Rrugëhumbur

Faruk Myrtaj

Rrugëhumbur

tregim

“…Cila perëndi mori hakën e miteve

dhe e shndërroi botën në një lodër kibernetike?

Sa shekuj do të na duhen

që të mbërrijmë në stinët e dikurshme?...”

Agim Mato, 2013

Më kishin ndodhur gjërat që nuk i kisha besuar tek m’i thoshte për veten një miku im. Sipas tij, ky duhej të ishte fundi. Fundi im, në këtë botë ku secili do të kishte të vetin. Për ca kohë pata menduar se fundi do të ishte i njëjtë. I njëkohshëm. Paskësha qenë gabim. Iu bashkova mikut tim në fat dhe e bërtitëm atë, fatin. Që të na dëgjonin. Na duhej të bindeshim që njeriu dëgjon zërin e njeriut. Të tjerët vazhduan ritualin e tyre. Nuk ia varën klithjes sonë. Ose nuk na dëgjuan. Për shkak të jetëve, ose iluzioneve të tyre.

E përse jo, mendova, duke dashur t’i shfajësoja. Ka endè njerëz të gëzuar. Edhe njerëz të lumtur mund të ketë. Siç isha unë, deri pak më parë. Gjer kur ndjeva të më shuhej shpresa e mbrame për iluzionin e fundit.

As që e vija në dyshim se ky ishte fundi për mua: të dyja vajzat kishin marrë rrugët, djali u kujtua të kthehej veç kur iu shfaq emri dhe fotografia si person në kërkim dhe askush nuk e ndihte të fshihej. Gruaja, si ajo e mikut tim, nisi të lutej të iknim.

Asnjërëndësi për ku. Mjaft të iknim...

Në të vërtet s’kisha shkak të besoja se bota ime mund të vazhdonte aty. Paskësaj e kisha më lehtë të vija re se edhe nja dy miq të tjerë të mi (kishim ëndërruar së bashku), vuanin të njëjtat dhimbje. Tashmë pangushëllueshëm, s’mundnim më as “të mendonim pozitivisht”. Kërkuam një shkak formal, dhe ishte fare e lehtë ta adresonim pakënaqësinë tonë tek televizorët që mbanim në shtëpi.

Ekranet e tyre ishin pamja më e qartë e rrokopujës që gjëmonte atje jashtë, në rrugë e kudo. E dinim mirë, faji qëndronte tjetërkund, por s’kishim ngè dhe as nerva të mbeteshim me të tjerët edhe më tej të qartë e të arësyeshëm. Në pamundësi ta ndryshonim apo të ndesheshim me batërdinë e tollovinë atje jashtë, ca kohë u ngushëlluam duke e mbajtur jashtë shtëpive tona, por i erdhi fundi edhe kësaj.

Nisëm, dikur, përgatitjet. Për të ikur. Nga kjo jetë. Nga jeta që kishim bërë. Gjallë do të ishim, se vdekja ishte tjetër gjë, tjetër nga kjo që po mendonim: do provonim të jetonim diku tjetër...

Ngaqë ishim mësuar të vepronim në grup, në kolektiv, edhe për ikjen kërkuam të bëheshim ca më shumë, bashkë. Ua hodhëm fjalën disa të tjerëve, që i dinim dhe i njihnim. Disa syresh u bashkuan menjëherë me idenë tonë. Sikur mezi të na kishin pritur. Të tjerë na dëgjuan me vëmendje, nuk na kundërshtuan, është bërë vërtetë për të ikur, thanë, por nuk vendosën të vinin. Endè kishin shpresë. Që jeta, këtu ku ishim, kishte endè shans për tu kthyer në normalitet. Njeri prej tyre, martuar tri herë, martuar së fundi me gruan e parë, ishte divorcuar sërish, por s’i ikej. Vendosi të mbetej, vetmitar. Mbyllur, në shtëpinë e tij, në mes të qytetit, s’donte të dinte për tjetër gjë. Nuk mori pjesë as në varrimin e djalit të tij, që humbi jetën në një aksident. Një tjetër kërkonte klientë për gruan e vetë. U gëzohej parave nxjerrë prej trupit të saj. Një i tretë vendosi të hynte në politikë: thjesht për t’u hakmarrë ndaj vetes së dikurshme naive, dhe ndaj atyre që ishin tallur me ndershmërinë e tij të deriatyshme. S’qenka keq pandershëm, na tha. Kush dreqi na kishte mbushur mendjen se jeta gëzohej vetëm si virtyt?!

