NGJYRAT E NJË INDIVIDUALITETI POETIK
Nga Timo Mërkuri
I-Poetika e Kristofor Merkurit karakterizohet nga një ndjeshmëri e thellë dhe një përkushtim i veçantë ndaj detajeve të jetës së përditshme, të cilat ai i shndërron në vargje të mbushura me emocione dhe reflektime. Në librin e tij "SONIA", Merkuri vazhdon dhe te ky vëllim i tij i katërti poetik të ndërtojë poezi mbi një bazë reale jetësore, duke e pasuruar me bukuri dhe shprehje poetike të veçantë. Disa tipare thelbësore të poezisë së tij janë: a)-Ndjeshmëria dhe forca e kujtimeve, psh.: Në poezinë "Ajo me vete, mori dhe pranverën", poeti përdor metaforën e një gruaje që shfaqet dhe zhduket si mjegull, duke sjellë me vete stinët dhe ndjenjat që ato mbartin, gjë e cila duket te vargjet si:
Ajo erdhi në dimër, si mjegull e bardhë.
Por erdhi pranvera dhe u lëngezua.
të cilat shfaqin tranzicionin e ndjenjave dhe ndikimin e një figure të jashtëza-konshme në jetën e përditshme. Kjo ndjenjë kalimtare e bukurisë dhe dashurisë është një temë qendrore në poezinë e Mërkurit.
b)-Përballja poetit me humbjet dhe kujtimet e jetës, ku poeti shpreh pendesën dhe keqardhjen për një veprim të së kaluarës, që i ka krijuar brerje ndërgjegjeje. Ai përdor tone të buta dhe introspektive për të shprehur ndjenjat e tij:
Të kam kërkuar shumë nëpër vite,
Për një ndjesë por, nuk munda dikur…
ku poezia është jo vetëm një shembull i fuqisë së kujtimeve dhe ndikimit të tyre në ndërgjegjen njerëzore, por edhe një forcë morale dhe karakteri ku dëshmohet pranimi një faji, i cili ndoshta është harruar nga personi ndaj të cilit është kryer.
c)-Dashuria dhe malli për të kaluarën dhe për njerëzit e humbur. Merkuri përdor një gjuhë të qartë dhe të ndjeshme për të shprehur këtë ndjenjë të thellë:
Na falni ju, që ikët...u harruam!
Atë që ndiemë, dot nuk u'a thamë.
ku tregohet aftësia e poetit për të kapur ndjeshmërinë e humbjes dhe nevojën për falje.
ç)-Dashuria për familjen dhe kujtimet e saj është një pikë përqëndrimi e poetit, për të cilat krijon imazhe të gjalla dhe të ngrohta, duke shfaqur ndjenjat e tij si te vargjet:
E ndjej trokun e kalit të sertë…
U ngrite nga varri, malli të ka marrë…
që tregojnë lidhjen e thellë të poetit me të kaluarën dhe ndjenjën e fortë të mallit për të dashurit e tij.
d)- Ajo që është tipike në poezinë e Mërkurit është tonaliteti dhe strukturimi i poezisë së tij ku ai përdor një gjuhë të thjeshtë dhe të qartë, por me një thellësi emocionale që prek lexuesin. Struktura e tij poetike është shpesh e lirë, duke lejuar një rrjedhë natyrale të mendimeve dhe ndjenjave gjë që e bën poezinë e tij të qasshme dhe të ndjerë.
II-Kristofor Merkuri përdor një strukturë poetike të lirë dhe të natyrshme, duke u dhënë vargjeve të tij një rrjedhshmëri organike dhe emocionuese. Ai shpesh ndjek një formë të hapur, pa u kufizuar nga rregullat strikte të metrikës apo rimës, gjë që i lejon një shprehje më të lirë të ndjenjave dhe mendimeve. Tipike në poezinë e Mërkurit janë:
1. Struktura e vargjeve dhe linja e mendimit pasi Merkuri shfaq një aftësi të veçantë për të përdorur vargje të gjata dhe të shkurtra, të cilat ndërthuren në mënyrë harmonike për të krijuar një ritëm të natyrshëm. Për shembull, në poezinë "Ajo me vete, mori dhe pranverën":
Ajo u shfaq në dimër, dhe solli “brymë”.
