Nga: Nuri Plaku âĂehovkaâ, Ă«shtĂ« vĂ«llimi i fundit me tregime e skica i autorit PĂ«rparim Hysi, leximi i tĂ« cilit tĂ« ngjason me rrjedhĂ«n e njĂ« ujvare qĂ« tĂ« pushton me muzikĂ«n dhe freskinĂ« e saj tĂ« magjishme. NĂ« faqet e kĂ«saj proze, rrjedh vrulli i jetĂ«s sĂ« pasur tĂ« njĂ« njeriu tĂ« hovshĂ«m dhe aktiv, me njĂ« kurbĂ« rrĂ«fimesh sa tĂ« thjeshta aq edhe interesante pĂ«r kohĂ«n kur ai ka jetuar dhe ka ushtruar aktivitetin e tij. Ăehovka Ă«shtĂ« personazhja e njĂ«rit prej kĂ«tyre tregimeve, e cila me lirizmim e saj erotik dhe idilin aventuror, ngjason me njĂ« vajzĂ« çapkĂ«ne qĂ« âarratisetâ, nĂ«pĂ«r hĂ«nĂ«n e njĂ« nate pranverore, pĂ«r tĂ« thyer me ngutĂ«, tabunĂ« e diferencĂ«s âtragjikeâtĂ« moshĂ«s sĂ« partnerit tĂ« saj tĂ« adhuruar nĂ«pĂ«r vite. ĂshtĂ« pikĂ«risht ky imazh i thukĂ«t lirik, qĂ« pĂ«rcjell ndjesinĂ« e lexuesit thuajse nĂ« tĂ« gjitha tregimet e kĂ«tij vĂ«llimi qĂ« trajtojnĂ« temĂ«n erotike. Erotizmi te ky autor, Ă«shtĂ« njĂ« ndjenjĂ« e freskĂ«t çapkĂ«nĂ«sh, e cila, herĂ« - herĂ« kalon nĂ« njĂ« aventurĂ«âçarhoshĂ«sh,âe veshur me mister dhe befasi, tĂ« cilat e bĂ«jnĂ« rrĂ«fimin, gjithmonĂ« e mĂ« interesant. NĂ« mĂ«nyrĂ«n e tij tĂ« tĂ« shkruarit, Hysi praktikon parabolĂ«n, apo siç i quan ai âanalogjiraâ. Ai i fillon tregimet me pasazhe tĂ« shkurtra pararendĂ«se, tĂ« cilat shĂ«rbejnĂ« si hyrje pĂ«r tĂ« deshifruar qellimin e tyre definitiv. KĂ«shtu p.sh, kur tregon pĂ«r dr. ĂinĂ«n, nĂ« parantezĂ«n e kĂ«tij tregimi vendos njĂ« batutĂ« tĂ« shkĂ«mbyer midis shkodranit e labit, qĂ« emrat e fshatrave jua dedikojnĂ« me mburrje personave tĂ« njohur nĂ« histori. Po kĂ«shtu vepron edhe me âvrimĂ«n e vjetĂ«râ njĂ« paralele e stilit popullor qĂ« e vesh me humor tĂ« kĂ«ndshĂ«m tregimin. NĂ«se bĂ«rthama e tregimit âBodinaâ nuk do tĂ« kishte kĂ«tĂ« âflorudhĂ«âajo nuk do tĂ« ishte aq tĂ«rheqĂ«se nĂ« pĂ«rmbajtjen e saj. PikĂ«risht kĂ«tu qendron edhe njĂ« nga sekretet e stilit tĂ« kĂ«tij autori, i cili e bĂ«n rrĂ«fimin e tij sa tĂ« pasur, aq edhe mbresĂ«lĂ«nĂ«s. NjĂ« tjetĂ«r element i rĂ«ndĂ«sishĂ«m i prozĂ«s sĂ« Hysit Ă«shtĂ« çiltĂ«rsia e rrĂ«fimit, e cila e bĂ«n atĂ« sa origjinal, aq dhe tĂ« dallueshĂ«m midis krijuesve. Tregimet dhe skicat e tij, trajtojnĂ« vetĂ«m ngjarje reale, tĂ« cilat vetĂ«m njĂ« fije floku i ndajnĂ« nga kujtimet. Ato kan brenda tyre mundin dhe sakrificĂ«n, djersĂ«n dhe gjakun, tĂ« mirĂ«n e tĂ« keqen e jetĂ«s sĂ« tij. Nga vetĂ« natyra e tij PĂ«rparimi karakterizohet prej revoltĂ«s ndaj padrejtĂ«sive tĂ« jetĂ«s dhe pohimit tĂ« sĂ« vĂ«rtetĂ«s. âEc drejt dhe bĂ«rtit fort,â ishte deviza e piktorit francez Gustav Kurbe. PikĂ«risht kjo devizĂ« sikur ka udhĂ«zuar nĂ« jetĂ«n e tij edhe Hysin. Duke qenĂ« se burimi kryesor i pĂ«rmbajtjes sĂ« kĂ«saj proze, Ă«shtĂ« realiteti bruto i jetĂ«s sĂ« tij, ai nuk rend pas formave manieriste dhe artificave tĂ« stisura letrare. Ai rrĂ«fen jetĂ«n pĂ«r jetĂ«n duke ju referuar pĂ«rshtypjeve tĂ« saj tĂ« drejtpĂ«rdrejta dhe i trasmeton ato me njĂ« gjuhĂ« tĂ« thjeshtĂ« por tĂ« pasur. NjĂ« tjetĂ«r