Ditën që në emisionet e lajmeve u njoftua për një fis që jetonte larg syrit të botës, siç thuhej se kishin jetuar para-ardgësit tanë dikur, “ekzistoka endè njeriu primitiv” shkruajtën gazetat, dhe ne vendosëm të viheshim në udhë për atje. Mbase ishte shenjë që fati e dërgonte për ne.

Pa e ditur, këtë lajm kishim pritur. Lajm do të bëhej edhe ikja jonë, pas disa ditësh, por ai do të ish thjesht lajm i dytë, pasojë e lajmit të ekzistencës së jetëve të njerëzve të origjinës. Për te kjo origjinë, pranuar deri tani si e shkuar, po shkonim, si drejt së ardhmes. Ikja, do të na bënte të njohur edhe për ata në qytetin tonë që deri atë ditë s’dinin kurrëgjë për ne. E vetmja keqardhje: s’mundëm t’u shpjegonim pse iknim.

Pakënaqësia jonë, në fund të fundit, s’ishte si e të tjerëve që linim pas. Prej kohësh po na dukeshin për të qeshur ankesat e tyre (ujë i pamjaftueshëm, kufizime të energjisë elektrike, nepotizëm, vjedhje votash të lira, ish-pronarë dhe ish-komunistë të përjetshëm). E çfarë se ngrihej çmimi i karburantit?! E çfarë se po shtohej korrupsioni, kur rrallohej njeriu, dhe askush nuk çante kokë? Gjithnjë e më të paktë njerëzit që s’bënin keq. Dhimbshuri kishte më pak; gëzonin për gjëra që shkaktonin trishtim, vraponin ditë e natë për të bërë para, sikur paraja ishte prova e jetës. Ishim në garë, të gjithë. Në garë për gjithçka. Kush e kush të rrëmbente, atë që në çastin më pas mund ta kapte dora e tjetrit. Vraponim, pa ditur për ku.

Në momentin e nisjes i telefonova një miku të dashur. Do të doja ta kisha me vete. Tërë jetën kishte ecur në vija të bardha. Aty ku këto vija mungonin, ai kthehej mbrapsht. Ose priste sa të vendoseshin. Po nisemi, po ikim, i thashë. Mbarë ju vaftë, tha ai. Do të vija me ju, por kam frikë se njëlloj është kudo...

Ishim në udhë, më në fund. S’kishim asnjë ide për ku. Patëm jetuar brenda unazës së qytetit dhe s’dinim ç’bëhej përtej. Kërkuam rrugë larg makinave, sa më larg tymit të fabrikave, larg kodrave të zhveshura prej shpyllëzimeve. Mbajtëm bregut të lumit duke besuar se dikur do të dilnim pikërisht tek njerëzit që jetonin në natyrë. Na ngazëllonte lajmi se atje jetonin pa tv, pa gazeta, pa filma e parada, pa politikanë, pa kimikate, pa luftra, pra edhe pa bisedime për paqen...

Për atje shkonim. Mbase duhej të udhëtonim gjatë, por e rëndësishme ishte nisja. Nëse s’arrinim dot, do të thoshte se aq kish qenë shkruar.

