Tema: Autopsia e krimit, pĂ«rmes rrĂ«fimit dhe receptimit bashkĂ«kohor, nĂ« romanin âBrenga e Prokuroritâ, tĂ« Ahmet Prençi-t
Â
TĂ« shkruarit, pĂ«rtej pasionit Ă«shtĂ« edhe njĂ« dashuri, apo pse jo njĂ« çlirim, apo edhe dĂ«shirĂ« pĂ«r tĂ« rrĂ«fyer pĂ«rtej vetvetes, kur âkonfliktiâ brenda unit tĂ«nd, fillon dhe shpĂ«rndan energji tĂ« keqe. SaherĂ« kthehesh nga vetja, pĂ«r tĂ« shkruar, njeriu qĂ« mbin nga hiçi, bĂ«het hero, personazh, rrĂ«fimtar, deputet, prokuror, biznesmen, vrasĂ«s, dhe rend pĂ«rmes rrjeshtave nĂ« universin e shkrimtarisĂ« si dokument. Sa pĂ«r shkrimin si dokumnet, nĂ« universin letrar, pas suksesit tĂ« romanit âAnjaâ, Ahmet Prençi, ka shĂ«njuar njĂ« tjetĂ«r gjetje, tashmĂ« me titullin âBrenga e Prokuroritâ.Â
Â
Duket si njĂ« titull i huazuar nga Edit Durhan, âBrenga e Ballkanitâ, por kohĂ«t letrare janĂ« ndonjĂ«herĂ« edhe paralele, por nĂ« gjithĂ«rrokshmĂ«rinĂ« e kĂ«tij rrĂ«fimi, fabula ângjizâ prokurorin Martin Ăuni dhe Ariana Boja. Fije qĂ« lidhen dhe priten. Fije, qĂ« kalojnĂ« nga e shkuara nĂ« tĂ« tashmen, duke pĂ«rtĂ«rirĂ« edhe mitologjinĂ«: ku Ariana i duket njĂ« Rea, apo vetĂ« Ariana (Ă«shtĂ« pjesĂ« e personazheve tĂ« mitologjisĂ«), qĂ« fsheh diçka. Diskursi i errĂ«sisĂ« sĂ« njeriut, duket si barku i thellĂ« i njĂ« oqeani absurd: ânjĂ« kalim i panatyrshĂ«mâ, nga kĂ«rcĂ«nimi: ânĂ«se ti nuk ndryshon materialet nĂ« dosje, unĂ« nuk do tĂ« flas me ty siç po flas sotâ. Enigma pĂ«r veten dhe (pĂ«rtej)vetes e prokurorit, pĂ«r vrasĂ«sin Marjan BojĂ«n, e sfidon...ĂshtĂ« vetĂ«dija apo nĂ«nvetĂ«dija qĂ« flet. ĂshtĂ« e shkuara apo e tashmja. E njohura dhe e panjohura.Â
Â
Vetja apo tjetri, qĂ« rrĂ«fejnĂ« dhe dĂ«gjojnĂ«, aty brenda âkullĂ«sâ sĂ« rojĂ«s tĂ« ligjit, ku çdo gjĂ« dĂ«gjohet, pĂ«shpĂ«ritet, ndihet, frymohet, heshtohet, shtangohet, frigohet, pĂ«rgjohet...dhe fraza âkĂ«rcĂ«nueseâ qĂ« mbĂ«shtjell kĂ«mishĂ«n romanore: âbĂ«je, para se unĂ« do tĂ« flas pĂ«rsĂ«ri, por nuk do tĂ« flas mĂ« si tani! BĂ«je dhe pĂ«r veten tĂ«nde.â Kjo Ă«shtĂ« dilema hamletiane. Ky Ă«shtĂ« dyzimi. Kjo Ă«shtĂ« brenga, kujtimi / dhembja / harresa / koha / rikthimi / rigjetja, qĂ« dekodon romanin pĂ«rmes kĂ«tyre elementeve:
a) elemente të pranisë së tjetrit në kohën e shkuar,
b) elemente të nënvetëdijes dhe vetëdijes,
c) elemente të marrdhënies me njësinë e kohës së tashme,
d) elemente romanore policeske, tĂ« hetimit dhe kĂ«rkimit,Â
e) elemente mes rrëfimit real, imagjitativ dhe të përshkrimit,
f) elemente mitologjike, biblike dhe psikologjike.
