VĂSHTRIM PĂR LIBRIN: âBISEDĂ SHPIRTERORE ME SHĂN NĂNĂN TEREZĂâ TĂ ZEKERIJA IDRIZI
Librin publicistik âBisedĂ« shpirtĂ«rore me ShĂ«n NĂ«nĂ«n TerezĂ«â, Zekerija Idrizi e ka ndĂ«rtuar nga parimet dhe idetĂ« shumĂ« personale tĂ« tij, ose tĂ« themi se Zekerija pĂ«r konceptimin e kĂ«tij libri Ă«shtĂ« nisur nga personalja, pasi qĂ« si NĂ«na TerezĂ«, e ashtu edhe autori (Zekerija) kanĂ« lindur nĂ« tĂ« njĂ«jtin qytet, pra tĂ« Shkupit, e janĂ« rritur tĂ« dy nĂ« po atĂ« qytet. ThĂ«nĂ« ndryshe forma dhe kjo mĂ«nyrĂ« e tĂ« rrĂ«fyerit nuk Ă«shtĂ« e re, pasi qĂ« kĂ«to forma tĂ« shkrimit, nĂ« formĂ«n e bisedĂ«s janĂ« shumĂ« tĂ« hershme, qĂ« nga koha antike e kĂ«tej dhe ndryshe quhen edhe shkrime âsolilokuâ, qĂ« siç dimĂ« kĂ«tĂ« e ka praktikuar edhe ShĂ«n Augustini tek tĂ« krishterĂ«t, pĂ«r pĂ«rsiatjet edhe mendimet e tij rreth fesĂ« sĂ« krishterĂ«, por solilok (BisedĂ«) kemi edhe librat sufistĂ« te besimi islam. Shkrimtari dhe teologu i njohur i fesĂ« islame, Zekerija Idrizi, mendoj unĂ« , duke i parĂ« rrethanat e sotme kulturore, fetare, sociale e politike tĂ« popullit tonĂ« nĂ« Ballkan, duket se e ndjen edhe obligim moral, e njerĂ«zor qĂ« ta shkruajĂ« kĂ«tĂ« libĂ«r e tĂ« merret me kĂ«to pĂ«rsiatje rreth figurĂ«s shumĂ« madhore tĂ« ShĂ«n NĂ«nĂ«s TerezĂ«. Jemi nĂ« rrjedha tĂ« situatĂ«s sonĂ« se ka zĂ«ra, qĂ« thonĂ« sot, se NĂ«na TerezĂ« njĂ« shqiptare e lindur nĂ« Shkup nga prindĂ«r, nga qyteti i Prizrenit ishte njĂ« nĂ«nĂ« e madhe pĂ«r botĂ«n e krishterĂ« dhe njĂ« pĂ«rkrahĂ«se e madhe e skamnorĂ«ve, qĂ« karrierĂ«n e saj e zhvilloi kryesisht nĂ« KalkutĂ«, njĂ« krahinĂ« e madhe nĂ« Indi, ku popullata e saj gjatĂ« viteve tĂ« 70-ta dhe 80-ta vuante nga uria, e falĂ« angazhimit tĂ« saj bota i ktheu sytĂ« atje dhe e ndihmuan atĂ« popullatĂ«, pra kĂ«ta zĂ«ra thonĂ« se NĂ«na jonĂ« e madhe nuk dinte as tĂ« shkruante shqip.
Prandaj themi sot se Zekerija Idrizi pĂ«rmes kĂ«tij libri e dĂ«shmon tĂ« kundĂ«rtĂ«n, se NĂ«na TerezĂ« fliste, shkruante dhe mendonte shqip, dhe ishte kjo NĂ«nĂ« e jona e madhe qĂ« e ngriti zĂ«rin edhe te Kryetari i atĂ«hershĂ«m i AmerikĂ«s Bill Klinton pĂ«r çështjen tonĂ« kombĂ«tare, kur Kosova ishe nĂ« prag tĂ« luftĂ«s pĂ«r çlirim. Idrizi duke qenĂ« njohĂ«s i mirĂ« e fesĂ« islame, por duke qenĂ« njĂ«herit edhe lexues i pasionuar i shkencave mbi teologjitĂ« tĂ« tĂ« gjitha konfeksioneve fetare, pĂ«rmes kĂ«tij libri sjell idenĂ« e tolerancĂ«s ndĂ«rfetare tĂ« popullit tonĂ«, por po ashtu edhe tolerancĂ« ndĂ«rfetare nĂ« mes tĂ« popujve tĂ« tjerĂ« tĂ« EvropĂ«s e tĂ« planetit tonĂ« pĂ«rgjithĂ«sisht. Si shembull tĂ« tolerancĂ«s dhe tĂ« civilizimit shoqĂ«ror sot, ai merr qytetin e Berlinit, nĂ« tĂ« cilin edhe jeton vetĂ«. Ai duke na e pĂ«rshkruar jetĂ«n e kĂ«tij