(Djathtas)
Koço Vogli, "Unë jam një ushtar", 1983, vaj në karton, 52 me 48 centimetra. (Mirësjellja e Muzeut Pera)
Ekspozita 'Ndërtimi i një ëndrre: Realizmi Socialist në Artin Shqiptar', në Muzeun Pera, prezanton shikuesit në periudhën fastizuese të mbizotëruar nga shteti në të cilën realizmi social mbizotëronte skenën e artit shqiptar
Ndërsa ekspozitat shërbejnë në mënyrë qendrore për ta bërë artin publik, puna që ata shfaqin shpesh jep pak pasqyrë për vetë artistët. Ekspozita e fundit e Muzeut Pera, "Ndërtimi i një ëndrre: Realizmi Socialist në Artin Shqiptar", megjithatë, e fton atë që të eksplorojë botën dhe mënyrën e mendimit të artistëve që thjesht shikojnë goditjet e tyre. Ndërkohë, ajo gjithashtu ofron një shans për të gjurmuar historinë e një kombi së bashku me paraqitjen e perspektivës individuale të artistëve të tij.
Shqipëria, pas pushtimit Italian në 1939, u pushtua nga Gjermania Naziste në 1943. Partia Komuniste e udhëhequr nga politikani Enver Hoxha nisi një lëvizje rezistence në vend, e cila përfundoi në marrjen e pushtetit nga komunistët brenda një viti. Shfaqja e fundit e Muzeut Pera eksploron këtë periudhë të historisë shqiptare me vepra të ndryshme të rëndësishme arti.
Ndërsa ndryshimet ekonomike dhe politike prekin shumë një vend në shumë mënyra, ato janë gjithashtu të domosdoshme dhe bëhen me ndikim për sa i përket artit dhe kulturës. Onlyshtë e natyrshme atëherë që periudha socialiste e historisë së Shqipërisë të pasqyrohej në artin e vendit. Në këtë proces, i cili zgjati gati katër dekada, realizmi socialist dominoi artet, letërsinë dhe pothuajse çdo fushë tjetër të jetës kulturore. Në gjysmën e dytë të shekullit të 20-të, shteti kontrollonte shumicën e krijimtarisë artistike dhe prodhimeve.
"Ndërtimi i një ëndrre: Realizmi Socialist në Artin Shqiptar" ofron një mundësi që vizitorët të njihen me kulturën dhe identitetin e Shqipërisë, e cila ka qenë prej kohësh e izoluar nga pjesa tjetër e botës. Ndërsa arti realist socialist i përket proletariatit, njerëz të klasës punëtore dhe përshkruan kryesisht skenat e jetës së përditshme të njerëzve, entuziastët kanë mundësinë të dëshmojnë jetën e përditshme të njerëzve të klasës punëtore, së bashku me portretet e udhëheqjes komuniste, përfaqësimet e regjimit dhe një qasja utopike ndaj brezave të ardhshëm.
Vitrina, e cila përbëhet nga piktura, postera propagandistike dhe filmike, modele veshjesh dhe libra për fëmijë, ekspozon ndryshimet që zunë rrënjë në shoqërinë shqiptare përmes luftës dhe rezistencës partizane, mbrojtjes së atdheut, industrializimit kombëtar, jetës shoqërore dhe sporteve.
Realizimi i ëndrrave përmes arteve
Në hyrje të muzeut, piktura e Guri Madhi "Konferenca e Parë e Pezës" i bën thirrje vizitorëve brenda dhe përshkruan ish-udhëheqësin Enver Hoxha të rrethuar nga fshatarë dhe luftëtarë shqiptarë. Piktura jep një ide se çfarë lloj ekspozite ruhet. Punimet e tjera të Madhi-t i kushtohen mbështetjes së qëllimeve të shtetit, me dy figura krenare dhe të fuqishme që duken burra-femra me uniformë partie si pjesë e veprës së tij "Dy Partizanë" me implikimet e një lufte të përgjakshme të vendosur në sfond. Një qëndrim i ngurtësuar në mënyrë të ngjashme mund të shihet në veprën tjetër të tij, të titulluar "8 nëntor 1941", që përshkruan protestat në Korçë, Shqipërinë e Jugut. Ai gjithashtu pasqyron skena nga jeta e përditshme në "Kur Ne Nuk Shkuam në Stadium", i cili tregon një numër të rinjsh që shikojnë një lojë futbolli në një TV bardh e zi.
