Resmi Osmani
Duhet të ketë qënë fundi i viteve 60-të.
Mes shkurti. Ditë e mugët, e ftohtë.Frynte veriu.Kubeja e qiellit të përhimtë, dukej se do të sillte dëborë. Aso here, djalë i ri,isha agronom i fidanishtes në Otllakë, afro pesë km. në dalje të Beratit. Në një ndryshim organizativ të brendshëm të ndërmarrjes, Sektorit të Fidanishtes i kaloi në administrim edhe Sektori i Ullishtes. Mua më duhej, të paktën një ose dy herë në javë të shkoja në atë sektor dhe të ndiqja teknikisht punimet dhe sherbimet. Për të shkuar në ullishte na kishin dhënë një kale, ngaqë ullishtja, me mbi njëzet mijë drurë ulliri,niste në kalanë e beratit dhe përfundonte në kufi me fshatrat. Dhashë porosi ta shalonin.S’ma kishte fort qejfi të kalëroja me të, se jo vetëm fëmijët kishin filluar të talleshin, e më ndiqnin pas, por edhe të rriturit që thoshin “Po vjen Skënderbeu!”Por ullishtja ishte larg e s’shkohej më këmbë.
Pasi lashë pas rrugën e asfaltuar, në të ngjitur të kodrës së ullishtes, e lashë kalin ta zgjidhte vetë udhën, për të shkuar në qëndër të sektorit. Duke ecur, hasa në punëtorët e njerës prej brigadave. Zbrita dhe e mora kalin përdore. Ishte kohë dreke dhe puntorët kishin një orë pushim, për tu çlodhur dhe ngrënë vaktin.Duke ecur, disi larg e të veçuar nga të tjerët, më zuri syri një burrë, që kishte ndezur zjarrin dhe ishte ulur nën kurorën e ullirit. E lidha kalin në një degë ulliri dhe u afrova. Ishte Vexhi Buharaja. Lufta e klasave. E dija që e kishin sjellë punëtor në ullishte. Unë e njihja si person, por me të s’isha takuat asnjëherë. Kisha dëgjuar për të. Në Berat, ishte i nohur dhe i respektuar: Orientalist, poet, dijetar enciklopedist. Ai mua jo. Ishte duke ngrënë drekën. “Të bëftë mirë”,e përshëndeta. Deshi të ngrihej më këmbë por nuk e lashë, i vura dorën mbi sup dhe e ndala. Më ftoi të ndanim bashkë ushqimin. Që të kisha mundësi të flisja me të, pranova. U ula mbi një gur, pranë zjarrit dhe ngroha duart. Në prushin e zjarrit kishte thekur bukën e misrit. Gjella ishte një kavanozë qelqi me gjizë dhe ullinj të kripur. Sa për të bërë zakonin, mora një çap bukë dhe një ulli dhe i ngjerova.
E pashë me kujdes. I heshtur, i mbyllur në vetvete, i pa lexueshwm disi mosbesues ndaj meje, dhe disi I bezdisur ndaj të panjohurit që i qe bërë pjestar i zjarrit dhe bukës, por në sy kishte një dritë të brëndshme mirësie. Me trup mesatar, të lidhur mirë, shpatullgjerë. Ballë dijetari, vetulla kaleshe, flokë të plotë që kishin nisur të thinjeshin, hunda e drejtë dhe mjekra energjike. Kishte veshur një setër kadifeje të kaftë me brryla të rjepur, ndën të triko leshi, qafën mbështjellë me shall. Duart, ato duar që ishin bërë për të shkruar, ishin mbushur me kallo dhe plasaritur nga të ftohtit. I kishin hequr nga dora penën, që tw levronte mbi letrën e bardhë dhe i kishin dhwnw kazmwn, pwr tw gwrmuar tokwn e zezë. E kishin shkëputur nga tryeza e shkrimit dhe e kishin degdisur në punën e rëndë, të mihte token e trungjeve të ullirit. Nga puna diturore që mund ta bënte vetëm ai, në punën e rëndomtë që mund ta bënte kushdo. Mu dhimbs. Desha ta pyesja përse punonte i veçuar nga të tjerët, por nuk e bëra. Ishte e ditur. Atij i shmangeshin, ndoshta edhe me porosi, ishte një i dënuar dhe mund t’i molepste! Nuk duhet t’i flisnin dhe t’i bënin shoqëri. Një i fajshëm i pafajshëm.