qyteti metropol, ku jetojnĂ« sĂ« paku tre milion njerĂ«z dhe me mĂ« shumĂ« se dhjetĂ«ra besime fetare e sekte tĂ« tjera fetare brenda tyre, popuj tĂ« ndryshĂ«m dhe tĂ« ngjyrave tĂ« ndryshme, mĂ«sojmĂ« se toleranca fetare Ă«shtĂ« nĂ« nivelin mĂ« tĂ« lartĂ« tĂ« civilizimit tĂ« sotshĂ«m modern. Se ne si populli i vogĂ«l nĂ« Ballkan, por me njerĂ«z tĂ« mĂ«dhenj, qĂ« i dhamĂ« botĂ«s sĂ« civilizuar, siç ishte SkĂ«nderbeu dhe NĂ«na e jonĂ« famĂ«madhe ShĂ«n NĂ«na TerezĂ«, si njĂ« popull me tri konfeksione fetare, duhet tĂ« jetojmĂ« nĂ« tolerancĂ« tĂ« madhe ndĂ«r veti, autori na e dĂ«shmon edhe me bisedat, apo korrespondencat qĂ« na i sjell nĂ« libĂ«r me vĂ«llezĂ«rit e tij tĂ« besimit katolik dhe ortodoks siç janĂ«: me Don Lush Gjergjin, Nikolla Markun e me dr. Branisllav Sinadinovski. KĂ«tij parimi tĂ« tolerancĂ«s fetare, Idrizi i jep njĂ« pasqyrĂ« edhe mĂ« tĂ« thellĂ«, kur niset nga librat e shenjtĂ« si tĂ« Kurâanit, BiblĂ«s, Ungjillit e tĂ« tjerĂ«ve, se Zoti nĂ« fillim kishte krijuar popujt, si popullin ilir, arab, latin, kelt e tĂ« tjerĂ« e mandej kishin rrjedh edhe besimet fetare. KĂ«tĂ« na e dĂ«shmon dhe me veprimet e profetĂ«ve duke marrĂ« si baraspeshĂ«, si profetĂ«t katolik ashtu edhe ata myslimanĂ«, qĂ« duke filluar nga Abrahami-Ibrahimi deri te Isa-Jezusi, e te profeti i fundit Muhamedi. Sipas Zekerijas tĂ« gjithĂ« kĂ«ta nĂ« periudha dhe kohĂ« tĂ« caktuar pĂ«r njerĂ«zimin kishin sjell paqe, gĂ«zim e tolerancĂ« fetare, kurse pĂ«r tolerancĂ«n ndĂ«rfetare na e dĂ«shmon me profetin Muhamend.
Dhe krejt pĂ«r fund duke e lexuar me Ă«ndje e me shije librin e Zekerija Idrizit âBisedĂ« shpirtĂ«rore me ShĂ«n NĂ«nĂ«n TerezĂ«â, vij nĂ« pĂ«rfundim se autori Ă«shtĂ« kundĂ«r çdo fundamentalizmi fetar, kundĂ«r çdo ekstremiteti brenda fetar, por edhe jashtĂ« fetar, qoftĂ« ai mysliman, katolik apo ortodoks. Prandaj dy figurat mĂ« tĂ« mĂ«dha tĂ« kombit tonĂ« pĂ«rgjatĂ« gjithĂ« historisĂ«, SkĂ«nderbeu dhe ShĂ«n NĂ«na TerezĂ« janĂ« sintagma mĂ« madhore e identitetit tonĂ« kombĂ«tar, se kĂ«to dy figura historike, sipas autorit duhet tĂ« çmohen dhe duhet ta kenĂ« respektin nĂ« piedestalin mĂ« tĂ« lartĂ« tĂ« secilit individ, por edhe te secili nivel shtetĂ«ror e kombĂ«tar pĂ«rgjithĂ«sisht. Marr nĂ« pĂ«rgjithĂ«si libri âBisedĂ« shpirtĂ«rore me ShĂ«n NĂ«nĂ«n TerezĂ«â, Ă«shtĂ« njĂ« libĂ«r publicistik, por pĂ«r lexuesin tanĂ« dhe tĂ« gjithanshĂ«m mund tĂ« lexohet edhe si njĂ« libĂ«r me vlera tĂ« larta letrare e estetike, pasi qĂ« kĂ«tu vije nĂ« shprehje edhe talenti i autorit prej njĂ« shkrimtari tĂ« madh nĂ« letrat tona romanore, siç Ă«shtĂ« romani i tij i fundit âArratisja nga Vdekjaâ, i cili edhe bĂ«ri njĂ« bujĂ« tĂ« madhe nĂ« letĂ«rsinĂ« tonĂ«, nĂ« tĂ« gjitha trevat shqiptare.