“Kokëngjeshur, refuzuan qytetërimin.” Gazetat me siguri shkruanin se ishim nisur për të vdekur. Gjë që ishte krim me paramendim, sipas kartrave të të drejtave të njeriut. Mbase fotografitë tona qenë vendosur nën siglën “uanted”. “Nisje drejt vdekjes”. Prej emrave tanë, do të veçonin dikënd si organizator-përgjegjës nën akuzë për abuzim ndaj jetëve të fëmijëve e grave që udhëtonin me ne. Krim i organizuar...

Në udhë e sipër po mësoheshim të ushqeheshim me lakra, gjethe, fruta të egër. Gjithçka prej natyrës, që s’kishte të bënte me qytetin. Megjithatë, ditëve të para e kapnim veten në ngasje për të folur për ç’kishim lënë pas, si në mëdyshje. E ndërprisnim menjëherë fjalën, por prapë, pak më vonë ktheheshim atje, sërish. Sidomos gratë, duke folur për gratë e tjera, që kishin hezituar të na bashkoheshin. Ah..!, përmendeshim. Dhe ia krisnim së qeshurës. Dikush po thosh se e kish lexuar Don Kishotin si roman serioz. Jo siç na e kishin mësuar në shkollë. Sanço ka qenë hero, jo më pak se zotëria e tij, madje jo më pak se vetë shkrimtari që gjoja i joshi në luftë kundër mullinjve...

Do ta kujtonim sërish Don Spanjollin, kur mbrritëm atje për ku ishim nisur. Gjëja e parë që zuri syri ynë ishte një mulli. Aty ku rrëzohej vija e ujit, rrëzë kodrës. Vendbanimi shtrihej më poshtë. Mulliri na kujtonte të shkuarën, ashtu siç lodrat me topa prej lecke sillnin ndërmend fëmijërinë.

Vendasit na vështronin si të huaj, por jo aq kuriozë sa bëheshim ne në qytet, për alienët. Na blatuan tërë nderjet e rastit. Me ca rregulla e zakone që i kishim dëgjuar dikur në rrëfimet e gjysh-stërgjyshërve që edhe ata me të dëgjuar i kishin. Bënte vapë dhe na ofruan dhallë kosi, në enë prej balte, pastaj ca mish të pjekur, të kuq, më në fund fruta të vjela direkt prej degëve te pemëve prej ku, na thanë më pas, mund t’i merrnim edhe vetë, kur t’i dëshironim. Duhet ta merrnim vetë me mend që aty s’kishte roje, dhe as kamera përgjuese si kudo në qytet...

Uh, harroje qytetin, i thoshim njeri tjetrit: në çdo hap, edhe në banjë, edhe kur bënim dashuri, or gjer në ëndërr, kemi qenë të regjistruar...Si ia dilnim, vallë?!

Ishim të lodhur nga rruga dhe ata na shpunë në disa strehëza, sajuar thuprash, mbuluar me degë e gjethe, me shtromë gjithashtu prej gjethesh, të thara. Ramë në gjumë të thellë, mbase për disa ditë radhazi, pa u përmendur. Gjumë i vdekjes, duhet të ketë qenë, përderisa edhe ikja jonë, një lloj vdekjeje ishte për ata që kishin mbetur në qytet. Vetëm nga listat e zgjedhjeve nuk do ta shrregjistronin, për këtë ishim të sigurt. Do të votonim, edhe në këtë mungesë për tek fisi ku as që shkohej ndërmend e drejta e votës. Kur u zgjuam, ndjemë gjokset e shlirë, frymëmarrjen të lehtësuar, trupi shfaqte dëshirë lëvizje dhe vështrimin e kishim të kthjellët. Ime shoqe më dukej e tjetërt. Ndjeva dëshirën t’i përsërisja fjalët që i kisha pëshpëritur tek dilte nga materniteti për së pari.

