Anjeza Musollari: “Kurrë mos e shit shtëpinë e babait”

Shefe e Sektorit të Botimeve

Anjeza Musollari

Refleksion në prag festash

Ka shtëpi që ndërtohen për t’u banuar dhe ka shtëpi që ndërtohen për të mbajtur mend. Shtëpia e babait i përket kësaj të dytës. Ajo nuk është thjesht një strehë nga shiu e dimri, por një vend ku jeta ka lënë shenja, ashtu siç lë lumi shenja në gur.

Qëndron zakonisht pak mënjanë, e heshtur, pa pretendime. Nuk të thërret me zë të lartë, por nëse di të dëgjosh, e ndien se ajo flet. Flet me gjuhën e mureve të vjetër, me erën e drurit, me kërcitjen e dyshemesë në mbrëmje. Flet me një gjuhë që nuk mësohet në shkollë, por në jetë.

Kush është larguar prej saj, e di se largimi nuk është ikje e vërtetë. Është vetëm shtyrje në kohë. Sepse shtëpia e babait nuk harrohet. Ajo nuk të ndjek, nuk të kërkon llogari, por rri aty, si një borxh që nuk të rëndon, por që e di se ekziston. Në atë shtëpi gjithçka ka qenë e thjeshtë dhe, pikërisht për këtë arsye, e vërtetë. Bukë e ngrohtë në sofër, edhe kur ishte pak. Një fjalë e prerë e babait që nuk përsëritej dy herë. Një heshtje e nënës që thoshte më shumë se çdo këshillë. Aty jeta nuk shpjegohej; jetohej.

Kur njeriu emigron, mendon se po largohet nga mungesa. Dhe është e vërtetë. Por, pa e kuptuar, largohet edhe nga një pasuri që nuk e njeh ende. Sepse disa gjëra i kupton vetëm kur i humb. Dhe shtëpia e babait fillon të marrë peshë pikërisht atëherë kur nuk je më aty.

Vitet kalojnë. Njeriu mëson gjuhë të reja, zakone të reja, ritme të reja. Ndërton një jetë që funksionon. Por brenda tij mbetet një dhomë e pashtruar, një qoshe që nuk mobilizohet dot me asgjë moderne.

Kurrë mos e shit shtëpinë e babait

Ka fjalë që nuk i prodhon mendja, por përvoja. Ka fjali që nuk shkruhen për t’u lexuar shpejt, por për t’u mbajtur mend gjatë.

Nuk është thirrje sentimentale, as romantizëm provincial. Është një deklaratë identiteti, një paralajmërim moral në një kohë kur gjithçka duket e tregtueshme, e konvertueshme në para, e zhveshur nga kuptimi.

Sidomos në prag të festave të fundvitit, kur emigranti ndjen më fort se kurrë se jeta që jeton nuk është domosdoshmërisht jeta që ëndërroi.

Shtëpia e babait nuk është pronë, është dëshmi

Në gjuhën e dokumenteve, shtëpia është një pasuri. Në gjuhën e shpirtit, ajo është një dëshmi.Dëshmi se dikur kemi qenë fëmijë. Se dikur kemi pasur një vend ku ishim të njohur pa u prezantuar.

Shtëpia e babait nuk matet me metra katrorë, por me kujtime. Aty janë gërvishtjet në mure, hapat e padukshëm në korridor, zërat që nuk dëgjohen më, por që nuk janë shuar kurrë.

Kur ajo shtëpi shitet, nuk largohet vetëm një familje nga një adresë. Shkëputet një brez nga rrënja e vet.

Emigrimi: rrugë shpëtimi apo rrugë harrese?

Emigrimi fenomen botëror. Por me kalimin e viteve, ai u kthye edhe në një proces të ngadaltë harrese.

Në fillim ikja për bukën e gojës. Më pas për dinjitet. Më vonë për ëndrrat e fëmijëve tanë. Dhe, pa e kuptuar, largimi edhe nga vetja.

