(Studim shkencor nga , Ralf Dahrendorf)
Njeriu i sotem , Homus sapiens , eshte prej mijra vjet organizem jetesor i konsoliduar. Nga ana anatomike dhe fiziollogjike , eshte po ky organizem , qe udheton mbi toke , per kaq kohe . Te tere perberesit e jetes se gjalle mbarten , te pa ndryshuar nga shekulli , ne shekull. Ky eshte mendim i te dy paleve . Pala e pere , qe pretendon se Zoti krijoi njerine , dhe i pales tjeter , qe mendojne se njeriu krijoi Zotin .
Homo sapiens evoloi 300 mije vjet me pare ne Afrike ( Wikipedia ). Shkenca ka bere te mundur , njohjen e parametrave jetesore te te gjithe gjallesave , qe popullojne planetin dhe mèton te studjoi gjallesa te mundeshme ne planete te tjere . Realia eshte se boten e poullojne gjalaset , qe fillojne nga viruset dhe mbyllet qarku me njeriun . Njeriu i sotem , eshte qenia m e vetdije dhe pasione e pershtatur , per jetese mbi planetin toke .
Gjallesat ne planete te tjere, ne se do te kete , do te kene konstrukt te perafet me gjallesat e tokes , por ne pajtim me kushtet natyrore te presionit atmosferik , temperatures se ajrit , prezences se ujit . Banoret e pare te tokes kane jetuar ne pyll , ku kane gjetur mjedisin e duhur frymor dhe ushqimor . Truri i njeriut u konsolidua , kur mundi te futi ne ushqimin e perditshem peshkun, qe eshte ushqim i plote proteinik , yndyror dhe dietik .
Ne segmentin pyll- lume , njeriu siguroi jo vetem mbi jetesn , por dhe progresin e zhvillimit trunor dhe per pasoje te menduarit . Nepermjet te menduarit , perpunoi forma racionale te cfrytezimit te lendeve ushqimore , ne pyll dhe ne lume . Te menduarit njerezuar e tejakloi kohen , ne braktisjen e egersise . Nuk mund te flitej me , per nje qenie vetem biollogjikisht e plote , por nje qenie , qe mendon .
Njeriu , qe mendon i tejkaloi te tera parshikimet e veta , kaloi nga mendimi individual , qe mund te quhet thjesht ndjesi , ne mendimin midis shokesh , qe quhen bashkepunetore . Nevojat e njeriut te ikur nga egersia u rriten ndjeshem dhe , mbi keto kerkesa njeriu , krijoi shekncat dhe te tera alterrativat e tjera te dijes . Edhe vete shkencat , kerkonin nderhyrje , per zhvillime te me tejshme .
Mjekesia lindi si nevoje e nguteshme , per te garantuar jetesen e njeriut , me organizem specifik . Mjekesia e sotme , pohojne shkencetaret , eshte kaq e prapambetur , sa qe shume metoda te sotme te mjekimeve , nuk kane ndryshuar , nga ato , qe pedoreshin , ne mjekesine e periudhes se antikitetit.
Trupi i njerit dhe mendja anatomikisht dhe fiziollogjikisht , jane ato , qe kane qene ne antikitet , por mendimi njerezor , ka ardhur gjithnje duke u sterholluar , per ta neneshtruar natyren . Nuk mbeten aleate te njeriut , vetem pylli dhe lumi , por duheshin cfrytezuar te tera burimet energjitike , qe jep natyra , fillo me ujin , driten , dhe me pasurite nentokesore . Kordinatore e ketyre shkencave , u be filozofia . Ndryshe nga sa kemi dyshuar , kjo eshte shkenca , me e vjeter , pas mjekesise . Jane krijuaar kaq shume dege te mjekesise , sa lodhesh t’i permendesh , pasi te kete kaluar kohe e gjate , qe u ke mesuar emrin dhe objektin .
Edhe Filozofia eshte ne te njejten linje zhvillimi . Nje nder deget e rendesishme , qe i eshte bashkengjitur filozofise eshte , psikoanaliza . Nuk mund te kalohet fakti , qe nje dege e psikologjise eshte vene ne sherbim te mjekimit , duke u bere dege e rendesishme e mjekimit psikopatik .
Autori gjerman , Ralh Dahrendorf , ka shkruar librin , me titull “ Njeriu Sociollogjik “, qe eshte teme doktorature . Ne kete liber gjenden pekufizime dhe emertime te deges se filozofise , qe quhet Sociollogji . Kjo shkence eshte duke u zhvilluar me hapa te shpejta ne kohen tone , kur jane rriitur kerkesat e shoqerise , per nje shkence te sofistikuar , ne ndihme te zhvillimit shkencor te vrullshem . Sociollogjia eshte nje ndihmese e studimeve, per udhetimet nderplanetare , inteligjencen artificiale dhe konstruksionin kompleks te roboteve shtepiake .
Librin , nga gjermanishtja , na i ka sjelle ne shqip , perkthysi Gaqo Karakashi . E ka botuar “Pleja, ne 2006. “ Autori eshte i lindur , ne vitin 1929 . Mbahet si shkencetar i shquar , ne fushen e psikollogjise . Akademija e Londres , i ka dhene titullin , Lord dhe e ka pranuar antar te saj , qysh ne vitin 1953 .
Aktualisht eshte nje shkencetar i shquar dhe nje politikan I shquar . Nga ky studim , mesojme se homus sociollogjikus eshte nje pike takimi e individit me shoqerine . Njeriu merr persioer role te paracaketuara . Ne kete liber , njeriu krahasohet me aktorin , por nuk mund t’i flake kaq shpejt rolet e tij .
