Më herët, dhe sot
Astrit Lulushi
Askush të mos habitet nëse, duke folur për autokratë, prodhime të diktaturës, dhe vëmë re se pas 30 vjetësh ata janë rritur,
Shqipëria sjell shembull si shtet autokrat, ku presidenti është simbol dhe kryeministri zot i shtetit. Njerëzit, duke ecur pothuajse gjithmonë në shtigje të rrahura nga të tjerët dhe duke ndjekur bëmat e të mëdhenjve, nuk janë ende në gjendje t'u qëndrojnë plotësisht fuqive të atyre që imitojnë.
Një njeri i mençur duhet të ndjekë rrugë të reja (të ndryshojë).
Si qitësit në gara me shtiza, duke projektuar të godasin shenjën e cila ende duket shumë e largët, synojnë shumë më lart, për të qenë në gjendje të godasin shenjën që duan të arrijnë.
Nuk ka pse të organizohen mitingje me të shara; apo ecja rrugëve me turrën e shthurur dhe natën të dalësh në TV për t’iu përgjigjur mediave të huaja. Një autokrat i tillë mban peng shtetin, duke mos pasur ndoshta asnjë shtetas që të donte të banonte personalisht atje.
Historia ka shembujt më të shkëlqyer të frymëzimit apo udheheqjes. Dhe megjithëse dikush mund të mos diskutojë për Skënderbeun, ai ka qenë thjesht një zbatues i vullnetit të Popullit; sot, megjithëse admirohet, nuk pasohet.
Duke marrë parasysh Moisiun, apo Aleksandrin dhe të tjerët që kanë fituar ose themeluar mbretëri, të gjithë do të jenë të admirueshëm; dhe nëse do të merren parasysh veprat dhe sjelljet e tyre të këqia; ishin njerëz.
Dhe duke shqyrtuar veprimet dhe jetët e tyre, nuk mund të shihet se ata i detyroheshin ndonjë fatit përtej mundësive, gjë që u solli materialin për t'u formuar. Por duke marrë parasysh atë që kanë fituar ose themeluar, të gjithë do të jenë të admirueshëm; Pa atë mundësi, fuqitë e tyre të mendjes do të ishin shuar dhe pa ato fuqi, mundësia do të ishte e kotë.
Ishte e nevojshe që Moisiu ta gjente popullin e Izraelit në Egjipt të skllavëruar dhe të shtypur nga egjiptianët, në mënyrë që ata të ishin të gatshëm ta ndiqnin atë në që të çliroheshin nga robëria.
Ishte e nevojshme që Romuli të mos qëndronte në Alba dhe të braktisej në lindjen e tij, në mënyrë që të bëhej Mbret i Romës dhe themelues i atdheut të tij.
Ishte e nevojshme që Kiri t'i gjente Persianët të pakënaqur me qeverinë e Medëve, dhe Medët të butë dhe të përulur për shkak të shtypjes së gjatë.
Tezeu nuk mund të kishte treguar aftësinë e tij nëse nuk do t'i kishte gjetur athinasit të shpërndarë. Prandaj, këto mundësi i bënë ata burra me fat dhe aftësia e tyre e lartë u mundësoi të njohin mundësinë me të cilën vendi i tyre u fisnikërua dhe u bë i famshëm.
Ata që në mënyra të guximshme bëhen si këta njerëz, fitojnë me vështirësi, por e mbajnë atë lehtë. Dhe duhet mbajtur mend se nuk ka asgjë më të vështirë për t'u kryer ose më tê pasigurt në sukses, sesa të marrësh drejtimin në futjen e një ideje të re a gjërash, sepse novatori ka armiq të gjithë ata që kanë bërë mirë në kushtet e vjetra dhe mbrojtës të vakët në ata që mund të bëjnë mirë në të rejat. Kjo ftohtësi vjen pjesërisht nga frika e kundërshtarëve, dhe nga mosbesimi i njerëzve, të cilët nuk besojnë lehtësisht në gjëra të reja derisa të kenë një përvojë të gjatë prej tyre. Kështu ndodh që sa herë që “armiqësorët” kanë mundësi, sulmojnë. Prandaj, të gjitha figurat e lashta heroike të armatosur kanë pushtuar, dhe të paarmatosurit janë shkatërruar.
Natyra e njerëzve është e ndryshueshme, dhe ndonëse është e lehtë t'i bindësh, është e vështirë t'i rregullosh në atë bindje. Dhe kështu kur nuk besojnë më, mund të jetë e mundur t'i bëjnë të besojnë me forcë. Nëse Moisiu, Kiri, Tezeu dhe Romuli Aleksandrin, Pirron, Kastrotin po të kishin qenë të paarmatosur, nuk mund t'i kishin zbatuar kushtetutat e tyre për një kohë të gjatë - siç ndodh në kohën tonë
Savonarola, i cili u shkatërrua menjëherë me rendin e tij të ri të gjërave; sepse turma nuk besoi më në të; dhe ai nuk kishte asnjë mjet për t'i mbajtur të palëkundur, ose për t'i bërë jobesimtarët të besojnë.
Si ndryshojmë?