(Qyteti ynë, s’kish parë dimra të acartë)
Qe ajo, sklupturë e akullt… drithërimë…
Që na rrënqethi, me buzëqeshjen e paqtë!
Ku struktura e vargjeve këtu është e larmishme, me vargje më të gjata që ndjekin mendimin poetik dhe vargje më të shkurtra që japin një efekt të menjëhershëm emocional.
2. Poeti ka një karakteristikë të vetën në përdorimën e rimës dhe metrikës pasi ai nuk ndjek gjithmonë një model të rregullt të rimës, por kur e bën, rima e tij shërben për të theksuar ndjenja të caktuara. Në "Ndoshta, do na falin ato...!":
Na falni ju, që ikët...u harruam!
Atë që ndiemë, dot nuk u'a thamë.
ku, rima “u harruam / nuk u'a thamë” krijon një harmoni të butë që i jep poezisë një tonalitet të qetë dhe reflektiv.
3. Imagjinata dhe simbolet janë tipare të cilësuara të poezisë së Kristofor Mërkurit, ku Imagjinata e tij është e pasur me simbole e metafora që theksojnë ndjenjat dhe përjetimet e tij. Në "Malli të ka marrë…!":
Dhe ja…tek vjen prapë, i sfilitur, i vrarë,
E ndjej trokun e kalit të sertë…
Ku metafora e “kalit të sertë” simbolizon kujtimet dhe ndjenjat e fuqishme që rikthehen me forcë. Theksojmë se ky përdorim i simboleve është i zakonshëm në poezinë e tij, duke e bërë atë të thellë dhe me shumë shtresa kuptimi.
4.Në poezinë "Një ndjesë e vonuar", struktura e vargjeve pasqyron ndjenjat e autorit ndaj kohës dhe kujtimeve dhe kjo, ndryshe nga shumë poezi bashkëko-hore këtu është shumë e qartë në kohë:
Të kam kërkuar shumë nëpër vite,
Për një ndjesë por, nuk munda dikur…
Struktura e këtyre vargjeve, me ndarjen e qartë, pasqyron udhëtimin emocional dhe kërkimin e gjatë për falje, duke krijuar një ndjenjë të thellë të kohës që kalon dhe peshës së saj.
5. Mërkuri është mjeshtër i krijimit të lidhjeve emocionale dhe reflektive me lexuesin, psh. në poezinë"Eliksiri i jetës time... Sonia..." te vargjet:
Ti, rritesh dita-ditës dhe...e ndjej,
që do vraposh pas ëndrrave te tua.
shohim se struktura e këtyre vargjeve, me përdorimin e pikave për të shprehur ndjenja të ndryshme, krijon një ritëm emocional që i bën vargjet të duken të gjalla dhe të prekshme.
III-Kristofor Merkuri përdor një gamë të gjerë figurash artistike për të thelluar ndjeshmërinë dhe për të pasuruar poezinë e tij. Ai shquhet për përdorimin e simboleve, imazheve, metaforave dhe personifikimeve, të cilat krijojnë një botë poetike të ndjeshme dhe komplekse. Le ti shohim në veçanti këto figura artistike në krijimtarinë e tij:
1.Merkuri përdor simbole të fuqishme për të komunikuar ndjenjat dhe konceptet abstrakte. Në poezinë "Ajo me vete, mori dhe pranverën", gruaja simbolizon ndryshimin e stinëve dhe ndjenjat e kalimtare:
Ajo u shfaq në dimër, dhe solli “brymë”.
(Qyteti ynë, s’kish parë dimra të acartë)
Ku, gruaja që shfaqet në dimër dhe sjell “brymë” është një simbol i ndryshimit të stinëve dhe i ndjenjave që shoqërojnë këtë ndryshim. Dimri dhe bryma simbolizojnë ftohtësinë dhe izolimin, ndërsa gruaja e përfaqësuar si një skulpturë e akullt, thekson këtë ftohtësi. Kur gruaja largohet, ajo "merr pranverën" me vete, simbolizim që tregon se pranvera (gjallëria, dashuria) është e lidhur ngushtë me prezencën e saj. Ky simbol tregon fuqinë e gruas për të ndikuar ndjeshëm në ambientin dhe emocionet e përjetuara.
