Arqile Gjata -Poeti i Dhimbjes, Dashurisë, Traditës e Besimit!
Pregatitur nga poetja
Raimonda Moisiu!!!
Një këndvështrim letrar rreth vëllimit me poezi “Gratë e poetëve”, të poetit
Arqile Gjata!!
Shfaqja e poetit Arqile Gjata, në letërsinë shqipe, nuk erdhi rastësisht, por edhe as papritur.
Vëllimet e para të tij me poezi: “Kur trazohet jeta”(2005), “Kurorë me ngjyra”(2006), një monografi në vitin 2000, dhe vëllimin me tregime “Qyteti që kërkon muzikë”- janë jo vetëm kuptimplote, jo vetëm produkt I talentit të tij , por gjithashtu një dëshmi e prirjeve letrare dhe shijes të pranueshme të kohës në të cilën ato janë shkruar.
Këtë vit poeti Arqile Gjata, nxorri vëllimin e tretë me poezi me një titull sugjestionues e sinjifikativ, ”Gratë e poetëve”.
Vëllimi përmban poezi lirike , me ton qytetar, intelektual, patriotik, kujtime, mall, dhimbje, dashuri, të cilat shprehin ngazëllimin dhe enthusiazmin e një komuniteti të brishtë, në rastin tonë si te poezia “Gratë e poetëve”-si një fitore e arritur, në liri, progresin social, romantizmin , frymëzimin e frymëzuese, deklamimi I bukurisë shpirtërore e trupore të tyre në vjershërimin klasik.
Eksperiencat jetësore dhe përkushtimi krijues me të si ciltërsia e ndjenjave, humbja, dhimbja, vetmija, dashuria, shpresa, intimiteti, ngazëllimi apo enthusiazmi-do të jetë me vënd të them - se Këto sentimente të jetës, -poeti i ndjen të nevojëshme t’u japë zë duke I hedhur në poezi.
Poezia e poetit Gjata është rrëfyese, -jo abstrakte-ajo del nga realiteti aktual I botës që jetojmë dhe thjeshtësia e jetës së përditshme.
Muzat, meditimet dhe spekulimet rreth jetës, gjërat e përjetëshme të ekzistencës humane, - jetës e vdekjes.
Ja si shprehet poeti rreth realitetit jetësor:
“Me jetën u takova në të
gdhirë,
mu duk e gjatë
në fillim..
Nga kujtimet e viteve dhe
trokitjet e stinëve
po vijnë…
..të më vjedhin duartë
të më marrin zemrën…
Ndërsa në poemën:”Në muzeun e monumenteve”, citojme vargjet e para :
“. Gurë, gurë deri lart në majë,
butësisht si pëllëmbë
të fjetura
statuja të gurta më përshëndesin….,
-Këto vargje të vendosura në strofë, I japin rrjedhë procesit të transformimit të dukshëm:mendimi e ndjek këtë proces-në fakt e nxjerr dhe e prezanton atë , - se një kompleks mamorfozash të imazhit është treguar.
Kursi logjik i këtij transformimi nuk është në ndjekjen e procesit të vërtetë, por në përpjesëtim të vetë ndryshimit.
Vetë titulli I poezisë
“Në muzeun e monumenteve”, e cila duhet të ndikojë përkatësisht, anën teknike të ndryshimit ose mundësisht disa ndryshime sociale, kanë kuptimin e një nxitje të fshehtë , që tregojnë vetveten vetëm në vargjet e para,,
Kështu njëra merr impresionin, që poema funksionon vetë, sepse edhe vetë autori fshihet aq mirë,-shprehja duket të përmbajë në vetvete një logjikë të vetbrëndëshme. Ndodhia e metamorfozave është produkt e ngritjes në rrjeshta antagoniste, si:gurë, pëllëmbë, butësisht, statuja, gurta etj.
Te poezia:”Sa e donte nëna diellin”, është prezent dedikimi në orientimin përgjithësues të vargut, gjithashtu, dhe cfarë është e rëndësishme,
- Fillimisht në vargjet, e cdo strofe.
Kështu në strofë është përmbledhur densiteti I ndjenjës së shprehur si një aspiratë sublime si dhe fuqisë shpërthyese të dashurisë së nënës përmes mendimit filozofik dhe sendeve që e rrethojnë -për diellin, për fëmijët, , thurrte trikot e fëmijëve, buzëqeshte, apo ujiste lulet, borzilokun e babait, përkushtimi I nënës për të sjellë e rritur ardhmërinë, brezat:
“Sa e donte nëna diellin!
