Kryeministri i Republikës së Shqipërisë, Edi Rama, ndodhet në Mbretëri të Bashkuar. Ai ndodhet në Londër në kuadër të samitit të BERZH ku shoqërohet nga disa ministra të kabinetit të tij. Kryeminstri Rama ka takuar homologun e tij në Mbretërinë e Bashkuar, kryeministrin konservativ në pushtet, Boris Johnson.
Sikurse është mësuar vizitën në Mbretëri të Bashkuar, Kryeministri Rama e kishte paralajmëruar disa ditë më parë në Shqipëri, gjatë një konference për mediat. Teksa po fliste për luftën në Ukrainë dhe pasojat që mund të sjellë ajo në vendin tonë, kreu i qeverisë deklaroi se këtë situatë do e bisedonte edhe me kryeministrin Johnson.
“Kjo është diçka që nuk ka ndodhur në Europë. Futja me ushtri në një shtet tjetër. Në një shtet tjetër sovran, prej shumë vitesh me institucione të zgjedhura. Shpresoj që me kryeministrin britanik do takohem në ditët e ardhshme, sepse do të shkojmë në Londër. Do diskutojmë për këtë megjithëse kemi qenë në kontakt në ditët e mëparshme” – tha disa ditë më parë Rama.
Me këtë koment dhe me foton që e ka shpërndarë vetë Kryeminstri Edi Rama në rrjetet sociale, duket qartë se edhe një vend i vogël si Shqipëria mund të luajë një rol në kohë lufte. Pyetja me këtë rast shkon më thellë, shtatëdhjetë e shtatë vjet më vonë, a jemi në rrugën për në një Jaltë tjetër?
Në fund të fundit, ishte nënshkrimi i marrëveshjes së pasluftës në Jaltë në Krime që çoi në ndarjen e Evropës midis interesave të Fuqive të Mëdha të SHBA-së dhe BRSS. Kjo bëri që kombet e Evropës Lindore dhe Qendrore të shndërroheshin në shtete vasale të Perandorisë Sovjetike (një tradhti për të cilën shumë në Evropën Lindore dhe Qendrore ende e mbajnë Perëndimin përgjegjës). Pra, a është lufta në Ukrainë fillimi i një riorganizimi të ngjashëm të Evropës sipas interesave të Amerikës dhe Rusisë?
Sigurisht që ka ngjashmëri të frikshme. Në atë kohë, pakti i nënshkruar në Jaltë nga udhëheqësit e Bashkimit Sovjetik, Britanisë dhe Shteteve të Bashkuara ekspozoi një realitet të ri gjeopolitik. Kombet evropiane ishin reduktuar në statusin e fuqive relativisht të parëndësishme në një rend global të dominuar nga Amerika dhe Bashkimi Sovjetik. Gjatë vitit të kaluar të tensioneve në rritje Rusi-Ukrainë, roli i Evropës në çështjet globale u bë edhe më periferik.
Po, ditët e fundit, ne kemi parë që fuqitë evropiane të përpiqen edhe një herë të afirmohen. Së pari, BE-ja dhe Britania, së bashku me SHBA-në dhe Kanadanë, lëvizën për të bllokuar aksesin e Rusisë në sistemin e pagesave bankare ndërkombëtare Sëift, duke penguar aftësinë e rusëve për të kryer transaksione të përditshme financiare. Edhe më e rëndësishmja, kancelari gjerman Olaf Scholz ka ndryshuar neverinë e Gjermanisë prej dekadash ndaj militarizmit, duke njoftuar një shtesë të paprecedentë prej 113 miliardë dollarësh për ushtrinë gjermane, së bashku me një angazhim kushtetues ndaj objektivit të shpenzimeve ushtarake të NATO-s prej dy për qind të PBB-së. Ai madje ka konfirmuar se Gjermania do të dërgojë armë në Ukrainë, pas muajsh refuzimi për ta bërë këtë. E gjithë kjo përbën një qëndrim shumë më të sigurt nga ana e BE-së, dhe veçanërisht Gjermanisë, ndaj Rusisë.
Por duket shumë e pamundur që kjo të ndryshojë trajektoren e konfliktit. Kjo u vendos në muajt para pushtimit të Rusisë, kur udhëheqësit evropianë u reduktuan në rolin e shtesave. Ishin SHBA dhe Rusia, Biden dhe Putin, ata që ishin lojtarët kryesorë. Ishin ata që po angazhoheshin në manovra të rëndësishme diplomatike, jo liderët e Francës apo Gjermanisë. Pra, kur Uashingtoni vendosi në mënyrë të njëanshme të dërgojë 3000 trupa shtesë në Poloni dhe Rumani në shkurt 2022, ai nuk bëri asnjë pretendim për t'u konsultuar me Bashkimin Evropian.
Ashtu si fqinjët e tyre në Poloni, Rumani, Hungari dhe Sllovaki, shumë ukrainas kanë ndjerë prej kohësh se Perëndimi nuk ka oreks për një konfrontim ushtarak me Rusinë. Ata e dinë se në fund do të varet nga ata, dhe nga rezistenca nga brenda Rusisë, të parandalojnë rivendosjen e Jaltës 2.0.