Ateistët thonë se çdo tipar njerëzor ka evoluar. Kjo është se njeriu ka më shumë se një miliard karakteristika për ta bërë atë që është sot, me një veçori të re plotësisht funksionale në vit.
A kanë evoluar njerëzit në 6000 vitet e fundit? A kanë ata ndonjë kockë apo organ të ri?
Është si të thuash se ju duhet të keni para në të gjitha llogaritë tuaja bankare, të shisni gjithçka që zotëroni, dhe më pas të dilni
të blini një çelës. Për çfarë?
Ateistët thonë se nuk besojnë në asnjë zot. Kjo eshte e gjitha.
Njerëzit me arsim, madje edhe pak njohuri shkencore, thonë se njerëzit dhe çdo formë tjetër jete në Tokë kanë evoluar.
Ky nuk është besim ateist.
"Një veçori e re plotësisht funksionale në vit"
i shtohet njeriut - çfarë do të thotë kjo?
Nuk ka lidhje me evolucionin.
Njerëzit evoluan gjatë miliona viteve. Lloji ynë, homo sapiens, u shfaq rreth 300,000 vjet më parë. Njerëzit kanë evoluar në 6000 vitet e fundit, por ndryshimet janë të vogla dhe 6000 vjet nuk është një kohë e rëndësishme në aspektin evolucionar.
Një shembull i një ndryshimi evolucionar që mund të mos e vini re është një rezistencë (jo imunitet) ndaj Murtajës së Zezë. Shumica e njerëzve pa rezistencë vdiqën prej saj, dhe ata që nuk ia kaluan rezistencën pasardhësve të tyre. Sytë blu u shfaqën rreth 10,000 vjet më parë. Një tjetër zhvillim relativisht i fundit është toleranca ndaj laktozës në popullatat evropiane.
Sigurisht që do të bindeni vetëm nga ndryshimet e mëdha, sepse ju e dini se ato nuk ndodhin në vetëm 6000 vjet. Pra, nuk ka kocka apo organe të reja.
Gjuha
Astrit Lulushi
Nëse Jezusi fliste aramaisht, si u foli romakëve?
Jezusi, duke qenë një hebre galileas i shekullit të parë, ka shumë të ngjarë të fliste aramaishten si gjuhën e tij kryesore. Kjo ngre pyetjen: si komunikoi ai me romakët që pushtuan rajonin gjatë asaj kohe? Ndërsa nuk ka prova konkrete të ndërveprimeve gjuhësore midis Jezusit dhe Romakëve, konteksti historik mund të hedhë dritë mbi skenarë të mundshëm.
Gjatë pushtimit romak të Judesë, greqishtja ishte lingua franca e elitës së arsimuar dhe përdorej zakonisht në çështjet zyrtare dhe administrative. Latinishtja, nga ana tjetër, flitej kryesisht nga ushtria romake dhe zyrtarë të rangut më të lartë. ndërsa latinishtja ishte gjuha zyrtare e Romës, ajo nuk flitej gjerësisht jashtë Italisë.
Duke marrë parasysh këtë peizazh gjuhësor, është e besueshme që Jezusi do të kishte takuar romakë që kuptonin greqishten, gjë që mund ta kishte lejuar të komunikonte me ta. Greqishtja mësohej në shkolla në të gjithë Perandorinë Romake dhe shumë individë të arsimuar, duke përfshirë disa romakë, kishin një kuptim bazë të gjuhës.
Për më tepër, Jezui ka të ngjarë të mos ketë pasur takime të drejtpërdrejta me zyrtarë të rangut të lartë romakë, të cilët do të kishin folur kryesisht latinisht. Në vend të kësaj, ai do të kishte ndërvepruar më shpesh me ushtarët lokalë romakë dhe zyrtarët e rangut më të ulët, të cilët mund ta kishin kuptuar më mirë greqishten për shkak të ekspozimit të tyre ndaj kulturave dhe gjuhëve të ndryshme ndërsa shërbenin në rajone të ndryshme të perandorisë.
Për më tepër, përkthyesit mund të kishin luajtur një rol në lehtësimin e komunikimit midis Jezusit dhe romakëve. Në situatat kur mirëkuptimi i ndërsjellë ishte vendimtar, dikush i aftë si në aramaisht ashtu edhe në greqisht mund të kishte vepruar si ndërmjetës, duke siguruar komunikim efektiv midis dy palëve.
Për më tepër, mesazhi dhe mësimet e Jezuit u drejtoheshin kryesisht hebrenjve të tjerë. Shërbimi i tij u përqendrua në përhapjen e mësimeve të tij frymore dhe në përmbushjen e profecive të Biblës Hebraike. Kështu, ndërveprimet e tij me johebrenjtë, duke përfshirë romakët, mund të kenë qenë relativisht të kufizuara.
Ndonëse nuk kemi rrëfime të drejtpërdrejta të Jezusit duke biseduar me Romakët, mund të mbështetemi në kontekstin historik dhe përdorimin e gjuhës gjatë asaj kohe për të spekuluar mbi mjetet e mundshme të komunikimit. Është magjepsëse të merret në konsideratë dinamika e mundshme gjuhësore që mund ta ketë lejuar Jezusin t'ua përcjellë mesazhet e tij individëve me prejardhje të ndryshme kulturore dhe gjuhësore.