Dilte në kopësht maste qiellin!
Më pastaj ujiste lulet
dhe borzilokun e babait.
-.-
Nëna mblidhte copëza drite,
për fëmijët.
Pranë sobës bukën thekte ,
e heshtur thurrte triko…
-.-
Sa I shkonte nënës buzëqeshja,
Shtrinte krahët të fshinte lotët e mendimeve,
Flladi I mbrëmjes
Të gjithë bashkë na mblidhte…
Tema patriotike cfaqet te poezia
“Kështjella e Portopalermos’”, ku autori me mjeshtëri artistike e figura të goditura na ka dhënë ndjenjat dhe shpirtrat, patriotizmin, aspiratat dhe idealet janë shprehur nëpërmjet identifikimit të poetit me kështjellën e Ali Pashë Tepelenës buzë Jonit, bedenat e kështjellës, dashuria, Vasiliqia, -me natyrën që e rrethon dhe është aftësia e tij krijuese të vendosë veten në kohën dhe hapësirën e së tashmes e të së ardhmes.
Kështu ai ka nxjerrë në drite dy cilësi historinë dhe ata që e bëjnë historinë. Pikërisht lexo vargjet:
“Unë, anonimi I sotëm,
Si në kohëra të ngjashme,
Gdhëndur ndër bedena,
Mbi shpatulla kam hedhur misterin e detnajës,
Që qarkon Kështjellën e Vasiliqisë
Me shpresë se muret do të flasin….
Te poezia “Gratë e poetëve”, nga ka marrë edhe titullin ky vëllim me poezi, poeti Gjata ka dhënë gjithë esencën e një krijimi, i cili përmban në brëndësi cilësinë e të gjitha krahasimeve dhe shoqërimet, -që krijojnë botën e poetëve, që sjellin frymëzimin e tyre, është GRUAJA- botën rreth saj e brenda saj, për të shprehur atë universalen, ekzistencën e burrit –dashurinë-frymëzimin!
Kjo është arësyeja që zhvendoset nga vargu në varg në cdo moment të ditës që poetët e gratë e tyre gjejnë vetveten:
“Këto gra me luk të ndryshuar,
Ditë e natë përtypin ëndërra,
Për burrat e trullosur nga frymëzimet
Gratë e poetëve, idilike,
“Natyrë e qetë” në kopështin me ajër të poezisë,
Feksin si mollë e ndalueme,
Shëmbur në shtrat, të joshura,
Nga dashuria e burrave poetë.
Dashuria reciproke dhe frymëzimi nga kjo dashuri, janë vendosur në natyrën e vetvetes, të muzës, me qëllim për të qënë një fenomen I barabartë me të gjitha të tjerat.
Edhe poezitë e tjera që përbëjnë këtë vëllim poetik krijojnë mesazhin e pastër, të ndjenjës së bardhë :
Dashurisë njerëzore!
Dhe së fundi, bota poetike e poetit Arqile Gjata konsiston në vizionin , shpirtëror, real e virtual të ekzistencës humane, e arësyeshme brënda përmbajtjes gjenetike të burrit, nëpërmjet gjërave, që ai mëson nga tradita e besimi, hapësira e koha, në të cilën ai ka ndërtuar krijimtarinë e tij.
Vëllimi me poezi “Gratë e poetëve” është redaktuar nga Grigor Jovani, dhe Korrektor Vangjel Pici.
Të dy këta kanë bërë një punë profesionale dhe të admirueshme.
Kopertina ka një përzgjedhje të vecantë nga Olta Kotti, -një montazh I ngjyrës së kuqe-simboli I dashurisë dhe gratë e poetëve që venerojnë dashuri e frymëzim në sfond.
Parathënja e librit nga kritiku, studiuesi, shkrimtari, përkthyesi, Akademik Fatmir Terziu.
Pasthënja e librit nga Vangjel Pici, krijues, mësues I letërsisë I shumë brezave.
Libri ka një botim të kënaqshëm dhe profesionist nga Shtëpija Botuese “ Ada ”, me botuesin e saj, Roland Lushi.
Comments