Prof. Dr. Fejzulla BERISHA: Për kapjen e heshtur të pushtetit

Qeveri në detyrë, me pushtet të plotë: një dualizëm i rrezikshëm institucional

Një analizë për kapjen e heshtur të pushtetit në emër të vakumit politik

Nga Prof. Dr. Fejzulla BERISHA

Në çdo rend demokratik, legjitimiteti buron nga vota e lirë dhe nga respektimi i Kushtetutës. Asnjë qeveri nuk qëndron mbi këto parime. Megjithatë, Kosova ndodhet sot përballë një rreziku serioz institucional që tejkalon krizën politike paszgjedhore: një qeveri në detyrë që vepron si të kishte mandat të plotë, duke shkelur frymën dhe germën e demokracisë funksionale.

Ky nuk është thjesht një keqfunksionim administrativ – është një shndërrim i përkohshmërisë në sundim të përhershëm dhe një përdorim i legjitimitetit të konsumuar për të ndërtuar një regjim arbitrar.

Kemi të bëjmë me një dualizëm të rrezikshëm institucional: nga njëra anë një qeveri që ka humbur legjitimitetin zgjedhor dhe kushtetues; nga ana tjetër, një Kuvend që nuk arrin të përbëjë shumicën parlamentare; dhe në mes – një shtet që funksionon në vakum, pa kontroll, pa llogaridhënie dhe pa transparencë.

Qeveri në detyrë ≠ qeveri me mandat të ri

Në të drejtën kushtetuese dhe në praktikat demokratike, një qeveri në detyrë ka rol të kufizuar. Ajo ekziston për të ruajtur vazhdimësinë institucionale deri në formimin e qeverisë së re. Nuk ka as të drejtë për ndërmarrje strategjike, as për marrëveshje ndërkombëtare, emërime politike apo ndërhyrje në pavarësinë e institucioneve.

Por në Kosovë po ndodh e kundërta. Një qeveri që ka humbur besimin e qytetarëve, po sillet si të kishte autorizim të ri. Në vend që të administrojë tranzicionin, ajo vepron si zotër i përhershëm i shtetit – pa kufizime, pa transparencë, pa legjitimitet.

Krizë e përhershme = pushtet i përhershëm

Zgjedhjet e 9 shkurtit 2025 prodhuan një bllokadë institucionale. Lëvizja Vetëvendosje, si subjekt fitues, nuk arriti të krijojë shumicën parlamentare për formimin e qeverisë, ndërkohë që Kuvendi nuk zgjodhi as kryetarin e tij. Në këtë vakum, qeveria e kaluar mbeti në detyrë – por jo si administratë kalimtare, por si strukturë që e ka kthyer krizën në strategji pushteti.

Ky është një model i ri: ruajtje e pushtetit jo përmes votës, por përmes kaosit. Në vend që të ndihmojë demokracinë të rikthehet në binarët e saj, qeveria në detyrë e shfrytëzon boshllëkun për të konsoliduar kontrollin mbi administratën, drejtësinë dhe institucionet e pavarura.

Kush e ndalon këtë qeveri? Askush. Dhe kjo është tragjedia.

Institucionet që duhet ta mbikëqyrin qeverinë, janë jashtë loje. Kuvendi është i paralizuar. Gjykata Kushtetuese hesht. Presidentja mban një rol formal, por jo aktiv. Në këtë zonë gri, qeveria vepron pa pengesa – vendos, emëron, urdhëron dhe komandon.

Ky është grushti i shtetit institucional: jo me tanke, por me nënshkrime administrative; jo me dhunë, por me manipulim të rregullave; jo me uzurpim klasik, por me kapje të heshtur. Është pushtet që buron jo nga vota, por nga vakumi.

Pasojat afatgjata: drejt një autoritarizmi të butë?

Ky dualizëm dhe kjo zgjatje arbitrare e pushtetit prodhojnë pasoja serioze për sistemin demokratik:

-Degradim i sistemit parlamentar – Kuvendi humb funksionin përfaqësues dhe kontrollues, duke u zëvendësuar nga logjika e vendimeve njëpalëshe.

-Kapje e institucioneve të pavarura – Qeveria tenton të emërojë njerëz të afërt në drejtësi, administratë dhe agjenci, duke e zgjatur kontrollin përtej mandatit të saj real.

-Humbje e besimit qytetar – Qytetarët shohin një qeveri që sundon pa votë dhe një sistem që nuk reagon. Kjo prodhon apati, mosbesim dhe rrezik të thellimit të krizës së përfaqësimit.

Zgjidhja nuk është vetëm politike – është sistemike

Për të mbrojtur demokracinë dhe për të parandaluar normalizimin e autoritarizmit institucional, Kosova ka nevojë për:

-Rregullim të qartë kushtetues dhe ligjor për kompetencat e qeverisë në detyrë, duke vendosur ndalesa për veprime politike dhe strategjike.

-Mbikëqyrje të fortë institucionale, me rol aktiv të Presidentes dhe të Gjykatës Kushtetuese për ruajtjen e ekuilibrit të pushteteve.

-Përgjegjësi individuale dhe institucionale për tejkalimin e kompetencave – përmes hetimeve parlamentare dhe procedurave ligjore.

-Vetëdije qytetare dhe presion publik, për të mos lejuar që një qeveri pa votë dhe pa mandat të paraqitet si normale.

Demokracia nuk ruhet me heshtje, por me qëndresë dhe ligj

Krizat politike janë pjesë e demokracisë, por kur një qeveri në detyrë fillon të sillet si e përhershme, e paqortueshme dhe e pakontrolluar – atëherë kemi të bëjmë me kapje sistematike të shtetit, të ndërtuar mbi pasivitetin institucional dhe pranimin e gjendjes së jashtëzakonshme si normë.

Është detyrë e mediave të lira, shoqërisë civile dhe qytetarëve të ndërgjegjshëm që ta refuzojnë këtë model të qeverisjes nga boshllëku. Sepse demokracia nuk kërcënohet vetëm nga armiqtë e jashtëm, por shpesh nga ata që, në emër të saj, rrënojnë themelet e saj nga brenda.