element i rĂ«ndĂ«sishĂ«m i kĂ«saj proze Ă«shtĂ« ndjenja e humorit, e cila e pĂ«rshkon atĂ«, tej e ndanĂ«, si njĂ« fllad i freskĂ«t pylli. ĂshtĂ« e pamundur tĂ« mos vĂ«sh buzĂ«n nĂ« gaz e tĂ« mos zhytesh edhe mĂ« tej nĂ« pĂ«rmbajtjen e saj, kur has shprehje tĂ« tilla si, âdo ha jorganinâ, apo batuta si ajo e GjolekĂ«s, nxĂ«nĂ«sit qĂ« refuzonte tĂ« qethej por, pasi mĂ«suesi e uli nĂ« karrike dhe beriberi ja bĂ«ri kokĂ«n tullĂ«, zbriti e tha: âJa tĂ« shohĂ«sh, do qethem?â Disa nga tregimet e kĂ«tij vĂ«llimi, kan karakter dramatik. Duke qenĂ« njĂ« mĂ«sues me âcen ne biografiâ por i guximshĂ«m nĂ« jetĂ«, ai pĂ«rshkruan ngjarje trishtuese nga koha e diktaturĂ«s, si rasti i marjes sĂ« vĂ«rtetimit nga kĂ«shilli popullor i fshatit, pĂ«r tĂ« blerĂ« bukĂ« gruri, apo rekrutimi i spiunĂ«ve pĂ«r arrestimin e kosovarit. NdĂ«rsa disa tĂ« tjerĂ«, tĂ« bĂ«jnĂ« pĂ«rshtypje pĂ«r natyrĂ«n e humanizmit qĂ« trasmetojnĂ« tek lexuesi. Mjafton tĂ« kujtojmĂ« tregimin âLopa dhe gruaja imeâku personazhi kryesor, pasi vete pĂ«r darkĂ« tek miku dhe shikon varfĂ«rinĂ« e tij ekstreme, kthehet tĂ« nesĂ«rmen nĂ« shtĂ«pi, mer lopĂ«n e tij e ja çon dhuratĂ«. RrĂ«fimet e Hysit, jan tĂ« mbushur me metafora, thĂ«nie brilante nga populli e njerĂ«z tĂ« mençur, poetĂ« e filozofĂ« tĂ« tĂ« tĂ«ra kohĂ«rave, çka e bĂ«jnĂ« atĂ« mjaft interesante. Kjo do tĂ« thotĂ« se autori i shmanget kinse linearitetit tĂ« ngjarjes dhe âbrofâ aty kĂ«tu pĂ«r tĂ« na sjell ndonjĂ« gur tĂ« çmuar nga gjerdanĂ«t e shndritshĂ«m tĂ« trashĂ«gimisĂ« sonĂ« kulturore dhe asaj botĂ«rore. Shpesh, tek kĂ«to tregime e skica, gjallon njĂ« ironi e hollĂ« qĂ« tĂ« fshik me âpendĂ« palloiâ duke lĂ«nĂ« gjurmĂ« tĂ« thellĂ« tek lexuesi. Si mjete tĂ« kĂ«saj ironie vendosen dy elementĂ« funksional; meditimi i personazhit dhe tipizimi dialektor i tyre. TĂ« dyja kĂ«to elemente vihen re qartazi nĂ« tregimin, âKuskuta e fundit.â âU nise pĂ«r qytet dhe sose nĂ« kiamet. Se kiamet e shkuar kiametit mĂ« dukej ky, emĂ«rimi im. DomethĂ«nĂ«, sikur kryetari, mĂ« tha: - Mbathja pĂ«r nĂ« Izmir, se Stambolli Ă«shtĂ« pĂ«r ta dhe Kristot qĂ« âkishin bĂ«rĂ« luftĂ«nâdhe me shkollĂ« apo pa shkollĂ«, qenĂ« ata qĂ« vendonin. Kur mbrita, kĂ«rkova kryetarin e kooperativĂ«s dhe, kur mĂ« treguan zyrĂ«n, trokita. Hyra dhe pash qĂ« qe me njĂ« dorĂ«. MĂ« zgjati atĂ« tĂ« saktĂ«n dhe, pasi pa shkresĂ«n, lĂ«shoi njĂ« britmĂ«: - Nasiii! Sakaq mbriti me njĂ« frymĂ« ai qĂ« quhej Nasi dhe kryetari urdhĂ«roi: - Qy Ă«shtĂ« agranomi dhe çapu me tĂ« ti tregosh dhomĂ«n ku do flejĂ«. Pastajaz, tako Pulijen, kuzhinieren, qĂ« tĂ« gatuajĂ« pĂ«r kĂ«tĂ«na njimĂ«ni se po shkon 12 sahati.â Jan pikĂ«risht kĂ«to tipare qĂ« i bĂ«jnĂ« tregimet dhe skicat e kĂ«tij vĂ«llimi, tĂ« lexohen me vĂ«mendje dhe tĂ« pĂ«rjetohen me emocion. E mbi tĂ« gjitha, si pararendĂ«s i kĂ«tij emocioni, tĂ« shfaqet imazhi i çehovkĂ«s, e cila, me lirizmim e saj erotik dhe idilin aventuror,âarratisetâ nĂ«pĂ«r hĂ«nĂ«n e njĂ« nate pranverore dhe vjen para nesh me pamjen e saj sa tĂ« veçantĂ«, aq edhe interesante.
