Uji është i ndërlikuar

Uji është i ndërlikuar

Astrit Lulushi

Duket shkencërisht e pamundur, por është plotësisht e vërtetë. Efekti Mpemba është një shembull klasik. Në vitin 1963, një nxënës nga Tanzania, Erasto Mpemba po bënte një eksperiment të thjeshtë të fizikës në shkollë dhe zbuloi se uji i nxehtë ngrin më shpejt se uji i ftohtë. Kjo duket e pamundur sepse logjikisht do të thoshit se ndërsa uji i nxehtë ftohet, do të duhej pak kohë për të arritur të njëjtën temperaturë si uji i ftohtë - dhe që nga ai moment, do të merrte të njëjtën kohë si uji i ftohtë. Prandaj, do të argumentoni, nuk ka asnjë mënyrë që uji i nxehtë të ngrijë më shpejt. Gjetja e tij e çuditshme fillimisht u injorua - por disa vite më vonë, Mpemba pyeti një fizikant vizitor (Dr Denis Osborne) - dhe ndërsa të gjithë (studentët dhe mësuesit) në klasë qeshnin me të, Osborne në fakt e mori seriozisht. - u përpoq të përsëriste eksperimentin dhe zbuloi se Mpemba ishte i saktë.

Osborne dhe Mpemba bashkëpunuan për të shkruar një punim - i cili u botua në Physics Education (1969). Punimi hyn pak më thellë dhe eliminon dy shpjegimet më të zakonshme (ajri i tretur dhe avullimi). Rezulton se ka një gamë të madhe efektesh delikate që ndodhin - dhe nuk është rastësi që uji i nxehtë ngrin i pari - është i ndjeshëm ndaj kushteve fillestare. Megjithatë, arsyeja për këtë sjellje të çuditshme ka ndezur diskutime të ndërlikuara dhe ka të paktën dhjetë shpjegime alternative - deri më sot, asnjë nga ato shpjegime të mundshme nuk është shkaku i vetëm, i pranuar gjerësisht.

Ekziston një pretendim paradoksal - "Mpemba e kundërt" në të cilën ngrohja e ujit të ngrohtë në një temperaturë specifike mund të marrë më shumë kohë sesa ngrohja e ujit të ftohtë në atë temperaturë saktësisht të njëjtë. Përgjigja më e mirë për të dy fenomenet duket se është: “Uji është i ndërlikuar”. Edhe njeriu…”nga i keqi del i miri dhe nga i miri, i keqi”.