Fadil Taga: Artisti i respektuar me respektin për artistin në zemër
Prof Dr Fatmir Terziu
Në një punim të realizuar në vitin 1984, nga piktori dhe karikaturisti i mirënjohur Fadil Taga gjatë punimve të Kongresit të LSHA të asaj kohe, shihet estetikisht shija profesionale dhe estetika intelektuale e këtij artisti duke skicuar „Piktorin e Popullit“ Nexhmedin Zajmi. E nisur si një respekt për figurën e artistit të madh, kjo skicë e bukur e dedikuar me zemër ka mbetur në zemrën e këtij artisti të madh, duke risjellur në mendjet dhe sytë tanë atë që vlera dhe përkushtimi, dedikimi dhe talenti e bëjnë gjithnjë një përkushtim me vlerë që rritet nga viti në vit. Më tej në këtë skicë-portret bardhë e zi, ndjejmë edhe disa vyrtyte të tjera, që shfaqen tek artisti Zajmi, dhe që përcillen nga artisti Taga, duke na dhënë formën dhe këndin e besnikërisë ndaj vlerës dhe vetë talentit në kënde reciproke. Duke e parë këtë realizim tashmë pas shumë vitesh, mund të themi se besnikëria dhe realizimi i kësaj vepre tashmë shihen në një drejtim tjetër. Aty tashmë është jo thjesht protagonisti, jo thjesht kolegu, apo artisti por vetë heroi i madh që e frymëzoi me atë detaj, dhe vetë prezenca e tij midis kolegëve vendas të penës e të artit, të fjalës e të narrativit.
Ndërsa ndjekim detaj pas detaji këtë realizim të Fadil tagës, në të njëjtën kohë nga shënimet e tij kuptojmë se Taga, ishte një admirues i madh i Zajmit si piktor, ai shikonte nga vlerat e tij, dhe nxirrte nga pamja e tij artistike, modelin me të cilin do të udhëhiqte një jetë të tërë në art, për të përdorur frazën e dedikuar në këtë rast, e shihte atë si një mentor, në kuptimin e përcaktimit të asaj që artistët si ai mund dhe duhet të synojnë të arrijnë dhe të kenë themeluar me të vërtetë shkollën shqiptare të pikturës, në të cilën Taga u ndje si në shtëpi me penelin e tij.
Kujtimet e tila që përcjell Taga, theksojnë ndjeshëm dhe ato që njihen nga tradita „akademike“ edhe citon në mënyrë selektive nga burimet në mbështetje të këtij këndvështrimi, që përforcon talentin e tij në këtë realizim të mrekullueshëm. Për shembull, Taga i kushton shumë rëndësi plotësimit të detajeve deri në thellësinë e duhur të dritëhijes, sikurse u dha vlerë pikturave “art-mëdha” për njeriun e duhur, për të kapur pamjen e saktë në kushtet e dritës dhe atmosferës në një vend të caktuar. Taga i atribuon artistit një pavdekshmëri dhe model përjetësie në vend. Pjesa më e madhe e dorës artistike të Tagës e ka përdorur këtë si dëshmi motivi, përdorimi i një figure të tillë si Nexhmedin Zajmi, në qasjen e atij vendi dhe një kohe të caktuar si temë e asaj që dilte në thelb mes pikturave kryesore, është vetë karakteristika përcaktuese e artit të Tagës. Megjithatë, kjo skicë, ku portreti, nuk është e vetmja vepër e prurë si një dëshmi e të gjitha këtyre sa thamë më lart, për të cilën ekzistojnë dëshmi të padiskutueshme, madje kjo është e qartë, pasi ka dallime të dukshme midis pikturës dhe një vizatimi të mbijetuar, por ajo që duket se është nga motivi që jep linjat kryesore të përbërjes dhe qëndrimit të artistit dhe anëtarit të LSHA-së në atë sallë.
Me këtë portret Fadil Taga jep dhe një leksion për autorët akademikë. Ai hyn në ata që quhen në gjuhën e artit si kampion i realizimeve të pavdekshme. Këta kampionë të artit ndjesor dhe të momentit natyrisht kishin nevojë për një hero të shkollës adekuate, atë shkollë që krijoi penelata e fuqishme e Nexhmedin Zajmit, e për të forcuar çështjen e tyre që lidhej me atë që vepra flet dhe me thjeshtësinë e saj, kur e thjeshta e saj është gjuha me të cilën flet arti i vërtetë dhe artisti i madh. Taga do t'i përshtatej më mirë faturimit të momentit, nëse sofistikimi i tij i mendimit artistik, varësia nga teoria e trashëguar e artit dhe ambiciet për të prodhuar piktura reale, do të zvogëloheshin në favor të një vizioni të peizazhit si një përfaqësim i thjeshtë i pamjes.
Duke u bazuar në njohuritë e njohura për artin, ky punim eksploron një shembull të veçantë historik të Tagës që natyrshëm e prezanton në të gjitha kohërat si një vëmendës i ndjeshëm dhe me shije artisti estet. Ky ndoshta ishte vendimi i tij për të ekspozuar këtë art nga ai vetë së bashku me disa që zotëronte nga kohëra të tjera, në një kontekst që synon të tërheq vëmendjen ndaj marrëdhënieve midis piktorëve bashkëkohorë dhe si një mesazh ndaj pasardhësve të tyre kombëtarë. Rasti në fjalë flet shumë edhe në lidhje me shoqërinë. Pra, fakti që Taga zgjodhi të shfaqte në rrjetet sociale, atë që realizoi dikur dhe që zgjodhi të shfaqte dhe në një kohë tjetër mjaft delikate, është më e rëndësishmja, pritja etike që shkakton vepra, me këtë rast Taga arrin të ndriçojë vetë-identifikimin e tij me traditën e artit të asaj kohe dhe kështu të modifikojë perceptimin popullor për të si një artist i plotë dhe artist tradicionalist.
Ajo e kishte frymëzuar artistin krutan, Fadil Taga, që të realizonte këtë portret të Nexhmedin Zajmit, sipas tij mund të zbërthehet në këtë rrëfim „Më 17 Janar 1968 hapet ekspozita vetjake e Tagës, kushtuar 500 vjetorit të Gj. Kastriotit Skenderbeut. Morën pjesë qindra Krutanë, si edhe „Piktori i Popullit“ Nexhmedin Zajmi“. E filloj megjithatë me një përshkrim të shkurtër të disa ideve qendrore rreth aspiratave estetike për pikturën në fjalë, duke ndjekur dhe pranuar udhëheqjen etike të asaj që përcjell dhe ndjen nga arti i realizuar në portretin e të madhit Zajmi. Në këtë pikë Fadil Taga, nuk ka tjetër emër, por ai është Artisti i respektuar me respektin për artistin në zemër.
