PRESIDENTI I SHTETEVE TË BASHKUARA RONALD REAGAN:
Zoti Gorbachov, shëmbe këtë mur”*
Nga Frank Shkreli
35 vjet më parë, më 12 qershor 1987, Presidenti I Shteteve të Bashkuara, Ronald Reagan në fjalimin e tij në Berlinin Perëndimor i bëri thirrje, ish-ushëeqsit komunist të Bashkimit Sovjetik: “Z. Gorbaçov, shëmbe këtë mur!”. Ishte kjo një kërkesë e një Presidenti amerikan që që hyri në historinë botërore. Por sot, fatkeqsisht, agresioni ushtarak i Rusisë putiniste në Ukrainë na kujton në mënyrë të dhimbshme, se paqja e shpresuar asokohe duket edhe sot një mundësi e largët për Evropën dhe për botën. Po sjell në kujtesë këtë fjalim historik të ish-Presidentit Reagan nepëmjet një shkrimi që kam botur në Qershor, 2012, por me disa përditësime për ta bërë më aktual. ZGJOHU O SHQIPTAR! Kujdes klyshët e Rusisë!
FJALIMI QË I DHA FUND LUFTËS SË FTOHTË
THIRRJA QË NDRYSHOI BOTËN: “ZOTI GORBAÇOV, SHËMBE KËTË MUR’’
Nga Frank Shkreli
Kur Z. Ronald Reagan filloi nga detyra e presidentit të Shteteve të Bashkuara në janar,1981, qindëra miliona njerëz nga perandoria komuniste e ish-Bashkimit Sovjetik dhe Evropa Lindore vuanin nën diktatura të ndryshme regjimesh komuniste. Regjimi komunist sovjetik kërcënonte botën me mijëra armë bërthamore dhe ndihmonte lëvizjet komuniste anë e mbanë botës, të cilat përpiqeshin që, me forcë, të vendosnin në fuqi regjime komuniste në shtete të ndryshme të Afrikës, Azisë dhe Amerikës Latine.
35 vjetë më parë, me 12 Qershor 1987, Presidenti i Shteteve të Bashkuara, Ronald Reagan viziton Berlinin dhe para portës Brandenburg mbajti fjalimin historik, ndoshta, sipas disa ekspertëve më i rëndësishmi i presidencës së tij, me të cilin sfidoi botën komuniste dhe udhëheqsin e atëhershëm sovjetik, Mikhail Gorbaçov duke iu drejtuar me fjalët:
“Zoti Gorbaçov, nëqoftse kërkon paqë, nëqoftse dëshiron begati për Bashkimin Sovjetik dhe Evropën Lindore, nëqoftse kërkon liberalizim, eja tek këjo portë. Zoti Gorbaçov, hape këtë portë. Zoti Gorbaçov, shëmbe këtë mur.”
Presidenti Reagan, në atë fjalim, që sipas gazetës më të madhe gjermane Bild, “ndryshoi botën”, ka thenë gjithashtu se “Krushçovi më 1950-at kishte parashikuar se do të ‘varroste’ Përendimin. ”Por”, ish-presidenti amerikan ka theksuar në atë fjalim se, “në Përendim sot ne shohim një botë të lirë e cila ka realizuar një nivel begatie dhe mirëqënjeje për popujt e vetë, e pa shëmbullt në histori. Në botën komuniste, ne shohim dështime, prapambetje teknologjike, rënje të standardeve në shëndetsi, madje edhe mungesë ushqimi. Sot, Bashkimi Sovjetik gjithnjë nuk mund të ushqej popullin e vet. Kështuqë, para botës sot shpaloset një e vërtetë e pashmangshme dhe e pamohueshme: se liria të çon drejtë begatisë, se liria zëvendëson armiqësitë e vjetëra midis shteteve. Liria është fituesja’’, ka thenë, ndër të tjera, Presidenti Reagan, 35 vjetë më parë në Berlin.
Parë historikisht, në të vërtetë, ky fjalim ishte në vazhdimsi të politikës së jashtëme anti-komuniste të Presidentit Reagan, tonin e së cilës ai e kishte përcaktuar në një fjalim tjetër që kishte mbajtur pesë vjetë më parë në Pallatin Uestminstër të Londrës, ku ka deklaruar para botës shpresën e tij, “Për marshimin e lirisë dhe të demokracisë”, duke thënë se bota gjëndej në një pikëkëthesë historike, se komunizmi si ideologji politike dhe ekonomike, ka nevijuar ai, kishte dështuar, pikërisht sepse shtypte lirinë dhe nuk respektonte të drejtat e popujve që sundonte.
Fjalimi historik i Presidentit Reagan në Berlin 35 vjetë më parë, nuk i drejtohej, pra vetëm Berlinit dhe Gjermanisë, por gjithë botës komuniste, duke venë në pyetje legjitimitetin e regjimit sovjetik dhe të gjitha regjimeve komuniste të Evropës Lindore e Qëndrore. Nga fundi i vitit 1989, pothuaj të gjitha diktaturat komuniste në Evropën Qendërore e Lindore ishin përmbysur dhe më 1991, Bashkimi Sovjetik u shpërnda dhe shumica e vendeve të reja të pavarura ish-sovjetike, filluan të marshonin drejtë demokracisë.
