18 JANAR= Viti=2021
Radije Hoxha-Dija!
“GJENIU Pleqnon ÇMENDINË Time“
“ Në Shkup e Prishtinë I thonë Radije Hoxha e në gramatikë me pemë e figura:Nimfë Blu.
Pregatitur nga Arqile V GJata
gjata.arqile2@gmail.com
Kur buzëqeshin oqeanet dhe rëra.“Radije Hoxha-Dija, vëllimi poetik “Gjeniu pleqnon Çmendinë time.”[1], Shkup 2011, Shtëpija Botuese Asdreni.
Poetet femra përhera gjejnë një folezë abstrakte, imagjinare, apo mistike, tek të cilat mbështesin shpirtin e tyre të brishtë dhe falin kënaqësinë më të ndjer...
Poeten që po ekspozoj më parathotë mendimin e Horald Blloom-it, që thotë:
“...ndër funksionet e leximit është përgatitja e vetes për ndryshim.Si dhe pse të lexojmë, janë shumë, megjithatë janë të shumtë dhe kaq të çuditshme.[2]“Nga Revista Mehr Licht!-numër 37, viti 2010, Botim nga IDEART,f,298
Poezia e saj është një materie artistike, ku ajo sendëndërton një realitet letrar që buronë sëbrëndëshmi nga bota e saj shpirtërore në përballëvënie shpirtërore e na bënë ta lexojmë botën e saj krijuese...
“IN MEMORIAM”,
Në këtë qytet të vdekur
Ku më as engjëjt s’janë të ndershëm
Vargu im për incest
U dënua me burg të përjetshëm.po aty,f,5[3]
Kjo poezi është një Qytet mbushur me rrugë të dyshimta...dhe jemi përball një tabloje ireale, ku Zoti pozonë në rrugë lakuriq, të gjithë të dëshpëruar nga hiçi...
Autorja është mjeshtre e detajeve që krijojnë skena dhe ngjarje të habitshme. Në këtë Qytet të vdekur dhe “Krimi I dashurisë “ duhet gjykuar nga gjykatës që e njohin mire ligjet dhe nuk të burgosin pa dëshirën e dashurisë…
Poetja vjenë këmbëngulse brenda thesarit të vetmisë si te poezia “NDARJA NË LINDJE”
Ç’të marr me vete kur të shkoj?
M’a jep jetën shpirt
buzët, sytë
heshtjen tënde të marrë...
O Zot
po shkoj në Lindje për t’u ndarë!...po aty,f,15 [4]
Radija pëshpërinë me sinqeritet dhe na sjell një leksikologji femërore, ajo nuk ndihet e vetmuar...
Janë vargje të formuara nga shndrimi i figurshëm i shkallëshkallshëm si proces poetik i bukur sa sentimental, aq dhe me nëntekst të motivuar!
Ajo ka mbas vetit, dorë për dore poezinë
“NË KOPËSHTIN TËND”f,21[5]
Ah, sa me qejf do të vija tek ty
Të ngjitem pak në degët e tua
Të këpus një mollë, një ftua,një qershi
Pa më parë e sharë asnjeri.
Si fantazëm tu përvidhem rojeve të natës
Nga vrimat e e dyerve të përgjuara
Si një e verbër që prek gjërat e ndaluara
Të digjem me gjëllën e shijshme të darkës.
Dhe sdruaj në se më kapin rojet e natës
Gjithë xhandarët, femrat e policia
Por kam frikë që frutat më dalin të thartë
E pas tyre më kap uria!,f,21[6]
Poezia vetshprehet si sinfoni poetike, si muzikë veshur me petkun e fantazisë, në qetësinë e natës e uritur “si një e verbër që prek gjërat e ndaluara.”, poezia është si një qëndisje mbi mëndafsh, si krijim poetik me trysni emocionale, që vjen nga mjedis i kopshtit, spërkatur me parfumin e fantazisë...