Shumë analistë dhe komentues sugjerojnë se pushtimi i Ukrainës ishte planifikuar shumë kohë përpara se të vihej në lëvizje. Ata pretendojnë se kjo është pjesë e përpjekjes së Rusisë për të rivendosur fuqinë dhe ndikimin e saj të epokës sovjetike. Një version tjetër i kësaj teze pohon se e gjithë kjo është produkt i obsesionit të Putinit me historinë e Rusisë dhe dëshirës së tij për të rikrijuar një lloj perandorie ruse.
A është e besueshme kjo? A është me të vërtetë rasti që, vetëm falë Putinit, pushtimi i Ukrainës ishte i pashmangshëm? Apo ka faktorë dhe ndikime të tjera në lojë, që shtrojnë skenën për këtë pushtim të përgjakshëm të një kombi sovran?
Ne sigurisht duhet të kundërshtojmë dhe dënojmë pushtimin rus të Ukrainës. Por ne nuk mund ta lëmë këtë të na verbojë ndaj faktit se ka më shumë në këtë konflikt sesa deficitet e supozuara të personalitetit të Putinit. Sidoqoftë në një situatë të tillë duket sikur edhe të vegjëlit mund të bëhen gurë të domosdoshëm në peshoren e balancave të fuqisë botërore. Kjo është e qartë, pasi duket sikur historia është rizgjuar. Bilanci i fuqisë në Evropë po ndryshon dhe nga konflikti aktual mund të dalë një Jaltë e re. Por një Jaltë e tillë mund të jetë vetëm një karikaturë e vjetër. Putini nuk është Stalin dhe Biden nuk është Roosevelt. Dhe kombet e Evropës Lindore dhe rajonet e Balltikut nuk janë të përgatitur të tolerojnë një situatë në të cilën fati i tyre vendoset nga dy superfuqi të vendosura. Siç ka demonstruar populli i Ukrainës, sovraniteti dhe liria e tyre e sapofituar kombëtare nuk do të hiqet dorë pa rezistencë serioze.
Dhe pastaj është Kina. Çfarëdo që të ndodhë në Evropë, Kina do të luajë një rol të madh në vendosjen se si duket ekuilibri i ri i fuqisë globale. Rruga për në Jaltë 2.0 është e pasigurt dhe e mbushur me pengesa serioze. Rreziku i vërtetë është se balanca globale e fuqisë jo vetëm që po riformulohet, por po zbërthehet gradualisht. Historia tregon se ndryshimet në balancën e pushtetit rrallë ndodhin pa konflikte serioze. Konfliktet kanë qenë dhe mbeten ende një zjarr i pashuar, për shkak të kontradiktave dhe faktorëve të tjerë. I tillë është dhe Ballkani Perëndimor, ku dihet se dy luftërat e para botërore e gjetën pretekstin pikërisht në Ballkanin Perëndimor.
Me këtë rast takimi i Kryeminstrit Rama me Kryeministrin Johnson edhe pse ndodh disi në një situatë ndryshe, në ditën e zhvillimit të Samitit të Investimeve në Ballkanin Perëndimor 2022, ka një kuptim më vete, edhe pse duket si një takim rasti. Themi kështu pasi, Samiti i Investimeve në Ballkanin Perëndimor 2022 ka një strategji të paracaktuar. Ky Samit u mbajt në selinë e BERZH-it në Londër të hënën më 28 shkurt dhe takimi mes dy kryeministrave ka ndodhur në të njëjtën ditë. Në këtë aktivitet morrën pjesë të gjashtë krerët e qeverive nga rajoni i Ballkanit Perëndimor, Shqipëria, Bosnja dhe Hercegovina, Kosova, Mali i Zi, Maqedonia e Veriut dhe Serbia, të cilët kishin konfirmuar pjesëmarrjen ditë më parë.
Qëllimi i Samitit ishte të nxjerrë në pah mundësitë e mundshme për investime dhe biznes në rajonin e Ballkanit Perëndimor dhe të promovojë projekte rajonale dhe ndërkufitare. Ky ishte samiti i pestë i BERZH-it i këtij lloji; Samiti inaugurues i Ballkanit Perëndimor u zhvillua në BERZH në shkurt 2014 dhe, për herë të parë, mblodhi së bashku të gjithë kryeministrat e rajonit. Ballkani Perëndimor është një rajon prioritar për BERZH-in. Sot, BERZH mbetet një nga investitorët më të mëdhenj institucionalë në vendet e rajonit, me 15 miliardë euro të investuara deri më sot. Pika kryesore tradicionale e Samitit – “Sesioni i Kryeministrave” interaktiv – i pa të gjashtë liderët dhe Presidenti i BERZH-it t'i drejtohen audiencës me vizionin e tyre të përgjithshëm për rajonin, projektet kyçe rajonale dhe mundësitë për investime në nivel rajonal dhe në secilin të vendeve të rajonit.
Në kuadër të Samitit sigurisht nuk është diskutuar jashtë temës së tij, ajo që shënohet nga fotoja e shpërndarë është më shumë një bisedë në kohë të lirë, por që me gjasa shenjon hamendësitë tek pyetja: Shtatëdhjetë e shtatë vjet më vonë, a jemi në rrugën për në një Jaltë tjetër?
Comentarios