Qytetari protestues kërkon ndryshim, por ai hedh poshtë çdo formë të përfaqësimit politik. Ai dëshiron shumë për bashkësinë politike, por ai nuk pranon të drejtohet nga të tjerët. Ai është i gatshëm të rrezikojë të rrihet apo edhe të vritet nga policia, por ka frikë të marrë rrezikun e besimit të ndonjë partie apo politikani...
Pas protestave që ka organizuar deri më sot Opozita e sotme shqiptare, me protestat e kohëve të fundit, të organizuara nga Shoqëria Civile, ndihet sikur kemi hyrë në një epokë të re të protestës shqiptare, në një lloj „proteste' që sytë mund t'i kishte diku nga ekrani. Sigurisht, duket se ekziston një botë ndryshimi midis lëvizjes Franceze Nuit Debout dhe, të themi, Pranverës Arabe, por lloji i një proteste të tillë sikur ndan me një pikë. Këto janë vende shumë të ndryshme me kontekste shumë të ndryshme politike, po aq sa të ndryshme dhe nga mënyra, kontesti dhe konteksti i protestave shqiptare të të dy kahjeve. Dhe në një kënd tjetër protesta shqiptare e ditëve të fundit, as që mund të konsiderohet si një vrull proteste si në këto vende, pasi do të ishte lajthitje të shihej se edhe teksti i ndodnjë studimi mund të qasej në afërsi, edhe pse kjo protestë është bazuar në dhimbjen e ikjes së një të riu të vrarë nga segmente të policisë. Por, siç argumenton Ivan Krastev në librin e tij të shkurtër, por depërtues, Demokracia e ndërprerë, protestat ndajnë elementë të përbashkët: ato shpesh janë protesta të mediave sociale, revolucione të Blackberry dhe Tëitter; atyre më së shumti u mungon një ideologji specifike ose program koherent politik; dhe atyre u mungojnë udhëheqësit e qartë, sikurse e vërtetoi dhe ndodhi me protestat studentore.
Si përmbledhje, argumenton Krastev, kjo mënyrë e re e protestës përfshin forma të pjesëmarrjes pa përfaqësim, qoftë në formën e një partie, apo të një lideri. Në të vërtetë, këto protesta shpesh shmangin përfaqësimin si pjesë e rendit të vjetër të korruptuar, politikës së prishur. Krastev argumenton se kjo shmangie e përfaqësimit e bën gjithnjë e më të vështirë vlerësimin e suksesit ose dështimit të këtyre protestave. Mbi të gjitha, në shumicën e rasteve, duket se ka pak ndikim elektoral dhe status quo-ja shpejt kthehet. Ky është një depërtim i rëndësishëm. Pa përfaqësim, pajisja kryesore e demokracisë moderne, protestat nuk shkojnë askund.
Riding the Void i Peter Mair (2013) na ndihmon të kuptojmë rëndësinë e përfaqësimit politik. Brenda demokracive perëndimore, ndërmjetësimi midis të qeverisurve dhe qeverisë është realizuar historikisht përmes formave përfaqësuese të demokracisë. Pra, përfaqësimi për këtë ka kohë që i ka lejuar qytetarët të ushtrojnë fuqinë dhe ndikimin e tyre kolektiv në shtet. Në të vërtetë, sistemi partiak i përfaqësimit i ka lejuar qytetarët të hyjnë në shtet. Përfaqësimi ka lejuar atë që shkencëtari politik Paul Ëhiteley e quan me evokim ‘shtrëngimi i duarve të padukshëm’ midis sundimtarëve dhe të sunduarve; ne, qytetarët, e pranojmë që shteti është legjitim, ndërsa shteti gjithashtu pranon që legjitimimi demokratik është thelbësor për qeverisjen (1). Është përmes përfaqësimit që qytetarët mund të identifikojnë dhe të veprojnë si një kolektiv.
Por, siç argumenton Mair, gjatë dekadave të fundit ka pasur një zbrazje të demokracisë perëndimore, një zbutje të lidhjeve midis qeverisjes dhe qeverisë. Në veçanti, përfaqësimi po dobësohet ndërsa qytetarët largohen nga metodat formale të përfaqësimit dhe klasa politike tërhiqet në shtet.
Ky është një ndryshim i rëndësishëm. Demokracitë perëndimore, duke pushuar siç bëjnë në betejat popullore për një përfaqësim gjithnjë e më të madh, u zhvilluan si demokraci përfaqësuese. Edhe demokracitë e reja, të tilla si Rusia ose vendet e ish-Traktatit të Varshavës, kanë miratuar sisteme partiake-përfaqësuese politike. Pra, nëse, siç argumenton Demokracia e Ndërprerë, lëvizja bashkëkohore e protestës globale shmang përfaqësimin, ajo njëkohësisht hedh poshtë sistemin politik mbizotërues. Megjithatë, ajo që nuk është e qartë është ajo me të cilën protestuesit duan të zëvendësojnë demokracinë përfaqësuese. Lëvizja protestuese është, siç shprehet Krastev, një përvojë e përbashkët pa një identitet kolektiv.
