh më vesh e skaj më skaj.
A do të lëkundet hegjemonia e Rilindjes?
Pyetja e parë dhe më e rëndësishme në këto zgjedhje lokale është nëse hegjemonia e Rilindjes do të tronditet, apo do të dobësohet. Deri më tani, Rilindja ka qenë një mister thuajse në një pozitë të debatueshme, duke qenë gjithmonë e dyzuar për nga numri i votave në zgjedhjet kombëtare (mijëra vota që i ulen gjithmonë). Përveç kësaj, që nga koha në ato zgjedhje, Rilindja ka trefishuar numrin e kryetarëve të Pushtetit Lokal. Rilindja është partia që qeveris për pa i hyrë gjemb në këmbë, kjo falë problemeve të njohura me Opozitën.
Prandaj, aksioni i zgjedhjeve aktuale lokale është pikërisht hegjemonia e Rilindjes, nëse partia do të mbajë dhe do të rrisë kryetarët e komunave, apo anasjelltas, do të humbasë disa nga pozitat e saj. A do të jetë ngjyrimi rilindas në të gjitha bashkitë? Me kandidimin e disa figurave nga Opozita, sikurse janë në Elbasan, Prof Dr Luçiano Boçi, në Tiranë, Belind Këlliçi, në Durrës Igli Cara, apo dhe gjetkë ku ka emra të fuqishëm e të besueshëm intelektual, duket se do të ketë fitore nga Opozita, për të mos thënë ndonjë balotazh për drejtimin e Bashkive kryesore. Rivaliteti këtu nuk është i thjeshtë personal, por rivalitet që ndjehet asi ata janë politkanë me përvojë të gjatë politike, cilësi të provuara dhe sharm personal. Rivaliteti në këtë rast i referohet hegjemonisë politike të Rilindjes dhe modelit shumë të kritikuar të qeverisjes së sotme bazuar në një rrjet shërbimesh dhe varësish të ndërsjella.
Luçiano Boçi, siç dihet, kandidon si një kandidat i Koalicionit të Berishës me Metën dhe i mbështetur nga partitë dhe organizatat qytetare, duke përfshirë edhe mjaft të majtë dhe vetë Opozitën e Alibej, dhe qendrën e djathtë që mbetet një grupim i fuqishëm për Qytetarët elbasanas. Nëse ndonjë variant i "modelit Macron" në Francë, i cili bashkoi të majtën dhe të djathtën në një projekt të ri, do të funksionojë në Elbasan, është shumë e vështirë të vlerësohet ndonjë shpresë për Rilindjen. Mosbesimi dhe dyshimet reciproke janë të dukshme, duket shumë e vështirë të kapërcehen pakënaqësitë dhe mosmarrëveshjet e akumuluara reciproke. Por nëse supozojmë se përtej këtyre dallimeve të vjetra dhe ndoshta domethënëse midis të majtës dhe të djathtës ekziston një synim më i rëndësishëm për momentin, domethënë përfundimi i hegjemonisë politike të Rilindjes, atëherë do të ishte e imagjinueshme dhe e mundshme të zgjidhej një kandidat i denjë nga një besim qytetar, tipik elbasanas, konglomerat i ndryshëm organizatash dhe qytetarësh me përkatësi të ndryshme politike. Pyetja është se çfarë është më e rëndësishme tani, kur dihet që një figurë si Luçiano Boçi ua ka mbyllur gojën deri lart në PS, madje dhe vetë Edi Ramës, që në Elbasan erdhi vetëm para grave në Pallatin e Lojërave me dorë. Pozicionet e ndryshme mes dy kandidatëve për këtë post, flasin për një ndryshim të pritshëm, i cili megjithatë nuk është i sigurt, pasi makina e Rilindjes mund të përdorë elementë të tjerë që të shemb faturën që pritet të marë më 14 maj.
Pritshmëri për ndryshim ka jo vetëm në Elbasan. Pritet për një votim penallti, për shembull, në Durrës, ku kryetarja e Rilindjes, po lufton për një mandat të parë, me një kandidat të Opozitës sikurse njihet publikisht Cara. Ose në Shkodër, ku vendin e kryetarit e ka cimentuar Spahia. Në Cërrik, po shfaqet gjithashtu një dritë që favorizon kandidatin e koalicionit opozitar. Kështu flitet me garanci bindëse edhe në shumë qytete të tjera. Atëherë a do të lëkundet zullumi qeverisës?
Zgjedhjet lokale, edhe me humbje të rëndësishme simbolike të Rilindjes në Tiranë, nuk ka gjasa të çojnë në dorëheqjen e Ramës dhe as të shkohet në zgjedhje të parakohshme. Dyshoj se Edi Rama do ta luante sërish me sukses këtë performancë, e cila i solli fitoret e herëpashershme. Një përsëritje e tillë tani do të kishte më tepër pasoja negative për peshën elektorale të Rilindjes (veçanërisht për shkak të mbajtjes së gjatë të partisë mbi pushtetin). Por ndoshta zgjedhjet e parakohshme mund të arrihen nëse formacioni qeverisës i Rilindjes kërkon të shpërbëhet kahu që ka krijuar në heshtje e fshehtësi Erion Veliaj, për shkak të rivalitetit të tij në PS.