Fjalimi i Presidentit Reagan, që për kohën konsiderohej si një sfidë e guximshme dhe serioze ndaj ish-udhëheqsit sovjetik Mikhail Gorbaçov, një thirrje, që të provonte me vepra se ai ishte serioz rreth politikës reformiste të “Perestrojkës’’ dhe “Gllasnost-it’’, që predikonte në atë kohë udhëheqsi sovjetik. Sipas shumë historianëve, ky fjalim shikohet gjithashtu si një pikëkëthesë në periudhën e luftës së ftohët, sepse nxiti dhe rriti moralin dhe shpresat, jo vetëm në Gjermaninë Lindore, por dhe anë e mbanë Evropës Lindore dhe Qendërore, pasi, sipas tyre, kjo ishte një thirrje për t’u zgjuar dhe për të rivendosur ndërgjegjen.
Fjalimi, që disa e patën konsideruar si provokues për kohën, dihet tani se kishte shkaktuar mosmarrveshje madje edhe në radhët e zyrtarëve të administratës së Presidentit Reagan, disa javë para se të mbahej në Berlin. Fjalimi ishte shkruar nga një shkrimtar në moshë të re i Shtëpisë së Bardhë i quajtur Peter Robinson. Por këshilltarët e lartë të mbrendshëm dhe diplomatikë të Presidentit Reagan kundërshtonin përdorimin, pikërisht të thirrjes tani të famëshme, “Zoti Gorbaçov, shëmbe këtë mur….’’. Sepse mendonin ata, një thirrje e tillë publike nga Presidenti Reagan do të dobësonte pozicionin politik të Zotit Gorbaçov, në Kremlin. Por sipas ish-ndihmësit të tij, Ken Duberstinë, megjithë kundërshtimet nga këshilltarët e tij më të lartë, Zoti Reagan, më në fund, vendosi vetë që këjo thirrje të mbetej pjesë e fjalimit, ndonëse sipas tij, “do të ç’mendë diplomatët e Stejt Departmentit, por megjithkëtë, unë do ta përdorë’’, u kishte thënë Reagan këshilltarëve të tij të ngushtë.
Presidenti Reagan dhe para se të bëhej president i Shteteve të Bashkuara ishte shprehur se Muri i Berlinit nuk duhej të ishte ndërtuar kurrë. Si governator i Kalifornisë ai kishte mbajtur qendrimin se telat me gjëmba që komunistët kishin vendosur fillimisht për të ndarë Berlinin perëndimor nga ai lindor, duhej të ishin hequr menjëherë. Ai kishte shprehur gjithmonë neveritjen e tij me ndërtimin e Murit të Berlinit dhe ishte i vendosur të bënte çdo gjë të mundur për ta rrëxuar atë mur --megjithëse skeptikët ishin të shumtë si në Evropë, ashtu edhe në Amerikë se shëmbja e atij muri mund të sillte ndonjë ndryshim të madh në Berlin ose në Evropë.
Në këtë 35 vjetor të fjalimit, mund të thuhet se të gjithë skeptikët ishin gabim dhe se Presidenti Reagan kishte të drejtë. Ish-këshilltari i Presidentit Reagan për çështje të sigurimit Kombëtar, Frank Carlucci është cituar të ketë thënë para se të mbahej fjalimi, se thirrja që Presidenti Reagan i bëri ish-udhëheqsit sovjetik për të shembur Murin e Berlinit, “Është një fjali shumë e mirë, por një gjë e tillë nuk do të ndodhte kurrë.” Megjithkëte, ky fjalim sot konsiderohet si njëri ndër më të rëndësishmit në historinë e Amerikës, e ndoshta edhe në historinë e botës.
Më 12 Qershor, 1987 Presidenti Reagan duke mbajtur fjalimin e tij historik drejtuar banorëve të Berlinit Përendimor dhe gjithë botës.
35 vjetë pas fjalimit të Presidentit Reagan në Berlin, bota përballet sot me probleme të reja politike, ekonomike dhe të sigurimit. Madje, madje këto sfida, në krahasim me ato të shekullit të kaluar, mund të jenë edhe më të mëdha e më të rrezikshme dhe më të pa-parashikueshme. Për tu ballafaquar me këto sfida, Shtetet e Bashkuara dhe bota kanë nevojë për një udhëheqës si Ronald Reagan, i cili me optimizmin dhe vendosmërinë e tij, me besimin në vlerat, aftësitë dhe fuqinë e këtij vendi, do të mund të përballet dhe të përballojë sfidat e sotëme kombëtare dhe ndërkombëtare.
*Ribotim – botuar nga autori, origjinalisht, në Qeshor, 2012