Â
NdĂ«rthurja mes tĂ« shkuarĂ«s dhe tĂ« sotmes, Ă«shtĂ« njĂ« meritĂ« e autorit, ku sjell kohĂ«n kur njerĂ«zit ndĂ«shkoheshin pafaj. RrĂ«fimi i personazhit kryesor âendetâ (pĂ«rmes autorit/personazh tĂ« gjithĂ«ditur), koha na rikthen nĂ« kohĂ«n e ndĂ«shkimeve tĂ« kota: âRushanin e dĂ«nuan nĂ« atĂ« kohĂ«, e bĂ«nĂ« shembull pĂ«r tĂ« tjerĂ«t. Pas disa javĂ«sh e sollĂ«n nĂ« sheshin e vogĂ«l, fare pranĂ« zyrĂ«s sĂ« Kryetarit tĂ« KĂ«shillit, tĂ« lidhur me prangaâ, intertekstualizmi brenda tekstit, jo vetĂ«m si vazhdim pĂ«rmes hetimeve, ku pretenca e njĂ« prokurori, thyen dykohĂ«sinĂ« e diskursit tĂ« rrĂ«fimit:Â
- distanca kohore,
- diskursi i intertekstualitetit letrar, mes dykohësh:
a) koha e rrëfimit romanor,
b) koha e rrĂ«mifit historiko -realist, pĂ«r fatin e Rushanit, por edhe rreth vrasjes sĂ« kolegut tĂ« tij polic Artur Rrasa. Futja e elementeve tĂ« kriminalistikĂ«s sĂ« ndĂ«rthurur me ato policeske, qĂ« joshin lexuesin, qĂ« nĂ« kohĂ«n reale rreket tĂ« sendĂ«rtojĂ« imazhe filmash gjatĂ« leximit. Por, ndiesia qĂ« tĂ« jep leximi ku ndĂ«rthuret presioni dhe frika, hakmarrja dhe vetĂ«gjykimi, parimet dhe korrupsioni, besimi dhe nevoja, drejtĂ«sia dhe krimi, ndĂ«shkimi dhe dĂ«nimi, janĂ« katapultuar pĂ«rmes njĂ« rrĂ«fimi tĂ« rrjedhshĂ«m, dinamik dhe tĂ« stukturuar mirĂ«.Â
Â
NdĂ«rtimi i romanit me tregime qĂ« lidhen me fillin e fabulĂ«s pĂ«rmes prokurorit, zbĂ«rthen edhe mĂ«nyrĂ«n e jetesĂ«s, komunikimit, organizimi i grupeve kriminale, janĂ« realitet i pĂ«rditshmĂ«risĂ« nĂ« shoqĂ«rinĂ« shqiptare, ku stukturat e drejtĂ«sisĂ« pĂ«rballen me dosje tĂ« tĂ«ra, por edhe me presion nga bota e krimit kundĂ«r pandĂ«shkueshmĂ«risĂ«. RrĂ«fimi jep pĂ«rmasat e âanventuraveâ tĂ« vrasĂ«sve, duke zbĂ«rthyer dikotominĂ« e psikologjisĂ« sĂ« errĂ«t nĂ«nĂ«-bir, Arjana/ Marjan Boja. Realizmi dhe âvĂ«rtetĂ«siaâ nĂ« bashkohĂ«si, na rrĂ«nqeth kur autori pĂ«rshkon ânarrativĂ«nâ e tĂ« pafajshmĂ«ve si shitĂ«set fshatare, qĂ« shesin nĂ«pĂ«r trotuare, dhe janĂ« viktima fatkeqe tĂ« plumbave âqorrâ tĂ« vrasĂ«sve me pagesĂ«Â rrugĂ«ve tĂ« ShqipĂ«risĂ«, apo edhe elementeve tĂ« vetĂ« grupeve rivale tĂ« krimit, pĂ«r âlarje hesapeshâ.Â
Â
NdĂ«rfutja apo vetĂ«dija psikologjike e prokurorit, lidhur me tĂ« shkuarĂ«n, sipas Frojdit ka njĂ« âzhvendosje tĂ« rrĂ«fimitâ, duke shtresĂ«zuar elementet e Egos pĂ«rmes kujtimeve, pasi edhe ai (pra prokurori) Ă«shtĂ« âviktimĂ«â e âpĂ«rdhunimitâ tĂ« njĂ« gruaje, qĂ« i bĂ«n presion. TashmĂ« errĂ«sira e personazhit femĂ«ror, merr njĂ« aureolĂ«, pĂ«rmes gjuhĂ«s sĂ« thjeshtĂ«, ku lexuesi risheh njĂ« film, me skedat e njĂ« vrasĂ«si, apo edhe si njĂ« kronikĂ« televizive, nga gazetarĂ«t e kronikĂ«s, ku padyshim autori, ka depĂ«rtuar deri nĂ« thellĂ«si tĂ« krimit, qĂ« ka kaq kohĂ« qĂ« ka mbĂ«rthyer, jo vetĂ«m shoqĂ«rinĂ« shqiptare, por mbarĂ« shoqĂ«rinĂ« botĂ«rore, pĂ«rmes vrasjeve, shantazheve, presioneve, drogave duke dominuar jo vetĂ«m botĂ«n e biznesit, por edhe politikĂ«n por, ata frikshĂ«m si urithĂ«t, nĂ«n tokĂ« mbjellin, frikĂ«, panik, vdekje dhe vrasje, pĂ«rmes pasazhit: â-po, i kemi. Shtetin dhe antishtetin, paqen dhe plumbat,- i ishte pĂ«rgjigjur Martini. -Jemi bĂ«rĂ« ashtu siç thoshte At Gjergj Fishta: âTamam siç na don hasmiâ. Njeriu shpiku shtetin qĂ« tĂ« ruhet nga e keqja e vet,- po mendonte me zĂ« tĂ« lartĂ« Martini, i cili ndihej pjesĂ«z e shtetit dhe e rendit ligjor. Kujdes!Mund tĂ« ndodhĂ« prapĂ«, i vinte njĂ« zĂ«. Liria mbetet gjithmonĂ« e brishtĂ« dhe lehtĂ«sisht e rrezikuar...â