Heshtje. Një nga ato heshtje që flasin dhe që s’ka nevojë t’i mbushësh me fjalë të kota.Pwrse ishte dwnuar, cilat ishin mwkatet e tij pwr tw cilat I mbante mwri dhe nuk e “falte” pushteti? Nuk e dija. Çfarw fshihej pas asaj heshtjeje,ç’farw mendime, mwnçuri dhe vlera diturore dhe urtwsi njerwzore buisnin prapa atij balli të gjerë? E merrja me mënd, edhe pa folur edhe pa m’i thënë. Atëhere i fola për vete. Kur i thashë se isha nga Çamëria, ai sikur u çel dhe në çipat e buzëve pashë një grimë buzëqeshje dhe psherëtiu: ”Ah e mjera Çamëri martire”. I thashë se më pëlqente letërsia, se kisha lexuar shumë dhe se kisha dëgjuar se ai po përkthente Sadiun dhe Firdusiun, Gjylystanin dhe Bostanin dhe Shahnamenë. Nuk dha të kuptohej në iu bë qejfi, veç tha, “Eh, të nisura e të pabitisura”. Dy fjalë që flisnin sa qindra. Nuk foli për vete. As më dha ndonjë këshillë çfarë duhej të lexoja e si të lexoja. Pus i thellë. Dukej që kishte humbur besimin te të panjohurit.Ishte koha kur njeriu nuk mund t’u besonte as rrobave të tij. Me vete i dhashë të drejtë. Mbyllja në vetvete ishte nevojë e vetmbrojtjes. Nga ajo e keqe që s’dihej as s’i vinte dhe nga s’e prisje.
Pushimi i drekës mbaroi. Dita ishte në të thyer. Era e acartë të thante. Më kërkoi të halur. U ngrit, hoqi setrën ,mori kazmën dhe filloi të germonte tokën nën kurorën e ullirit. Duhet të bënte normën që të merrte ditëpunën. Shkova në sektor.S’më hiqej as nga sytë as nga mendja.Takova përgjegjësin. I thashë që takova Vexhiun. Ç’ti bëjmë- më tha- na e bënë peshqesh, si ta kishim mangut sa për të hapur edhe një telash. Sillet mirë dhe punon aq sa mundet. “Nuk mund t’ia lehtësosh pak punën?” e pyeta. “Si ta them, ka ardhur si i dënuar, për të bërë punë krahu” Dhashë porosi që t’i gjenin një punë tjetër, të ishte brenda e të mos lodhej aq shumë deri në sfilitje e shterrje të durimit dhe forcave. Përgjegjësi ngurroi, por ai kishte në fidanishte të motrën dhe të kunatin, që ishin në varësi time. ”Do ta shoh”, më tha. “Jo ta shohësh por ta bësh” , i thashë.
Kur shkova javën tjetër, e kishin punësuar në magazinë që të merrej me mirmbajtjen e veglave të punës dhe ambalazheve.E pashë nga larg, por nuk iu shfaqa. Ishte duke gdhendur me sqepar një bisht beli……
Kaq kisha mundësi të bëja për të dhe e bëra. Mbase ai asjëherë se mori vesh.
Më vonë, me porosi të Prof.Aleks Budës e tërhoqën në muze si përkthyes nga osmanishtja. Botoi edhe librat e perkthyer, por në kujtesën time ka mbetur ai Vexhiu i mardhur i lodhur e dëshpëruar, por me sytë e bukur me atë dritë mirësie të brendshme që ishte pasqyrë e shpirtit të tij, në atë ditë dimri të takimit tonë të rastit.
Vexhiu i mirë, i fajësuari pa faj.
Tiranë, prill 2021
Commentaires