GJEOPOLITIKA E BALLKANIT NËN NDIKIMIN E KREMLINIT
*Viktor Mërkuri
Në peizazhin e ndërlikuar gjeopolitik të Ballkanit, manovrat strategjike të Vladimir Putin shfaqen si një studim bindës i dinamikës së pushtetit dhe ndikimit rajonal. Me një përzierje të sofistikuar të narrativave historike, llogaritjeve gjeopolitike dhe aspiratave ideologjike, Putini ka hartuar një strategji të shumëanshme që synon riformësimin e dinamikës rajonale për të favorizuar interesat ruse. Në zemër të axhendës ballkanike të Putinit duket se qëndron një përpjekje e planifikuar me përpikëri për të sfiduar dominimin perëndimor, duke përdorur lidhjet historike dhe duke krijuar aleanca strategjike për të forcuar ndikimin e Rusisë. Në qendër të kësaj strategjie është kultivimi i lidhjeve të qëndrueshme me vende si Serbia, duke përdorur lidhje kulturore të rrënjosura thellë, fetare dhe historike. Megjithatë, ambiciet e Putinit shtrihen shumë përtej marrëdhënieve dypalëshe me Serbinë, duke përfshirë një axhendë më të gjerë gjeopolitike që synon të sfidojë rendin ekzistues ndërkombëtar dhe të pohojë rolin global të Rusisë. Nëpërmjet manovrave diplomatike, stimujve ekonomikë dhe investimeve strategjike, Putin synon të krijojë një sferë ndikimi në Ballkan nën kontrollin rus. Kjo nënkupton shfrytëzimin e linjave ekzistuese të gabimeve, pakënaqësive historike dhe tensioneve etnike për të mbjellë mosmarrëveshje dhe për të krijuar mundësi për ndërhyrjen ruse. Një aspekt i dukshëm i strategjisë ballkanike të Putinit është manipulimi i ndarjeve etnike dhe ndjenjave nacionaliste për të çuar përpara interesat ruse. Duke mbështetur lëvizjet secesioniste dhe aktorë politikë, veçanërisht në mesin e popullatës serbe, Putin synon të minojë qeveritë e lidhura me Perëndimin dhe të dobësojë praninë e NATO-s në rajon, duke çuar më tej objektivat strategjikë të Rusisë. Në thelb, strategjia e Putinit për Ballkanin është një përpjekje e shumëanshme që synon riformësimin e dinamikave rajonale për t'u lidhur me interesat ruse
Për më tepër, hapat e Putinit në Ballkan ndërthuren me konfrontimet e tij më të gjera gjeopolitike me Perëndimin, veçanërisht të ilustruar në Evropën Lindore, si në Ukrainë. Duke ridrejtuar vëmendjen dhe burimet perëndimore në Ballkan, Putini duket se kërkon të zbusë presionin në krahun lindor të Rusisë, duke komplikuar kështu kundërpërgjigjen e NATO-s ndaj agresionit rus dhe duke minuar unitetin e aleancës. Në thelb, manovrat e Putinit në Ballkan mishërojnë një strategji të nuancuar dhe të ndërlikuar, krijuar për të sfiduar hegjemoninë perëndimore, për të forcuar ndikimin rus dhe për të riformuar dinamikën gjeopolitike të Evropës. Ndërsa tensionet vazhdojnë dhe ankesat historike vazhdojnë në rajon, Ballkani shërben si një fushë beteje kryesore në luftën më të gjerë gjeopolitike midis Rusisë dhe Perëndimit, ku llogaritjet strategjike të Putinit dhe ambiciet ekspansioniste vazhdojnë të shpalosen nëpër fronte të shumta.
Reagimet e vendeve të Ballkanit ndaj pushtimit rus të Ukrainës nënvizojnë ndarjet e qëndrueshme brenda rajonit, të formuara nga traumat historike dhe aleancat gjeopolitike. Ndërsa disa vende ish-jugosllave kanë shprehur solidaritet me Ukrainën, duke u mbështetur në kujtimet e vuajtjeve të tyre gjatë luftës, Serbia ka mbajtur një qëndrim dashamirës ndaj Rusisë, duke sfiduar thirrjet për unitet nga BE. Reagimet e ndryshme nxjerrin në pah dinamikën komplekse në lojë, me politikanët në Kroaci dhe Maqedoninë e Veriut të dënojnë pushtimin ndërsa mediat pro-qeveritare në Serbi e mbështesin atë, duke i bërë jehonë retorikës së Kremlinit. Presidenti serb Aleksandar Vuçiq theksoi përkushtimin e vendit të tij ndaj normave ndërkombëtare, ndërsa pohoi gjithashtu aleancat tradicionale me Rusinë.