Të nesërmen na shoqëruan për te një kasolle paksa mënjanë. Përpara saj, në një si tendë të hapur, rrinin dy pleq. Të dy të bardhë, si të ishte shkundur ca pluhur mielli mbi ta. U deshën pak çaste të kuptonim se ishin të shurdhër. Qenkeshin mullixhiu dhe gruaja e tij. E kishin ngritur jetën mbi gurët e atij mulliri. Si shpërblim prej të tjerëve, veç ca miell. Aq sa duhej për familjen. Isha gati të besoja se i pat shurdhuar zhurma e mullirit, që natyrisht s’krahasohej dot me zhurmën shkatërruese të qytetit, por na thanë se pleqtë ishin edhe të pagojë. Megjithatë, kuptoheshin. Me të gjithë. Edhe me ne. Na thanë se djali i tyre, i madhi, ia kishte mbathur në qytet. Asnjë lajm nuk kishin prej tij. Ishte betuar se s’kishte për të shkelur, s’kishte për të ardhur më, as në varrimin e pleqve, kur të mbyllnin sytë...

Por kanë një djalë tjetër, që është shpirt njeriu, na thanë. Ua ka falur Zoti! Pleqve, por edhe neve...

Me se merreni, si e mbani jetën, i pyetëm.

Si pjesë e natyrës, na thanë.

Dhe kur bje mbrëmja...?

Këto dy vitet e fundit po e kalojmë më mirë. Një gjysëm ore në mbrëmje dëgjojmë lajme dhe këngë.

Dëgjoni lajme? Lajme dhe muzikë? Ku? Si?!

Artikuluam disa pyetje të tjera, gjithëfarëlllojësh, në një gulç alarmi të brendshëm, të cilin ata s’e merrnin dot me mend nga na buronte. Nisën të na tregonin, krejt pa të keq, me zë të pastërt ujrash malore dhe naivitet gurgullues fëmijësh, me qetësi të mahnitshme të pa mëdyshje, me gëzim të qashtër të dashuruarish fillestarë, pa shkuar ndërmend, të mirët e bekuar, sa bezdisshëm, përzishëm e vajtueshëm tingëllonin për ne që, pikërisht për këto, kishim braktisur qytetin.

Radio, edhe këtu?!

Ata nuk e kishin përdorur fjalën “radio”, por e morëm ne me mend. Në çast. S’ishte aspak e nevojshme përdorimi i gjuhëve apo terminologjive teknike, për të përcjellë këto mandata. Gjuhët janë shpikur, krijuar e përsosur prej mosqënies. Ka ndodhur marrja vesh, në fillim, pastaj janë shpikur fjalët. Qyteti, radioja, televizori...apo anasjelltas...

Pas orësh nervozizmi, mëdyshje vetëqortuese për ikjen e ndodhur, pasi kujtuam ndonjë gjë, të gjithë me radhë, duket se ia mbushëm mendjen vetes se prania e radios nuk ishte ndonjë gjëmë aq e madhe. Vërtetë për ne s’ishte gjë e mirë, por përtej së mirës kishte një të keqe, pastaj një shumë të keqe dhe, më keq akoma, një mënzyrë e papërballueshme.

Kujtuam se sa gëzoheshim dikur pranë aparateve të radios. Nëpërmjet tyre kishim dëgjuar muzikë, lajme, kuriozitete, gjer edhe ndeshjet e futbollit,nëpërmjet radios. Tërë këngëtarët e brezit të artë, vetëm sa i kishim dëgjuar. Bërë vite tashmë, që radiot ishin jashtë mode, thuaj të panevojshme. I kishim hedhur diku në bodrumet, flakur në kazanët e plehrave, jashtë qytetit. Qytetit nuk i mjaftonte zëri. Qyteti kërkoi figurën dhe e gjeti. Vonë, kur idhujt e këngës nuk këndonin më, kur kishin mërguar prej skenës ose ishin plakur, arritëm t’i shihnim. Zëri me figurë, plotësoi kureshtjen e etshme. Duke kërkuar t’i shihnim gjërat edhe fizikisht, zbuluam televizorin.