Krastev shkon më tej. Ai argumenton se një pjesë e madhe e lëvizjes globale të protestës është jo-politike, që i ngjan formave arkaike të protestës në të cilat grupe njerëzish kishin fuqinë të tërhiqeshin nga sistemi politik, por asgjë më shumë. Politika e protestës bashkëkohore është fuqia për të refuzuar. Siç shkruan Krastev:
‘Ajo që duket qartë është një seri aporijesh. Qytetari protestues kërkon ndryshim, por ai hedh poshtë çdo formë të përfaqësimit politik. Ai dëshiron shumë për bashkësinë politike, por ai nuk pranon të drejtohet nga të tjerët. Ai është i gatshëm të rrezikojë të rrihet apo edhe të vritet nga policia, por ka frikë të marrë rrezikun e besimit të ndonjë partie apo politikani. Ai po ëndërron demokracinë, por ka humbur besimin te zgjedhjet. ’
Është një lëvizje globale e ‘shfryrjes’: ne azhurnojmë statusin tonë në Facebook, ose dërgojmë një cicërimë të zemëruar dhe pastaj kthehemi në jetën tonë. Është një britmë zhgënjimi, një formë e politikës së daljes, që nuk e sfidon status quo-në. Kështu Krastev argumenton se larg sfidimit të sistemit, siç kanë argumentuar komentatorë shpresëdhënës si Paul Mason, këto protesta mund të shihen si një legjitimim i sistemit (megjithëse në një mënyrë problematike). Ato janë një lloj performance e demokracisë.
Akoma, protestat janë reale dhe tentojnë t'i çojnë elitat politike në panik. Një nga problemet brenda një shteti si Shqipëria është se shumica e klasës politike refuzon të besojë se këto protesta mund të jenë të tjera nga ato të financuara nga jashtë. E cila është e kuptueshme duke pasur parasysh SHBA, në veçanti, ka një histori të gjatë të financimit të grupeve të opozitës, shoqërisë civile etj., në të gjithë botën. Por lëvizja kundër vendosjes është shumë e gjerë, shumë e zakonshme për shumë vende, për t'u kuptuar si një ndërhyrje amerikane. Për më tepër, ne e shohim atë të shfaqet edhe në SHBA, me fenomenet e Donald Trump dhe Bernie Sanders. Ashtu si elitat e dëshpëruara politike të BE-së duan të qajnë ‘Putin!’ Për të shpjeguar rritjen e partive evropiane anti-vendosje, në vend që të shikojnë sjelljen e tyre, ashtu edhe elitat politike të tjera preferojnë të fajësojnë gjithçka në ndërhyrjen e jashtme, në vend të dështimeve të tyre.
Më gjerësisht, ekziston një sens në rritje i qytetarëve për jorelevancën e qeverive dhe zgjedhjeve. Qeveritë mund të ndryshojnë, por politikat nuk do të ndryshojnë, drejton ndjenjën e përbashkët. Partitë politike priren të takohen kryesisht tani në qendër, dhe politikanët kanë më pak pushtet sesa bënë për pjesën më të madhe të shekullit të 20-të, kur, si pjesë e konsensusit të pasluftës, ata përdorën instrumente ekonomikë kombëtarë si politika fiskale dhe monetare për të arritur disa rezultatet sociale dhe politike. Sot, qeveritë nacionale përqafojnë mantrën e Nuk Ka Alternativë dhe pranojnë paga stagnuese, një rënie të produktivitetit dhe një rritje të kredisë si të pashmangshme.
Impotenca e njohur e klasës politike forcon mosbesimin popullor ndaj anëtarëve të saj. Në fund të fundit, nëse politikanët u thonë qytetarëve se hands duart tona janë të lidhura nga forcat e globalizimit ’, atëherë cila është saktësisht qëllimi i politikanëve? Kështu, duke u përballur me mosbesimin dhe përbuzjen e elektoratit, politikanët kanë kërkuar mjete të tjera për të qeverisur larg nga plebët e zemëruar, më e shquara është Bashkimi Evropian.
Demokracia e ndërprerë u shkrua para se të ndodhnin këto protesta në Shqipëri, se ajo u ndikua nga potesta të tjera. Protestat shqiptare, lidhen me vrasjen e një të riu nga policia, dhe duket se janë larg një kopje të ndodhur gjetkë, pasi në këtë rast ajo ka një stigmë dhe një pasojë të dhimbshme që diktohet nga ikja e një të riu. Ajo që mund të shihet nga protestimi, duket qartë se mund të ketë ardhur nga një refuzim i ‘politikës si zakonisht’, një refuzim i klasës politike dhe i një sensi që vendimet politike tani bëhen shumë larg njerëzve. Por gjithashtu ka potencialin të kthehet në diçka më konkrete. Kjo pasi, në një moment, do të përfshijë vendime, zgjedhje dhe politika konkrete politike. Protesta e sotme ka të ngjarë të marrë një formë politike më konkrete dhe të modës së vjetër.
Sidoqoftë këto protesta të reja përfaqësojnë një formë të ndryshme, të brishtë dhe të paparashikueshme të marrëdhënies midis qytetarit dhe shtetit. Për momentin, pra, është e paqartë se çfarë forme do të marrë e ardhmja jonë politike - siç shkruajti Gramshi, e vjetra po vdes dhe e reja nuk mund të lindë. Por Krastev na ofron një ide të mirë se si mund të duket e reja, duke shkuar tek shembulli i një lloj proteste ndryshe.
Comments