Ndërsa konflikti vazhdon, reagimi i shteteve të ballkanit, trajtimi i tyre ndaj refugjatëve ukrainas dhe ofrimi i ndihmës ushtarake dhe mbështetja verbale për Kievin mbeten subjekt i shqyrtimit dhe analizës.Reagimi i secilit vend ndaj luftës së Ukrainës pasqyron dinamikën e tij unike të brendshme dhe aleancat e jashtme. Bosnja dhe Hercegovina përballet me ndarjet e brendshme ndërsa politikanët boshnjakë dënojnë pushtimin, ndërkohë që serbët e Bosnjës, të udhëhequr nga presidenti Milorad Dodik, mbështesin hapur veprimet e Rusisë, duke theksuar lidhjet e tyre me Moskën dhe refuzimin e sanksioneve perëndimore. Pavarësisht kontributeve simbolike të ndihmës, qëndrimi i Bosnjë-Hercegovinës mbetet i pazgjidhur, me ndryshime në rregulloret e vizave për strehimin e refugjatëve ukrainas.
Ndërkohë, mbështetja e qartë e Kroacisë me Ukrainën dhe dënimi i regjimit rus është i dukshëm përmes ndihmës së konsiderueshme ushtarake dhe përpjekjeve humanitare, duke reflektuar një solidaritet më të gjerë me sanksionet e BE-së kundër Rusisë. Fluksi i refugjatëve ukrainas shkakton reagime duke nënvizuar angazhimin e Kroacisë për të mbështetur ata që janë prekur nga konflikti. Në mënyrë të ngjashme, përafrimi i Kosovës me sanksionet e BE-së nënvizon solidaritetin e saj me Ukrainën, pavarësisht mungesës së marrëdhënieve dypalëshe për shkak të mosnjohjes së Kosovës nga Ukraina. Sigurimi i strehimit nga Kosova për gazetarët ukrainas thekson përkushtimin e saj për të ofruar strehim në mes të konflikteve globale, duke shfaqur një qasje të nuancuar për të mbështetur ata që janë prekur nga konflikti.
Mali i Zi dhe Maqedonia e Veriut shfaqin përgjigje të kundërta ndaj luftës së Ukrainës, duke reflektuar peizazhet e tyre politike dhe mbështetjet ndërkombëtare. Mali i Zi, nën qeverinë e saj aktuale, vazhdon qëndrimin e vendosur nga paraardhësi i tij në denoncimin e pushtimit rus dhe riafirmimin e angazhimit ndaj sanksioneve të BE-së kundër Rusisë, pavarësisht se po përballet me pasojat si një 'shtet armik' nga Moska. Ndërsa opinioni publik mbetet i ndarë, me komunitetin etnik serb të prirur drejt Rusisë, parlamenti i Malit të Zi miratoi rezoluta që dënojnë pushtimin dhe përafron politikën e jashtme me partnerët perëndimorë. Për më tepër, deklarata e përbashkët e Malit të Zi premton ndihmë ushtarake dhe humanitare për Ukrainën, krahas pritjes së refugjatëve ukrainas.
Pavarësisht se mbështeti një rezolutë që dënonte pushtimin e Ukrainës në Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së në mars 2022, Serbia vendosi të mos bashkohet me sanksionet kundër regjimit të Vladimir Putinit, duke ruajtur statusin e saj si një vend kandidat për anëtarësim në BE. Me një aleancë të gjatë me Moskën, Serbia ka marrë vazhdimisht mbështetje politike nga Rusia, veçanërisht në lidhje me çështjen e Kosovës. Presidenti serb Aleksandar Vuçiq theksoi qëndrimin e Serbisë për të mos vendosur sanksione, duke theksuar lidhjen e qëndrueshme mes popullit rus dhe serb, edhe në mes të kohërave sfiduese. Megjithatë, polemika u ngrit kur Shtetet e Bashkuara vendosën sanksione ndaj Aleksandar Vulin, një aleat i ngushtë i Vuçiqit, të cilit më vonë iu dha Urdhri i Miqësisë së Rusisë për përkushtimin e tij të supozuar për mbrojtjen e interesave serbe. Pavarësisht pretendimeve për eksporte armësh në Ukrainë, Serbia mohoi përfshirjen dhe në vend të kësaj ofroi ndihmë humanitare, duke përfshirë mbështetje financiare dhe furnizime thelbësore. Pavarësisht mungesës së të dhënave zyrtare, Serbia ka vazhduar përpjekjet e saj humanitare, duke demonstruar një përkushtim për të mbështetur të prekurit nga konflikti në Ukrainë.