Kohët e para rrinim përpara ekraneve si dikur pranë radiove, se aty gjenim gjithçka. Harroheshim përpara atyre që ndodhnin diku tjetër, jetonim me jetët e të tjerëve, përpak harruam veten. E vërteta dhe trupi nisi të lakuriqësohej përherë e më shumë. Kamera hyri kudo, më thellë se syri i njeriut dhe u shndërrua në sy të tij të tretë, që në të vërtetë u bë syri i parë. Ca më vonë, televizori u bë mendja dhe zemra e qytetit. Programet shtoheshin e përsoseshin, papushim. Njeriu u shndërrua në shikues që s’kishte kohë të mendonte e të ndjente më vehte. Madje, as duhej ta bënte këtë. Duke e privuar jetën prej fshehtësive të deriathershme, njeriu e ndjeu veten bosh. Si një ngrehinë e vjedhur. Edhe femra, që na e mbante gjallë kureshtjen pikërisht tek pjesët e fshehura të tupit, pushoi së qeni mister. S’merrej më me mend e veshur. S’ka film pa femër të zhveshur, s’ka femër që nuk jepet dhe kjo e ka shndërruar edhe mashkullin në subjekt pa mundësi zgjedhjeje. Njerëzit bëjnë të imitojnë në jetë atë që u ofrohet të shohin në tv, dhe jeta vetë shndërrohet në kotësi të ditur paraprakisht.

Radioja paskej qenë parajsa vetë, thoshim duke psherëtirë, kur u ndodhëm përballë ekraneve që shfaqnin skutat e njeriut. Nostalgjia për radion erdhi thjesht se në qytet e keqja nuk vinte më prej radios...

U lehtësuam disi, kur morëm vesh që radioja këtu, s’kishte lidhje me ato të qytetit. Transmetoheshin vetëm njoftime nga dita këtu. Për punët këtu. Për shëndetin e banorëve të këtushëm. Bëhej parashikimi i përafërt për motin, paralajmëroheshin fëmijët kur në rrethinat dukeshin kafshë të rrezikshme. Edhe lajmin për ardhjen tuaj, nga radioja e morëm vesh, na thanë ata që vinin për të na takuar.

Ishin njerëz tërë gaz, luteshin të shkonin me ta. Për të na kënaqur sa më shumë. Por ne vinim nga qyteti, ishim shndërruar në dyshues të mëdhenj. Pas çdo gjëje të mirë, mund të vinte një e keqe. Edhe kureshtja e tyre e pafajshme na trondiste. Na bëhej se njeriu e kërkonte vetiu gënjimin. Kujtuam panikun që kishte kapur dëgjuesit dikur, nga fundi të viteve ’30, kur nëpërmjet radiove të kohës u njoftua se Marsianët po bëheshin gati të sulmonin Tokën. Njerëzit, që akoma besonin në tërë ato që thuheshin në radio, nxituan të hiqnin mënjanë ushqime dhe pastaj po merrnin masa të fshiheshin. Edhe kur u thanë se kishte qenë një shaka e atyre të radios, nuk e besonin dot si të tillë. Mbase ngaqë radiot shpesh e më shpesh bënë njoftime të tilla, erdhi një ditë kur të vërtetat merreshin për shaka...

Pyetëm për njeriun e lajmeve dhe muzikës, ngaqë dyshuam se mund të ish ndonjë hile e Qytetit. Mbase kishin dërguar njeri, të na e bënin të pamundur qëndrimin këtu ku kishim ardhur.

Zoti Syrja, ai i jep njoftimet...Nuk ua paskemi thënë?!

Kush është zoti Syrja?

Zoti Syrja është kujdesja jonë...gjithëçka që kemi...

A do ta takojmë atë?

Si s’do takoheni? S’ka mundësi të jeni këtu dhe të mos takoni zotin Syrja!

