Murtaja e nëntë e Egjiptit në shekullin 14 p.e.s., ishte errësira e plotë që zgjati tre ditë. Por në vitin 536, pjesa më e madhe e botës u errësua për plot 18 muaj, ndërsa një mjegull misterioze mbuloi Evropën, Lindjen e Mesme dhe pjesë të Azisë. Mjegulla bllokoi diellin gjatë ditës, duke shkaktuar uljen e temperaturave, shira e borë të kuqe, dështimin e të korrave dhe vdekjen e miliona njerëzve. Ishte, mund të thuash, epoka më e errët.
Vetëm tani, studiuesit kanë zbuluar një nga burimet kryesore të asaj mjegulle. Një shpërthim vullkanik në Islandë në fillim të vitit 536 ndihmoi në përhapjen e hirit në të gjithë hemisferën veriore, duke krijuar mjegullën. Ashtu si shpërthimi i malit Tambora i vitit 1815 në Indonezi - shpërthimi vullkanik më vdekjeprurës i regjistruar - ishte mjaft i madh për të ndryshuar modelet e klimës globale, duke shkaktuar vite urie.
Si dukeshin saktësisht 18 muajt e errësirës? Historiani Prokopi shkroi se "dielli ishte pa shkëlqim, si hëna, gjatë gjithë këtij viti". Ai gjithashtu shkroi se dukej sikur dielli ishte vazhdimisht në eklips; dhe se gjatë kësaj kohe, njerëzit ishin më në rrezik sesa nga lufta, murtaja, a ndonjë gjë tjetër që të çonte në vdekje.
Llogaritë si këto nuk u morën shumë seriozisht deri në vitet 1990. Atë dekadë, studiuesit ekzaminuan unazat e pemëve në Irlandë dhe zbuluan se diçka e çuditshme ndodhi rreth vitit 536. Verat në Evropë dhe Azi u bënë 40 gradë Celsius më të ftohta, me Kinën që madje raportonte borën e verës. Kjo Epokë e Vonë e Akullnajave antike, siç njihet, erdhi kur hiri vullkanik bllokoi diellin.
Ishte një ndryshim mjaft drastik, ndodhi brenda natës. Por dëshmitarët e lashtë nuk tregoheshin histerikë apo nuk imagjinonin fundin e botës, si sot.
Me këtë realizim, llogaritë e vitit 536 bëhen rishtas të tmerrshme. Habitemi kur nuk shohim asnjë hije të trupit tonë në mesditë, shkroi Kasiodorus, një politikan romak. Ai gjithashtu shkroi se dielli kishte një ngjyrë të kaltër, hëna kishte humbur shkëlqimin e saj dhe stinët dukej se ishin të gjitha të përziera së bashku.
Efektet e shpërthimit të vitit 536 u ndërlikuan nga shpërthimet në 540 dhe 547, dhe u desh një kohë e gjatë që Hemisfera Veriore të rikuperohej. Ato filluan në pranverën e vitit 536; zgjatën në Evropë deri rreth vitit 660; dhe deri në vitin 680 në Azinë Qendrore.
Ishte fillimi i një prej periudhave më të këqija për të qenë gjallë.
Kjo periudhë e të ftohtit dhe urisë shkaktoi stanjacion ekonomik në Evropë që u intensifikua në vitin 541 kur shpërtheu murtaja e parë bubonike. Murtaja vrau një të tretën e popullsisë së botës ose deri në gjysmën e popullsisë në Perandorinë Bizantine.
Pikërish në atë kohë nga Ballkani nuk ka lajme për luftra; por sllavët u dyndën; ilirët humbën emrin; dhe ata pak që shpëtuan u tërhoqën në malet Arbnore.
Mund të ketë ende shpërthime të tjera vullkanike si ato që kontribuan në mjegullën e vitit 536. Pse ka ndodhur një herë, nuk përbën garanci se s’mund të ndodhë përsëri.
Comentários