Në Peshkopi dhe në Bulqizë kandidatët e Rilindjes janë në konflikt të drejtpërdrejtë ku pas arrestimit të ish-Kryetari të emëruar të PS-së (nuk ka gjasa që ai të mendojë seriozisht për për fitore në Bulqizë). Nga ana tjetër, shihen dhe mjaft pika dobësie që vijnë nga shumë pika që tashmë kanë ngritur dhe qartësuar bindjen publike se PS dhe Edi Rama duhet të ikin.
A do të bashkohet opozita?
Hegjemonia e Rilindjes ka zgjatur për një kohë të gjatë, por një pjesë e konsiderueshme e arsyeve për këtë është dobësia e opozitës. Partitë dhe organizatat që deklarohen si opozitë janë jashtëzakonisht të ndryshme dhe uniteti afatgjatë mes tyre nuk ka gjasa. Nga ana tjetër, asnjë nga partitë opozitare nuk duket se mund të zëvendësojë Rilindjen e vetme. Situata duket e bllokuar: hegjemonia e Rilindjes është gjithnjë e më e kontestuar dhe e padëshiruar (madje edhe në vetë partinë në pushtet), por edhe pse askush nga opozita nuk është në gjendje ta heqë atë me forcat e veta, opozita nuk ka si të bashkohet.
Në fakt ky është edhe testi më i madh politik për opozitën. Nëse dështon, qoftë edhe pjesërisht, për shembull në qytetet që lartcituam, apo edhe në disa qytete më të vogla, qoftë dhe të shkojë në balotazh, të bashkohet, ndonëse përkohësisht, për një kohë të shkurtër, me një program të kufizuar vetëm për të ndryshuar situatën aktuale, Hegjemonia e Rilindjes jo vetëm që do të vazhdojë, por edhe do të forcohet. Në një masë përtej së cilës ndryshimi mund të vijë, ose nga jashtë, ose nga lart.
Nga ana tjetër, zgjedhjet lokale kanë qenë gjithmonë në një farë kuptimi një laborator për testimin e koalicioneve dhe bashkëpunimeve të reja politike. Po qe se ndodh të ketë mirëkuptim midis kundërshtarëve të PD-së, sikurse ka ndodhur në Elbasan e gjetkë, kjo tregon se në kushte të afërta mund të kapërcehen kontradiktat e vjetra për të arritur ndryshimin. Duket më e vështirë mes tyre, pasi për disa vite këto dy etiketa janë përdorur disi në mënyrë të përhershme si dëshmi e qëndrueshmërisë dhe parimit. Nëse shikojmë detajet, dhe shpesh “djalli është në detaje”, as e majta nuk është gjithmonë e majtë, as e djathta nuk është gjithmonë e djathtë. Për të mos përmendur luftën epike se kush është "autentik" dhe kush thjesht shtiret. Kjo është arsyeja pse këto zgjedhje janë gjithashtu një shans për të përjetuar diçka të re, diçka që nuk ka ndodhur më parë, e cila, si nyja Gordiane apo veza e Kolombit, mund të ofrojnë një zgjidhje të papritur (të papritur, por një zgjidhje).
Mbetet për t'u parë. Në çdo rast, duket se ka diçka më të mundshme për të qenë pozitive. Në zgjedhjet aktuale lokale, duket se ka më pak kandidatë të partive të biznesit vendor që i shohin qytetet e tyre si një ndërmarrje që mund ta shfrytëzojnë (ose ta kullojnë). Kryetari nuk është menaxher i një ndërmarrjeje, edhe pse presim që ai ta trajtojë bashkinë si një kujdestar i mirë. Ai apo ajo nuk është një menaxher, por një person politik që kërkon mbështetjen e qytetarëve për realizimin e një projekti. Kryetari nuk duhet ta menaxhojë bashkinë ashtu siç menaxhohet një ndërmarrje, sepse bashkia nuk është një kompani tregtare qëllimi kryesor i së cilës është fitimi. Bashkia është një bashkësi njerëzore ku bashkëjetojnë njerëz të ndryshëm dhe detyra e kryetarit është ta organizojë këtë bashkëjetesë në një mënyrë që të mos krijojë ndjenjën tek qytetarët se ata janë të harruar, të izoluar, të refuzuar, pikërisht sikurse është parë ta bëjë këtë mrekullisht Prof Dr Luçiano Boçi. Elementi kryesor i politikës në një bashki ka dëshmuar fushata profesionale e Boçit nuk është “detyrimi” i buxhetit komunal (shpesh i reduktuar në “ndarje të porcioneve”), por ruajtja dhe forcimi i integritetit të komunitetit që jeton në bashki, integrimi i tij. Kryetari duhet të krijojë kushte që qytetarët ta shohin bashkinë si territorin e tyre dhe një komunitet për të cilin ia vlen të kujdesemi dhe jo diçka të huaj dhe armiqësore, na mëson fushta e këtij të fundit.