Flisnin për “zotin Syrja” si për një lloj perëndie, por tek ata njerëz nuk vumë re shenja si të njerëzve në qytet, që shndërronin në boss gjithkënd prej të cilit mund të përfitonin diçka. Fytyrat e të këtushmëve vetëtinin nga gëzimi që ndjenin për atë njeri. Syrjai, na thanë, kërkon të bëj atë që u vjen për shpirt prindërve të tij...Punon në mulli me ta, bisedon me ta. I shoqëron prindërit për në shtëpi dhe, kur ata bjenë në gjumë, vjen e rri me ne.

Dukej se s’kishin ndonjë Zot të vetëm, mbanin në gojë emrin e një njeriu, dhe mbase kjo ishte më mirë. Askush nuk mashtronte dot mes tyre, në emër të një qielli që s’dukej. Ne të ardhurit, nuk ia kishim drojtjen Atij Atje Lart...

Zoti...po vjen, tha dikush, një çast më vonë.

Ne kthyem vështrimet andej për të parë nëse ndaj tij do të përsëritej e njëjta reverancë si bosëve në qytet.

A thua sikur ne të ardhurit ishim të padukshëm për të, zoti Syrja u drejtua për nga prindërit e tij. Na kishin thënë se ata nuk shikonin, por biri u përkulë thellë përpara tyre. U puthi duart dhe i përqafoi të dy. Me dhembshuri, si të ishin fëmijët e tij. Asnjë fjalë nuk këmbyen. Ose ne ishim shurdhuar tashmë.

Ditën tjetër pamë si përftohej energjia prej gurëve të mullirit. Me të ai vinte në punë radion, sikur kjo të ishte pjesë në procesin e bluarjes. Dhe sikur lajmet e këngët që dëgjoheshin ishin po aq të domosdoshme për ta sa drithi. Përballë kësaj natyrshmërie të kthjellët, u ndjemë keq në paragjykimin tonë.

A paguani diçka tek ai?

Të paguajmë? Nuk ju kuptojmë...

A jepni diçka në këmbim të shërbimit të radios?

As edhe një thërrime. Zoti Syrja s’bën tregëti. Prindërit e tij nuk dëgjojnë, dhe ai s’desh që ne të gjithë të mbeteshim shurdhër. Ndaj bëri këtë shpikje.

S’ndjeheshin mirë që pyesnim për zotin Syrja dhe për radion. Besimtarët nuk pyeten për shenjtët e tyre, dhe as për të dërguarit e fatit...E dinim këtë, i ndjenim, por fantazma e qytetit na e thërmonte mëdyshjen.

“Por ka edhe më...Zoti Syrja punon për të na sjellë edhe figurën bashkë me zërin...”

“Keni për ta mallkuar...” thamë ne, në një gojë.

“Do mallkojmë...kë?”

“Veten dhe zotin Syrja...”

“Përse thoni ashtu? Ai kërkon të respektojë prindët e tij. Ata nuk shikojnë dhe zoti Syrja nuk e duron verbërinë...”

Na u desh të qëndronim aty, bashkë me vendasit, teksa zoti Syrja bëri provat e radhës për të bashkuar zërin me figurën. Energjia ishte po ajo, e gurëve të mullirit. Figura e parë që u shfaq në ekran ishte momenti i perëndimit të diellit. Si në një lojë fëmijësh, u fshehë në pyllin e kodrës përballë. Ishte vërtetë një tablo e mrekullueshme. Banorët gëzonin. Të mrekulluar dhe të prekur thellë. Nuk dinin si t’ja shprehnin mirënjohjen. Ktheheshin nga prindërit e tij, u merrnin dorën, u përkëdhelnin krahët, ishin gati t’i mbanin në krahë. Njeri pas tjetrit, u rrëfenin atë që shihnin në ekran...

Ne, të ikurve nga qyteti, s’na shqitej nga mendttë fantazma e televizorëve. Kujtoheshim që, sidomos kohëve të fundit, s’kishte program që nuk paralajmërohej për të mos u parë familiarisht. Edhe filmat me kartona, për fëmijët mbanin shenja të tilla. E, si për të sfiduar paralajmërimet, që vetë i bënin, njerëzit kishin secili nga një tv në dhomën e vetë. Ashtu i shikonin të gjithë programet. Asnjëherë bashkë. Kjo pafuqi për të rezistuar, bëri që dikur të besonim se qyteti ishte në pritje për të zbuluar diçka tjetër, më të keqe se televizionet, që pastaj ekranet të dukeshin jo aq të rrezikshme si më parë. Pritëm më kot që të ndodhte si me radiot dikur...