Sa më shumë integrohesh, aq më shumë rrezikon të shkëputesh. Dhe pikërisht këtu shtëpia e babait bëhet spirancë.

Fundviti: momenti kur koha nuk mashtron

Gjatë vitit, emigranti ia del të mashtrojë veten. Me punë, me ritëm, me angazhime. Por fundviti nuk mashtrohet...

Në dhjetor, kur qytetet ndriçohen, brenda njeriut errësohet. Jo nga trishtimi, por nga krahasimi. Krahasimi mes asaj që ke dhe asaj që mungon.

Në ato ditë, shtëpia e babait shndërrohet në metër të jetës. Aty matet largësia reale nga vetja.

Nostalgjia nuk është dobësi, është kujtesë aktive

Shpesh nostalgjia shihet si dobësi. Në të vërtetë, ajo është kujtesë aktive, rezistencë ndaj shpërbërjes së identitetit. Nostalgjia e emigrantit nuk është për varfërinë, por për kuptimin, për thjeshtësinë, për marrëdhëniet që nuk kishin nevojë për kontrata.

Shtëpia e babait është vendi ku nostalgjia nuk është dhimbje, por dialog me të kaluarën.

Dashuritë e para nuk emigrojnë kurrë

Dashuritë më të rëndësishme të jetës nuk kanë pasaportë. Ato mbeten aty ku lindën. Në dhomën e fëmijërisë, në oborr, në shkallët e shtëpisë. Aty ku u mësua për herë të parë çfarë është pritja, çfarë është zhgënjimi, çfarë është shpresa.

Kur shet shtëpinë e babait, i lë këto dashuri pa adresë.

Dhimbjet që na mësuan të jemi njerëz

Në atë shtëpi janë dhimbjet tona më të pastra. Dhimbje pa spektatorë, pa rrjete sociale, pa shpjegime. Aty u mësua për herë të parë humbja, u kuptua se jeta nuk është gjithmonë e drejtë. Por edhe se dhimbja ndahet dhe përballohet më lehtë kur nuk je vetëm.

Emigrimi i bëri dhimbjet më të sofistikuara, por edhe më të vetmuara.

Fitoret e heshtura që askush nuk i pa

Sa fitore kemi bërë që nuk u festuan kurrë? Sa arritje që nuk patën duartrokitje?

Shtëpia e babait i di të gjitha.Ajo i ka dëgjuar betimet e natës, premtimet e heshtura, frikërat që nuk u thanë kurrë me zë të lartë.

Ajo është arkivi moral i jetës sonë.

Shtëpia si busull kombëtare

Në një shoqëri që lëviz shumë dhe rrënjoset pak, shtëpia e babait është busull kombëtare. Ajo ruan gjuhën, zakonet, mënyrën e të menduarit.

Shitja e saj nuk është akt individual. Është akt që ndikon në zbrazjen kulturore të vendit.

Brezi i dytë dhe rreziku i shkëputjes totale

Fëmijët e emigrantëve rriten mes dy botëve. Nëse nuk u lëmë një vend konkret ku të kthehen, rrezikojmë t’u lëmë vetëm një identitet të paqartë.

Shtëpia e babait është pika ku brezi i dytë kupton se ka histori, jo vetëm të ardhme.

Mos e shit, edhe kur duket barrë

Edhe kur është e vjetër. Edhe kur kërkon investim. Edhe kur duket e panevojshme.

Ka gjëra që nuk mbahen për përdorim, por për kuptim.

Një amanet për kohët moderne

Në një epokë ku gjithçka matet me vlerë tregu, shtëpia e babait duhet të mbetet jashtë tregut.

Sepse ajo është vendi ku njeriu kthehet për t’u kujtuar kush është, jo për të treguar çfarë ka.

Kurrë mos e shit shtëpinë e babait. Sepse aty nuk është thjesht e shkuara jote.Aty është e vërteta jote më e pastër.