Trojë dhe Frang
Astrit Lulushi
Frang e Trojë nuk kanë lidhje, apo kanë? Në kohën e lashtë thoshin se Troja ishte një mit, ndërsa tani është një vend arkeologjik dhe është shumë real. Paragrekët dhe më pas grekët e lashtë e romakët ndërtuan mbi vend të quajtur truall, lakohet trojë. Megjithatë, u braktis në antikitet. Në vitin 1453 Osmanët pushtuan Konstandinopojën. Iliada u përkthye në latinisht pas vitit 1453 dhe u botua në Venecia. Njerëzit u magjepsën me Trojën. Megjithatë krishterimi ishte në luftë me Perandorinë Osmane. Dhe Troja ndodh të jetë në Turqi. Kështu qyteti u bë mitik për evropianët. Troja ridoli në dritë vetëm pas vitit 1800 dhe u njoh si vend historik.
Në atë kohë Farangët ishin në gjendje të endeshin në rrethinat e Anadollit. Farang (është një fjalë persiane që fillimisht i referohej Frankëve (fisit kryesor gjerman) dhe më vonë iu referua Evropës Perëndimore ose Latine në përgjithësi. Fjala "Farang" e ka origjinën nga frëngjishtja e vjetër: "frank". Gjatë kryqëzatave, shek. XIX, kontrolli frank u zgjerua më tej në Lindjen e Mesme. Ndryshe nga frankët e mëparshëm, këta frankë ishin pothuajse të gjithë të krishterë në krahasim me frankët më të vjetër që ishin grupe të përziera të feve të ndryshme. Me kalimin e kohës, fjala filloi të përdorej më përgjithësisht. Në shekullin e 12-të, termi Frank u lidh me të gjithë evropianët perëndimorë (përfshirë francezët, italianët, flamandët) në botën myslimane. Termi Frangistan u përdor nga tajlandezët dhe myslimanët dhe gjithashtu shpesh nga persët. Tregtarët myslimanë iu referoheshin të gjithë tregtarëve evropianë si Farang dhe hyri në shumicën e gjuhëve të Azisë Jugore dhe Azisë Juglindore.
Ndërsa lexoja një numër të fundit të Canadian Geographic, hasa në një lajm që përmend dy kanadezë në Tajlandë, të cilët drejtonin një revistë të synuar për perëndimorët, të quajtur Farang. Zbulova se ky term Farang do të thotë "Evropian i Bardhë" në Thai. Disa thonë se origjina e këtij termi është e pasigurt. Termi Arabë i përdorur për Evropën Lindore në shekullin e shtatë ishte Rum, duke qenë Perandoria Romake Lindore (Bizanti). Për Evropën Perëndimore, termi Firinjia filloi të përdoret disi pas kësaj, dhe veçanërisht gjatë kryqëzatave, pasi një përqindje e madhe e kryqtarëve ishin frankë. Prandaj termi Firinjah përfshinte të gjithë evropianët. Ndërsa tregtarët arabë udhëtonin në Azinë Lindore, termi u huazua në gjuhët e atij rajoni. Fillimisht duke përshkruar portugezin, më vonë u përdor për të gjithë të “bardhët”.
2.
Çdo gjë nën kontroll
Astrit Lulushi
Pesë kuptime në një - Zoti bëhet njeri; njeriu bëhet peshk; bëhet mal me pupla; frymëmarrje të vdekura - me një ndryshim; vdekja e detit, më e buta nga të gjitha vdekjet e njohura për njeriun. Vetëm një gjykim i drejtë; nuk ka re të zeza askund. Mbrëmja do ta gjejë veten me ose pa mua, në heshtje.
Ku i gjejnë paratë? Djali ia merr gjyshit; babai ia merr djalit, lulëzojnë pak nga konkurrenca, etja është e përgjithshme, droga përfshihet. Mister do të ishte kalimi pa hasur një kafene. Të dehurit, ndoshta. Nga pesë, tre i jep, dy i mban për vete. Dhe këtu futet shteti në formë taksash e tarifash të larta për një shoqëri jo shumë kohë më parë e mbyllur. Ajri i pastër ndihmon kujtesën. Ndjehet aty-këtu - voglio e non vorrei - do dhe nuk do.
Disa besojnë, se vazhdojnë të jetojnë në një trup tjetër pas vdekjes. Ata e quajnë rimishërim. Që të gjithë kemi jetuar më parë. Sa më të afërt e kemi, aq më të mishëriruar me të jemi. Metempsikoza, kështu e quanin njerëzit e lashtë. Ata besonin se njeriu mund të mishërohet në kafshë ose pemë, dhe e quanin nimfa (asnjëra astjetra). Zoti është Zot - ditë e natë, Jetë. Pyes veten se si mund t’ia shpjegojnë atë paganëve. Preferoni një gram opium? Perëndia i shtrirë në muze. Kurorë me gjemba dhe kryq e pushkë, muze ateist. Syzet merren për shkëlqimin e tyre. I shoh të ulur rreth e rrotull medias së kontrolluar; magjepsen, duke dëgjuar e lexuar lajme dytësore ose tik-tok perëndimor që ata e imitojnë “bukur”.
3.
Çfarë?
Astrit Lulushi
Diçka po ndodh. Gjynah sa pak njerëz. Vend i bukur. Fshatra janë bosh. Vetëm të moshuar kanë mbetur. Shumica e të rinjëve largohen. Ne themi se ikim për t’u siguruar të ardhmen. Justifikim. Secili ikën për vete. Ujëra nën urë të harresës. Njeriu ulur në stol. Ngrohet në diell. Pastaj vjen gjumi. Prandaj ato gërhitje.
Besim i verbër. Të sigurt në krahët e pushtetit. I qetëson të gjitha dhimbjet. Zgjohuni në këtë kohë vitin e ardhshëm. Rehati e ftohtë. Mashtrim i devotshëm; do të kishin një udhëheqës të vjetër më të keq se një tjetër. E çuditshme e gjithë atmosfera. S’ka si të jetë ndryshe.
Krisht apo Pilat? Krisht, por mos na mbaj gjithë natën. Ishte muzikë që ata donin. Emocioni në ajër, plot, njerëz që shikonin lart: Quis est homo? (Kush është njeriu?). Ajo muzikë e vjetër e shenjtë ishte e shkëlqyer. Mercadante, Mozarti: Ata papët e vjetër të apasionuar pas muzikës, artit, statujave dhe pikturave të të gjitha llojeve. Më interesante nëse e kuptoni se për çfarë bëhej fjalë. Rrëfim. Të gjithë dëshirojnë. Atëherë do t'iua tregoj të gjitha: pendim, ndëshkim; armë e madhe në duart e tyre.
Kërkimi për gurin e filozofit. Drogat ju plakin pas eksitimit mendor. Letargji. Reagim. Gradualisht ndryshon karakterin. Të jetosh gjithë ditën mes barishteve. Njeriu i parë që zgjodhi një barishte për të kuruar veten ishte pak i lodhur. Helmimi e vetmja kurë. Ilaçi aty ku nuk e prisni. Duhet shumë kohë për të treguar dhimbjet ose nëse i lufton ato.
