
U PAMË SY MË SY
Sa herë nisem në vendlindje, ndjehem i dyzuar. Një forcë e brendshme më shtynë në ngjitjen time drejt lartësive, ndërsa një zë i panjohur kërkon të më ndalojë. Unë shkoj të cmallem me natyrën dhe me të vdekurit e mi. Kërkoj me sy fronin ku rrinin perënditë, mote të largëta. Atje s’ka patur ndonjëherë misionarë religjionesh, gjuhën e zotit s’e kam mësuar prej tyre. As filozofë utopistë s’kam njohur në lartësitë e Kurveleshit, ndërsa reformatorët shoqërorë ende s’kanë ardhur. Vetëm për kordhëtarët me jataganë ka histori të pafundme, të cilat rrëfeheshin dikur. Tashmë, rrallë dëgjohen zëra njerëzorë, apo ndonjë zile mushke, sepse ata që kanë mbetur nxitojnë në shtigjet e gremisura. Edhe zogjtë janë rrallur, doemos edhe këngët e tyre. Sa herë i shikoja në rininë time, ngjasonin me zogj-qytetarë, ndryshe nga fshatarët që grindeshin me njeri-tjetrin. S’di ku kanë humbur, dhe s’di kë të pyes. Vetë jeta ka marrë tatëpjetën. Gjithsesi ndjehem fatlum, sepse varret e fshatit janë në hyrje, mjaftueshëm larg, kësisoj s’më shqetësojnë lehjet e qenëve. Dhe sa mirë që s’ua trazojnë gjumin e përjetshëm. Aty bëj ndalesën e parë, dhe bashkëbisedimin e parë gjithashtu. Mes vdekatarëve gjenden gurë pa mbishkrime. Mundohem të lexoj misteret e tyre, si të shfletoja librin e të vdekurve. Vizitorët e largët, si puna ime, vijnë ditën, ndërsa hëna zbret natën dhe numron gurët e varreve. Ata janë përherë aty, të heshtur, si pjestarë të një beteje të humbur. S’ka një kufi ndarës mes jetës dhe vdekjes, e kjo e fundit shfaqet kërcënuese mes asaj heshtjeje të frikshme. Dashuritë dhe urrejtjet e dikurshme kanë mbetur jashtë qivureve. Kurveleshi është atdheu im, djepi dhe varri. Cdo krahinë ka heronjtë dhe tradhtarët, ka emërndriturit, por edhe vrasësit e vet. Brenda genit njerëzor rrjedhin e përzihen rezistenca me poshtërsinë, krimi me faljen, bukuria shpirtërore me çnderimin. Unë s’e shikoj jetën bardhezi. Të gjithë kemi nevojë për vendlindjen, sepse identifikohemi me të. Ndërsa janë të rrallë ata njerëz, për të cilët ka nevojë vendlindja. P.sh, Hodo Nivica dhe Balil Nesha janë të pakrahasueshëm. Rastisi të shikoja një emision televiziv për këtë krahinë. Dhe gazetarja që mbytej në kupën e dhallës, fliste vetëm për barinjtë, shikonte me kërshëri mishin e hellit dhe i pengoheshin fjalët. Të heshtësh për Hodo Beun, është njëlloj si të heqësh Këndrevicën nga horizonti dhe trupi të mbetet pa kokën. Vetëm dashuria ka forcë ta bëjë njeriun luftëtar. U trishtova pa masë. Sa keq, dhe sa turp! A thua se Kurveleshi është krahina e çobanëve dhe jo e kapedanëve! Asnjë fjalë për nënat, asnjë fjalë për mësuesit, asnjë fjalë për fëmijët. Atje ku mbyllen shkollat dhe mungojnë zërat e vogëlushve, vdekja është e sigurt. E pashë me sytë e mi këtë të vërtetë të hidhur. Asnjëherë s’më ka pëlqyer mendimi dritëshkurtër, se “duhet të shohim përpara”, apo më keq akoma; “shqiptarët kanë qenë bashkëvuajtës dhe bashkëfajtorë të regjimit”, për t’i futur të gjithë në thesin e qymyrit. Harresa kolektive është vrasëse dhe kjo shprehet dukshëm te mungesa e ballafaqimit historik me të shkuarën. Historia jonë s’ka filluar në vitin ’41. Kurveleshi ka shumë njerëz, për të cilët duhet shkruar. Nënat janë më të bukurat mes gjindjes njerëzore. Aty i gjeni simotrat e Helenës, Penelopës e Marigosë. Aty i kanë rrënjët e tyre Ismail Bej Vlora, Gjergj Arianiti, Rexhina Balsha, Celo Picari, Sali Nivica, Gjolek Mandileziu dhe Bilbilenjtë. E pas nënave doemos vijnë mësuesit. Të parat na mësojnë të flasim, të dytët na mësojnë të shkruajmë. Mësuesit që kanë mbetur gjallë, e meritojnë një urim të zgjedhur në pragun e cdo viti të ri mësimor. E c’vlerë kanë bujtinat e ngritura buzë humnerave në pritje të vizitorëve të huaj, ndërkohë që portat e dijes janë mbyllur? Sikur cdo fshat të kishte një dhomë muzeale; me histori të ndodhura, fotografi njerëzish e familjesh të persekutuara, kulla fisnikësh të rrënuara nga diktatura. Këto fenomene u bënë masive gjatë diktaturës së proletariatit, dhe pikërisht këto do tërhiqnin vëmëndjen e vizitorëve të huaj. Ndalova disa caste në dalje të Nivicës dhe shikoja me kurreshtje vendosjen e disa banesave, thuajse në të njëtën lartësi; Runaj, Malaj, Shehajm Mickaj...karshi diellit dhe njeri-tjetrit. Banorët e këtij fshati më kujtojnë legjionet romake, përherë në gjendje lufte. Edhe fshatrat e tjerë kanë vecoritë e tyre. Të kthehemi dhe një herë të kujtesa. Në Gjeorgji u ndërtua një muzeum në nderim të viktimave të Stalinit, dhe befas, pa kaluar 4 vite, u shndrrua në muzeum për dikatatorin, ju ngrit edhe një bust madhështor. Njerëzit e kanë të vështirë ta vrasin frikën. Vijova rrugën në drejtim të Salarisë, e cila zgjatej si gjarpër në kthesat e shumta. Edhe mushka ngarkuar vështirë të kalonte në asfaltin e hedhur nga duar grabiqarësh. U largova me shikimin nga lartësitë e Këndrevicës. Plagët që dikur i kishte hapur kooperativa, kishin humbur nën fashot e blerta dhe lulet e stinës.
Kurvelesh, Tetor 2021
Comments