Dhe imazhet përthyhen, marrin trajta veprimesh si personazh, her si fantazëm,her si e verbër dhe vetvetja... Sigurisht këto imazhe përmes metaforës na parathonë, se simbolet-mollë, ftua e qershizat, çuditërisht poetja si një vajzë...i ndruhet asaj të vërtete,- dashurisë!
A-Vargje që flasin me një heshtje të supozuar...
Paguaj Qira!
Paguaj qira për lëmshin që më shtrëngon në gji
[s’di në i thënçin botë a vetmi!]
për lulet
që kur s’u ngopën dhe mbi kurizin tim
i kam zili.
Një ditë dhe ato do t’më përzënë në komshi.
Ah, Jezhi Lec
me atë pusullën tënde në derë të VC-së
Si t’a stimuloj lirinë në rast nevoje
Kur pesë fish më shtenjtë më del ngushëllimi?
Librat do ti shes
para hotelit Grand në Prishtinë
{si prostitutat}
Personazhe do t’ shpërndaj për raste sociale.
Paguaj
qira
për fotografinë për mort që ia fala vetes
për ditëlindje.
..........Për ty shpirti im i pashpirt
paguaj qira
për Zotin!...po aty,f,35[7]
Në poezinë që citova më lartë...Vargje flasin për një heshtje të supozuar nga trishtimi i autores...
Janë vargje të qëmtuara nga shpirti dhe dalin nga gjoksi që nuk di në se ka vetmi!
Bukurija e kësaj poezije qëndronë tek një mendim materialist, se bota, jeta është një e vërtetë, si do mundemi ta stimulojmë lirinë...
Por ajo që ka vlerë është fakti se;
Gjithë poezia është një përsiatje, se gjithçka shpërfaqet si ritme, thirrje, kumbime të alternuara dhe na duket sikur i përtypim fjalët nga goja e tij kur thotë:
“për lulet
që kur s’u ngopën dhe mbi kurizin tim
i kam zili.”
B-Mesazhe poetike që ëndërrojnë...
Poezia PUTHE LIDIJEN,f,71[8]
Puthen etno tingujt e Lidija Shtambukut
Sarah Brajtman qanë Henrikun e 8-të
Te burimi, me shamanët Aziza Mustafazadeh
ndes zjarrin e Hercegovinës
Eda Zari në sari
u mbanë iso zogjve.
Puthen poetët
në pentagramin e etno ekzibicionizmit
Esenini dhe vjersha e tij për nënën
[sidromi i Edipit dhe i Elektrës}
Puthen pak, thotë Bukovski,
në se jo mua, puthe Lidijen, puthe dik, dreq o
grua!
Puthen etno tingujt e kontinenteve
Fotografit e gjalla,
Shikimet virtuale të zogjve shtegtarë.
Puthen të gjitha kohrat dhe njerëzit
Ndërsa Bukovski na thotë në vesh:
-Puthmë pakë,
Në se jo mua, puthe Ledijen
dhe ajo është artiste e madhe!
Kjo poemë është një vepër që ka lënë autorja për botën që ka njohur, nga puthjet të gjithë emocionohen, si një ligjëratë që nxjerrin avull.
Forma e kësaj poezie është një shtrat që shkonë duke u hapur si tekst poetik brenda hapësirës kohore, si sistem figurativ që rrethrrotullohet te kujtesa e fjalës, si-Puthen të gjithë kohrat dhe njerëzit!
Poetja ka ndërtuar vargje ku përvalonë ritmi dhe vargjet shëndrrohen në fjali poetike, të cilat janë në lëvizje, ashtu si zogjtë shtegtarë.
Zonja Radije ka bërë përpjekje për një rajëvizim për të zbavitur jo vetëm lexuesin por dhe fjalët janë vargje që flasin me mënyrën e tyre mes hapësirave poetike, deri në etno tingujt e kontinenteve.
C-Simtomat e një poeteje të talentuar...