2. Imazhet në poezinë e Mërkurit janë të gjalla e të ndjeshme, dhe krijojnë skena që lexuesi mund t'i përjetojë vizualisht. Në "Malli të ka marrë…!":
Dhe ja…tek vjen prapë, i sfilitur, i vrarë,
E ndjej trokun e kalit të sertë…
Imazhi i "kalit të sertë" që vjen përsëri pasqyron ndjenjat e forta dhe të papritura që rikthehen, duke krijuar një ndjesi të fuqishme të mallit dhe kujtimeve.Mirëpo "troku i kalit të sertë" shfaqet dhe si një metaforë që paraqet kthimin e ndjenjave dhe kujtimeve të forta. Kali i sertë është një simbol i forcës, energjisë dhe impulsit të papritur, që tregon se këto ndjenja nuk janë të buta apo të lehta, por të fuqishme dhe të papërmbajtura. Duke përdorur këtë metaforë, Mërkuri tregon se malli dhe kujtimet e kaluara kthehen me një forcë të madhe dhe shpesh të papritur, duke shkaktuar ndjesi të forta emocionale. Po ashtu, nga poezia "Eliksiri i jetës time... Sonia..." vargjet:
Buzëqeshja jote...rrëzëllen!
Si një qiell gjithë dritë, i kaltër, pa re.
shfaqin imazhin e buzëqeshjes së Sonias që rrëzëllen "si një qiell gjithë dritë, i kaltër, pa re" krijon një pamje të qartë dhe të gjallë në mendjen e lexuesit. Ky imazh përshkruan një ndjenjë të qetësisë, lumturisë dhe pafajësisë. Qielli i kaltër pa re simbolizon pastërtinë dhe gëzimin e pastër që sjell buzëqeshja e saj. Duke përdorur këtë imazh, Merkuri transmeton ndjenjat e tij të ngrohtësisë dhe dashurisë për Sonian, duke krijuar një lidhje të fortë emocionale me lexuesin.
3. Metaforat e Mërkurit shpesh mbartin një ngarkesë të fortë emocionale, psh në poezinë "Një ndjesë e vonuar":
Ti, hyre gjithë pathos atë ditë, profesor.
Padashur, ta ngriva në buzë
Monologun brilant, te Magbethit mizor!
ku, metafora e "ngriva në buzë monologun" krijon një imazh të fuqishëm të një momenti të ngrirë në kohë, duke treguar pendesën dhe keqardhjen e poetit për ndërprerjen e një momenti të rëndësishëm.
4. Personifikimet në poezinë e Merkurit i japin jetë ndjenjave dhe objekteve, duke i bërë ato më të prekshme dhe të ndjeshme. Kështu psh në "Eliksiri i jetës time... Sonia...":
Buzëqeshja jote...rrëzëllen!
Si një qiell gjithë dritë, i kaltër, pa re.
personifikimi i buzëqeshjes si një qiell i ndritshëm dhe i kaltër i jep poezisë një ndjenjë qetësie dhe lumturie, duke krijuar një imazh të fuqishëm dhe të gjallë.
IV- Veçantitë e figurave artistike në poezinë e Kristofor Mërkurit janë të dukëshme dhe të ndjeshme pse:
Së pari, figurat artistike të Merkurit janë të mbushura me ndjenjë dhe emocion, dhe e bëjnë lexuesin të përjetojë thellësisht çdo ndjesi të përshkruar.
Së dyti, shumë prej figurave të tij artistike lidhen me natyrën dhe elementët e saj, si stinët, moti, dhe deti, duke i dhënë poezive një ndjenjë universale dhe të përjetshme.
Dhë së treti ajo që ka më shumë rëndësi është fakti se: edhe pse përdor figurave komplekse, Mërkuri ruan një thjeshtësi dhe qartësi në gjuhën e tij, duke bërë që ndjenjat dhe mesazhet të jenë të kuptueshme dhe të prekshme për të gjithë lexuesit. Kjo thjeshtësi shprehjeje dhe kuptimshmëri e gjerë, e shoqëruar më shumësi ngjyrash artistike i japin poezisë një thellësi emocionale dhe një bukuri të veçantë, duke e bërë krijimtarinë e tij të dallojë në peizazhin e poezisë bashkëkohore shqiptare.
Sarandë, më korrik 2024
תגובות