Fatmir Terziu
Një emigrant shqiptar është personazhi joshës në romanin më të ri të shkrimtares britanike, Salley Vickers. Është pikërisht „Kopshtari“ (Viking), një përrallë e një kopshti të neglizhuar anglez, që u rikthye në jetë nga një emigrant shqiptar, me emrin Murat, i cili ishte i punësuar nga dy motra, dhe që duket mjaft qartë, si një reflektim i ditëve të sotme. Romani tashmë është në një listë të gjerë vlerësimesh, pasi ai vlerësohet mjaft se autorja ka përdorur prejardhjen e saj psikologjike për të prodhuar personazhe interesante dhe me nuanca. Romani i ri nga Salley Vickers, njihet tashmë si romani i shkrimtares bestseller nga „Sunday Times“ dhe nga „Librarian“.
Thelbi i romanit
Në thelb romani është një nuance mjaft filozofike dhe psikologjike e një fabule që shkon mjaft përshtat. Në narativ artistja, Hassie Days, dhe motra e saj, Margot, blejnë një shtëpi mjaft të rrënuar në Jacobean në Hope Wenlock të Marshët Uellsian. Ndërsa Margot vazhdon jetën e saj në Londër ku ka një punë të mirë, Hassie mbetet vetëm për të punuar në kopshtin e madh, të lënë pas dore prej kohësh. Në këtë kopësht të abandonuar prej kohësh të gjata, ajo thuajse është shoqëruar nga Miss Foot, që mbetet mjaft e çuditshme, me gjuhë të mprehtë. Kjo e fundit, i rekomandon asaj, Muratin, një emigrant shqiptar, pasi mendon se është i papërshtatshëm dhe mjaft i integruar në mesin e vendasve, me qëllim për të ndihmuar Hassie në kopshtin që bëhet tashmë një integritet më vete.
Ndërsa kjo e fundit punon në kopshtin e abandonuar, që tashmë po synohet të kthehet në jetë, në shoqërinë paqësore të Muratit, Hassie mendon për jetën e saj të kaluar: rivaliteti me vëllezërit dhe motrat, ai rivalitet që dëmtoi fëmijërinë e saj dhe lidhjen e dashurisë që e la me pyetje të dhimbshme, pa përgjigje.
Por ndërsa fillon të eksplorojë historinë e shtëpisë dhe drurin misterioz aty pranë, dhimbjet e vjetra fillojnë të zbehen, pasi tashmë përjeton fuqinë shëruese të natyrës dhe zbulon botët e tjera. Në romanin e saj të ri, ku lexuesi dhe ndjesia kanë një sinonim me fjalën „ përhumbës“, Salley Vickers, shkruan me depërtimin e thellë psikologjik dhe ndjenjën e fuqisë numinike të vendit që është shenja dalluese e të gjithë romaneve të saj.
Pse themi numenike?
'Salley Vickers sheh me një sy të qartë dhe shkruan me një dorë të lehtë. Ajo është një prani që ia vlen të çmohet dhe për faktin se është një shkrimtare mjaft e mprehtë dhe me gjuhë filozofike, që më së fundi jep vërtet një natyrë të qartë të shqiptarit në gjeografi tjetër. Ajo ngjall një reagim të heshtjes. Por numenike (numinous) është gjithashtu një „mysterium tremendum“. Numenike rrjedh si fjalë që në në shekullin e 17 -të nga numen latin, që do të thotë një "hyjni ose frymë që kryeson një send ose hapësirë." Kjo fjalë përshkruan fuqinë ose praninë dhe realizimin e një hyjnie. Nuk është etimologjikisht e palidhur me noumenon e Immanuel Kant, që është një term grek që i referohet një realiteti të panjohur që qëndron në themel të të gjitha gjërave. Fjala numenike iu dha kuptimit të saj të sotëm nga teologu dhe filozofi gjerman Rudolf Otto në librin e tij me ndikim të madh të vitit 1917 Das Heilige, i cili u shfaq në anglisht si „Ideja e të Shenjtit“ në 1923. Otto shkruan se ndërsa koncepti i "të shenjtës" përdoret shpesh për të përcjellë përsosmërinë morale - dhe e përfshin këtë - ai përmban një element tjetër të veçantë, përtej sferës etike, për të cilën ai përdor termin numinoz. Ai shpjegon numeniken si një "përvojë ose ndjenjë jo-racionale, jo-shqisore, objekti parësor dhe i menjëhershëm i së cilës është jashtë vetes". Duke përdorur gjuhën latine, ai e përshkruan atë si një mister (latinisht: mysterium) që është njëkohësisht tmerrues (tremendum) dhe magjepsës (magjepsës).
Po kush është shkrimtarja në fjalë?
Salley Vickers lindi në Liverpool, tek shtëpia e nënës së saj dhe u rrit si fëmijë i prindërve mjaft aktivë në Partinë Komuniste Britanike. Ajo fitoi një bursë shtetërore në Shkollën e Vajzave të Shën Palit dhe vazhdoi të jepte anglisht në Newnham College Cambridge. Ajo ka punuar, punëra të ndryshme, si pastruese, valltare, model artistesh, mësuese e fëmijëve me nevoja të veçanta, mësuese universitare e letërsisë dhe psikoanaliste. Romani i saj i parë, "Engjëlli i Miss Garnet", u bë një bestseller ndërkombëtar. Ajo tani shkruan me orar të plotë dhe ligjëron gjerësisht për shumë lëndë, veçanërisht lidhjet midis, artit, letërsisë, psikologjisë dhe fesë. Interesat e saj kryesore janë opera, vëzhgimi i shpendëve, vallëzimi dhe poezia. Një nga poetët e preferuar të babait të saj, W.B.Yeats, ishte përgjegjëse për emrin e saj Salley, (nga gjuha irlandeze për 'shelgun') e cila vjen nga poezia e Yeats e muzikuar nga Benjamin Britten 'Down by the salley gardens' (Poshtë nga kopshti i shelgjeve).