Kur shinim se këta ku kishim ardhur, vetëm sa i kishin filluar këto, na merrte të qarët. Ndjeheshim si ata prindërit e ndershëm, me jetë jo të lehtë, tek merrnin me mend vështirësitë që do të duhej të kapërcenin fëmijët e tyre...

S’e mirrni me mend sa mirë keni qenë..., u thamë atyre.

Jemi më mirë se ç’ishim. Dëgjomë lajmet dhe muzika na shlodh, na e kthyen ata, të qetë e të patrazuar dhe një për një të sigurt në shpresën se edhe më mirë do bëheshin me me zë e figurë.

Radioja shtoi dy orë program në mëngjes, një orë në drekë, teksa ora e mbrëmjes u la lirë për televizorin. Për fillim një njëzetë minutësh, që shpejt u shndërrua në orë të plotë. Transmetonin këngë të fisit, lajme nga jetët e tyre, biseda e kuvendime të të gjithë moshëve. Pastaj këndonin e rrëfenin të rejat e fundit, të gjithë me radhë. Këndonin të gjithë. Dhe, të gjithë bashkë, shikonin veten në ekran.

Megjithë trishtimin tonë fillestar, vendosëm të rrinim. Që të mos prishnim gëzimin e tyre, folëm edhe në radio, u shfaqëm edhe në ekran. Nuk se ndjenim ndonjë gjë të keqe në këtë që bënim. Thellë thellë na bëhej sikur na ishte dhënë shansi i një jete të dytë. Ta fillosh virgjër një jetë konsumuar më parë përdhunshëm, zhgënjyeshëm. Të pije dy tri cigare, në vend të më shumë se një pakete. Më së paku do të ishte ndihmë prania jonë për fillestarët e këtushëm. Duke e përmbajtur dhe maturuar paksa entuziazmin e tyre të rastit, mund t’i shpëtonim prej ç’kishte ndodhur më parë në qytet.

Pak muaj më vonë, dikush aty kërkoi që lajmet të bëheshin më të shpeshta. Dhe, në zërin me figurë, të rrëfeheshin edhe gjëra intime. Ne sërish shkuam ndërmend lapërdhitë në qytet, por sërish heshtëm. Me ç’të drejtë t’i mësonim fëmijët të silleshin si burra të pjekur e si pleqë që s’kanë fuqi të gabojnë më?! Dhe, për më tepër, për vetë ne tashmë ishte shumë vonë.

Kishim bërë rrugë të gjatë në ikjen prej qytetit, e as shkohej ndërmend kthimi. Ishte edhe më i pakthyeshëm, rrugë edhe më e gjatë, ajo e qytetit prej të dikurshmes së tij, rrugë në të cilën këta këtu sapo ishin nisur. S’ishte aspak e udhës, e pa arësyeshme, e dhunshme do ish, t’i kërkoje qytetit, aq më pak njerëzve të këtushëm, të ndalonin udhën. Ishte shkuar larg. Mbetej ta vuanim deri në fund këtë mënyrë të gëzuari. Të kësaj bote, që vetë e kishim bërë të tillë.

I kujtuam njeri tjetrit se do të bënim mirë të vazhdonim të dyshonim tek zoti Syrja. Të vëzhgonim se si dhe përse, do përdorte zërin dhe figurën që u sillte këtyre njerëzve të mirë. Nëse nuk e bëmë dot për jetët tona në qytet, le të vigjëlonim këtu për jetët e këtyre njerëzve të natyrës.

(Publikuar tek www.fjalaelire.com për herë të parë: 15 maj 2013)