Një pikturë tjetër që tërhoqi vëmendjen time për të tërhequr jetën e përditshme ishte "Ne Duhet të Fitojmë" të Robert Permeti. Një grup lojtarësh të rinj volejbolli shihet gjatë një loje në stadiumin e qytetit Librazhd. Kjo pikturë jo vetëm që përshkruan frymën e punës në ekip që gëzojnë ato gra të reja, por gjithashtu del në pah si pasqyrim i çlirimit të grave. Këto vepra tregojnë barazinë gjinore në socializëm, e cila u pa si e rëndësishme për Shqipërinë në përpjekjet e saj për rindërtim.
Në ekspozitë, pikturat e figurave ushtarake janë të shumta, dhe pamja e tyre e gjallë intereson. Për shembull, në punën e Permetit, të titulluar "Denoncimi i së kaluarës së Varshavës", ju mund të ndjeni krenarinë dhe fitoren e marinsave shqiptarë ndërsa mbanin flamurin e tyre kombëtar. Permeti pikturon të njëjtat shprehje krenarie në veprën e tij të tjera të titulluar "Pilotët, 1985".
Figurat e klasës punëtore dominojnë shumicën e veprave artistike që mbështesnin propagandën e shtetit. Sipas idesë socialiste-komuniste të ushqyer në Shqipëri, të gjithë anëtarët e shoqërisë kishin nevojë të bashkoheshin dhe të punonin së bashku për të ardhmen e tyre. Kjo është arsyeja pse shumë vepra përshkruajnë njerëz që mundohen së bashku, pavarësisht nga gjinia e tyre, dhe këto kanë një pjesë të madhe në ekspozitë. Veprat e artistit Zef Shoshi, veçanërisht, përqendrohen në skenat e vendeve të punës të mbushura me fusha dhe fermerë.
Unë gjithashtu vura në dukje fëmijë të përshkruar në pëlhura përveç ushtarëve dhe figurave të klasës punëtore. Shqipëria besonte se e ardhmja e tyre varej nga fëmijët, të cilët ata i rritnin në përputhje me idealet komuniste. Në pikturën e Koço Voglit me titull "Unë jam një ushtar", mund të shihet një fëmijë që ëndërron të bëhet partizan. Dora e tij e vogël tregohet në gjestin tipik të betimit të komunistëve të veshur me një kapak të stolisur me yje.
Përveç pikturave dhe posterave politikë, mbulesat e albumeve mund të shihen gjithashtu në ekspozitë. Muzika ishte gjithashtu një mjet shumë i fuqishëm propagandistik në ato kohëra. Një mënyrë tjetër për të arritur njerëzit ishte përmes posterëve të filmit. Këto postera theksuan shumë imazhe të kinemasë shqiptare. Më në fund, ilustrime për kopertinat e librave dhe revistat për fëmijë gjithashtu u shfaqën pasi ato gjithashtu i shërbyen propagandës së periudhës.
E kuruar nga Artan Shabani, ekspozita shfaqet si një hetim i ndikimit të ideologjisë komuniste në artet pamore shqiptare. Veprat e zgjedhura janë nga një mori artistësh të njohur nga periudha, përfshirë Abdurrahim Buza, Afërdita Meçe, Agim Faja dhe Zef Shoshi, dhe tregojnë ndikimin shtrirë të ish-regjimit. Punimet, duke iu referuar një të kaluare të lavdëruar dhe një të ardhme të ndritur, ishin mjaft debatuese.
