Covid-19 duhet të jetë një pikë kthese

Covid-19 duhet të jetë një pikë kthese

Prof Dr Fatmir Terziu

Njerëzimi do të fitojë luftën kundër Covid-19. Dhe këtë e them me bindje…, por Covid-19 duhet të jetë një pikë kthese. Që në krye dua të theksoj se ky është mendimi i Dr Norman Lewis, që është një shkrimtar dhe drejtor menaxhues i “Diagnozave të së Ardhmes”, pasi sipas tij shkencërisht është vërtetuar tashmë se “Viruset e natyrës nuk përputhen me gjendjet njerëzore”. Një lajm i mirë sapo u paraqit nga mediat britanike dhe natyrisht ai vjen pasi “Numri i rasteve të reja dhe numri i vdekjeve të raportuara në kryeqytet kanë rënë”. Pra, sikurse shihet edhe në këtë lajm që për momentin mbetet shpresues, Covid-19 ka detyruar që vëmendja të jetë e përqendruar tek ekspertiza shkencore e shoqërisë si kurrë më parë. Beteja e menjëhershme sikurse dihet është me një armik të padukshëm, por gjithashtu po zhvillohet edhe një betejë tjetër e padukshme, e cila do të ketë domethënie shumë më të madhe, pasi të fitohet kjo betejë: konflikti mbi atë, se ku duhet të shtrihet autoriteti midis ekspertëve dhe pjesës tjetër të shoqërisë në post- Epoka e Covid-19. Kjo çështje shkon në zemër të kapaciteteve të ardhshme, që i emetohen procesit të zgjidhjes së problemeve të shoqërisë. Shkon përtej tërë atyre fashove, humoreve, shpotive dhe ngacmimeve, madje dhe ironive që kapin arsyet dhe jo-arsyet fluturake të errësirës së fluturakut, lakuriq të natës, në këtë debat që vjen sa nga errësira, aq edhe nga kllapia intelektuale e disave, që quhen edhe “akademikë”, dhe këto janë në jo pak raste. Ky nuk është një debat “abstrakt” akademik për të ardhmen e një koncepti të paqartë. Ëhtë një çështje pafundësisht praktike dhe e ngutshme politike edhe tani kur: çështja e autoritetit ekspert është treguar se është fjalë për fjalë çështje e jetës dhe e vdekjes. Përveç çështjes së dukshme të shëndetit, ajo tani është e lidhur ngushtë me vendimet politike, që do të përcaktojnë të ardhmen e vendeve të punës, familjeve dhe komuniteteve, kombeve, kulturave dhe ekonomisë globale nga e cila ne varemi të gjithë. Dhe është e lidhur edhe me diçka më të qëndrueshme për të ardhmen, të cilën ne e injorojmë në rrezikun tonë: nevoja për të përdorur përvojën e Covid-19 për të edukuar dhe frymëzuar të rinjtë që ta shohin veten si zgjidhës të problemeve të së nesërmes, jo si një të pafuqishëm, pasiv gjenerimi i viktimave të natyrës.

Të gjitha e bënë. Të gjitha u bënë. Të gjitha do bëhen. Do bëhen …, natyrisht se jeta, se është vetë protagonisti i jetës, Njeriu, si një krijesë e ardhur në misionin jetik pikërisht për hir të vetë jetës. E jeta e karantinimit e provoi se togfjalëshat e mësipërm ishin një arsye në mendjen e bllokuara e mendjet e shlirshme për t’i vendim-marë ato. Dhe si e bënë?! Dhe si duhej bërë?! Dhe si e bënë…?! Ne do të pyesmim me vite e vite… Por ata e bënë. Dhe çdo risi e re bëhet një gur i shpejtë për akoma më shumë “përbindësha të çuditshëm”, të cilat ndryshojnë shoqërinë për mirë.

Përbindëshi me të cilin përballemi tani, nuk është as i kuq, as blu, as jeshil, ai është i padukshëm, i pafytyrë, nuk është i krijuar nga njeriu, por është tek vetë njeriu, ndaj do të duhet zgjuarsia njerëzore për të mposhtur kërcënimin fillestar dhe për t’u marrë me vendimet dhe zgjedhjet e bëra nga njeriu. Për t’u marrë me atë që kemi marrë si përpjekje për ta zbutur atë. Kjo pikë nuk mund të theksohet sa duhet. Zgjedhjet që kemi bërë, nga përqendrimi në nevojën për të mbrojtur sistemin shëndetësor deri në nxitjen për zhvillimin e shpejtë të ventilatorëve, nga vendimi drastik për të mbyllur ekonominë deri në zbatimin e distancës sociale janë të gjitha vendime të bëra nga njeriu. Ata janë të diktuar nga shkenca, por bazuar në gjykimin njerëzor. Covid-19 nuk ka ndonjë agjenci. Ne e bëjmë. E bëjmë në Tiranë, e bëjmë në Romë, e bëjmë në Londër, e bëjmë në Nju Jork… e bëjmë në Athinë … e bëjmë në Pekin. Këto vendime mund të rezultojnë të drejta, ose të gabuara, dukshëm perceptuese ose shkatërruese, por ato janë vendime njerëzore, akte me vullnet të vetëdijshëm njerëzor. Aktet që njerëzorja i ktheu në jo pak raste dhe pa frikë në favoret e saj në politikë. Dhe këtë Dr Norman Lewis e quan tekonkraci.

Koncepti modern i teknokracisë, në të vërtetë, shpikja e vetë termit, erdhi nga SH.B.A. në fund të Luftës së Parë Botërore. Inxhinieri kalifornian William Henry Smyth, i cili ishte pjesë e lëvizjes Progresive, shpiku termin në 1919 për të treguar sesi inxhinierët dhe ekspertët e tjerë kishin hartuar për të ndjekur një përgjigje të koordinuar ndaj Luftës së Madhe.

Sipas Dr Norman Lewis “Këta pionierë të hershëm të teknokracisë u nxitën nga një besim pasionant për përparimin dhe arsyen njerëzore. Fryma e progresivizmit teknokratik u bazua në ideal-idealizmin praktik të inxhinierëve, si një supozim i objektivitetit, një stres në metodën shkencore, besim në njohuri dhe ligje të parashikueshme dhe përdorimin e njohurive për të ushtruar kontroll mbi botën. Kjo do të sigurojë, mbi të gjitha, parashikueshmërinë dhe konsistencën në një botë të pasigurt.”

Dhe shkuam më tej në vetëkënaqësi të hershme. U mburëm botërisht me arritjet dixhitale. Madje në një botë globale, për dekada, ne kemi vlerësuar gabimisht fëmijët për faktin se janë të mirë me teknologjitë dixhitale. “Përkundrazi, ne duhet të përdorim çudinë e telefonave inteligjentë dhe iPads për t'i frymëzuar ata në lidhje me algoritmet, matematikën, kiminë dhe fizikën, që qëndron në prapavijë të kompjuterave dhe teknologjive të ekranit me prekje,” shprehet Dr Norman Lewis.

Covid-19 duhet të jetë një pikë kthese. Frymëzimi i një brezi të ri për të ndërmarrë këtë luftë do të ruante njërën nga trashëgimitë më të mëdha të njerëzimit, do të merrte frymë, jetë të re në kërkimin e dijes, duke siguruar që kjo do të ruhet dhe do të avancohet për brezat e ardhshëm. Mbi të gjitha, do të riafirmonte autoritetin e arsyes njerëzore dhe rolin themelor të tij në zgjidhjen e problemeve që do të na duhen në të ardhmen.