Poetja vjenë me hap këmbëngulës si produkt pjekurie për tu përflakur e me guxim ka gjetur tematika të natyrshme të pikturuara si yje që dinë të flasin dhe sëbashku me vetveten ndërtoi një vëllim poetik me simbole lirike nga Kopshti i Edenit, siç thot-Gani Xhafolli në parathënien e librit![9],f,5
-TË PRET ZEMRA DHE MOLLA!
Radije Hoxhën e kërkova dhe në Kopshtin
me simbole lirike të Edenit
dhe me pika shiu dhe në lule bore
Eva më tha:
“ është e mbyllur në një lundër
e ruan një mollë Topëlice,
në dorën e majtë mban diellin,
në dorën tjetër një Libër dhe hënën,
nga njëherë pi kafen me vetmin
e lexon shiun melankolik në sintaksën e reve
dhe brymës.
Në Shkup e Prishtinë I thonë
Radije Hoxha
e në gramatikë me pemë dhe figura;Nimfë Blu.
Kur flet buzëqeshin oqeanet dhe rëra.“,f,5[10]
Poetja shkruan se i duhet shkruetj për tu përballur me madhështinë e artit, ku vargjet janë fije ari që duhen skalitur me mjeshtëri dhe përkushtim për të arritur vlerat krijuese që ka ky vëllim me poezi.
Në mënyrë metaforike them:
Vargjet e poezive të poetes Radije Hoxha janë Fruta të pjekura sipas stinve krijuese të saja.Pra Poetja është ajo çka ka shkruar në tekstin e librit…
Nga ku poetja(poeti) nuk është I vetmuar! Atë e rizgjojnë melodit e vargjeve, ritmi nuk I lejonë të ec me vrap…”Qerpkët e saj i duhen për pikturë dhe gishtat për opera “
Nga vargjet e më poshtme përshkruhen disa kuptimshmëri estetike, ndjesi, fantazi si kujtesë, janë monologje ku poetja rrëfehet si një puhizë dhe psherëtinë:
Shkove!!
Dhe gjaku në deje m’u mgri
Pse kur flas për dashurinë e shkuar,
Nuk nisem nga ti?
KRIMI I DASHURISË
Më la, apo të lashë
Sidoqoftë…
Eja ta gjykojmë këtë krim.
Kemi avukat të forte
Gjykatsi e njeh ligjin mire.
Nuk na burgos dot pa dëshirë!,f,9[11]
Një mrekulli poetike e këtij vëllimi poetic është poezia që përbënë qershizën në tortë…
Vet titulli I poezisë është një kujtesë e dhimbëshme dhe tragjike, si dëshmi e gjallë e një pikëllimi…
Në vargjet e kësaj poezie iperbola të mahnit nga marazi…ajo dashuri I përket natyrës, pasi ka një aromë, një shije…
DASHURIA IME JETON NË “VARRET E REJA”
Ajo ende nuk e di që unë gatuaj për mrekulli
darkë me eliksir nga Lindja.............
kur dashuria ime në Varret e reja
pëcet nga marazi.
Dashuria ime jeton në “Varret e reja”
Vdes që t’i kthehet natyrës.f,90[12]
***
Gjithë kjo materie artistike send ndërton një realitet hipotetik ku shpërfaqet dashuria reale me atë tronditëse, që të dyja dashuri të forta dhe të çmendura, të lodhura dhe të zjarrta!
Për të mësuar këtë realitet, lind dëshira, gjendet mënyra personazhi i kësaj poezie t’i kthehet natyrës...
Nga ku sistemi figurativ është pjekuri e autores dhe talenti i saj krijues.
Për sa shkrova nuk jam unë, sepse ajo që rishkruaj unë është mençuri dhe dhunti e poetes që me sytë e saj ngjyrosi gjithë poezitë!
[1] - Radije Hoxha-Dija, Shkup 2011, Shtëpija Botuese Asdreni. [2] - Nga Revista Mehr Licht!-numër 37, viti 2010, Botim nga IDEART,f,298 [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9] [10] [11] [12]