“Rolet e njeriut , ne shoqeri , jane me teper se maska te heqeshme . Sjellia e tij ne shoqeri eshte nje komedi , ose tragjedi , prej te cilave dhe aktori real i teatrit , del ne realitein e vertete “ ( F9 )
Me kete citim , autori ka bere nje rezume te plote te ketij libri , qe eshte 175 faqe . Mendimi njerezor , krahas studimit , me vemendje te mjedisit rrethus , ehte perqendruaar , te studimi hollesisht i vetevetes . Ne ket hulli , jane zhvilluar te tera shkencat , qe i bejne radiografine fizikut , qe nga materrniteti , ne vorreza . Pati shkencetare , qe e kthyen koken pas dhe gjykuan se njeriu , nuk eshte vetem anatomi , fiziollogji , mjekesi dhe edukim ne te tera shkallet , por zoteron cilesi specifike , qe e bejne te dalluar nje grup njerzish , nga nje grup tjeter .
Njeriu , qe hyn ne shoqeri , meson zanat . Paguan taxa , vete ne kishe , edukon femije , feston ditlindje , martohet . Te gjitha rolet shoqerore i kryen njeheresh, pa dale nga asnje rol . Me te tera keto role shoqerore krijohet karta personale e njeriut , qe verteton identitetin e tij . Ky eshte njeriu sociollogjik. Sejcili njeri ka certifikaten e vet sociollogjike specifike .
Lidhur me zhvillimin e shkences sociollogjike , autori shkruan : “Sociollogjia gjat zgjidhjes se problemeve te saj , ka nevoje t’u referohet roleve sociale te njeriut real , ne jeten e perditeshme , ne menyre , qe shkenca te mos bjeri ne kthetrat e dogmatizmit “( F27 )
Shkenca nuk mund te jete e shkeputur nga jeta e perditeshme , nga njeriu real . Shkenca sociollogjike , nuk eshte vetem teorike . Eshte shkence e vitalitetit njerezor . Lidhur me kete problem , autori , pasi ka analizuar shume shembuj , thekson :
“Rolet e pritshme te shoqerise tone , te cilat shoqeria na i meson , por ato mund te na shtrengojne per te na ndrydhur . Mund te na cojne ne konflikte , e ne kete menyre na prekin ne brendine tone me te thelle . Qe ne kohen e Frojdit , ka statusin unik teoria se ndergjegja , ne formen “e mbi unit “. Para zeri paralajmerus dhe ndreqes i shoqerise mund t’i veshe saksione , nepermjet vete neve , sjelljes tone “ ( F 86 )
Nenkuptojme nga ky citat , se brenda njeriut sociollogjik gjenden mekanizmat vetrregullus te veprimeve te cilesive jasht natyrore .
Ka pasur mendime skeptike , se psikika e njeriut nuk mund te njihet . Ajo eshte mister i pa zbulushem . Ne kete hulli kane kontribuar gjeresisht , besimet fetare te pa reformuara . Njerezimi e njofi ne detaj pasaporten e tij sociollogjike , duke filluar nga gjeni , qe lokalizohet ne berthamen e qelizes . Shuma e ketyre gjeneve transmentuse , quhet gjenom dhe, ky gjenom , eshte pergjegjes , per transmentimin e cilesive njerezore .
Midis brenda grupit ka individe , qe pak i ngjasin njeri tjetrit . Zhvillimi njerezor , thirri ne skene njeriun psikollogjik , qe i kushtohet ky liber nga ky studjus serioz gjerman . Shkenca psikollogjike eshte e re , ne krahasim me shkencat biollogjike , por ka filluar te studjohet thellesisht , duke e lidhur me disa patallogji , qe i ndodhin njeriut gjat jetes praktike . Dijetraet nuk jane te nje mendimi , per percaketimin e objektit dhe zhvillimin e njeriut sociollogjik , por ajo , qe ka rendesi eshte fakti , qe studimi i njeriut sociollogjik , po behet gjithnje i kerkuar i rendesishem i shkencave mjekesore , filozofike dhe atyre sociale .
Lidhur me ndikimin e shoqerise , mbi njeriun sociollogjik , autori nenvizon : “ Teorikisht c’do shoqeri , mund te paraqitet, si nje fushe e madhe shume dimensionale . Me kete nenkuptojme se personi “X” , qendron ne mjedis si mesus , ne nje fushe te trete , qendron si gjerman , ne fushen e dyte qendron si baba , ne nje fushe tjeter , qendron si bizesmen etj etj. Nje shoqeri paraqet nje strukture shume komplekse te tera fushave dhe pozicioineve “ ( F 147 )
Ne kete kapitull kuptojme se ndryshimet shoqerore dhe individuale , jane te natyrave , sipas roleve te njeriut . Ky i fundit vepron mbi shoqerine sa dhe shoqeria vepron mbi te .
Shkencetaret kane vite e vite , qe punojne per pasurimin e shkences , mbi njeriun dhe sociollogjine . Kjo shkence u sofistikua deri ne ditet e sotme , mbi bazen e zbulimit te ADN , nga shkencetari swicerian Miesher ( ne vitin 1800 ) . U desh nje shekull , qe ADN , te perdoret gjeresisht ne praktiken e perditeshme te shkences se kriminalogjise te sociollogjise dhe te mjekesise .
Ne kete te fundit perparimet jane te dukshme shekujt e fundit . Aktualisht profesioni i psikollogut –sociollog eshte i barabarte me te mjekut dhe kjo fushe eshte ende ne eksplorim , duke rekomanduar metoda gjithnje te reja , ne fushen e shendetit mendor . Studimi i thelluar i njeriut sociollogjik ,nenvetdija dhe pasionet e tij , perben detyre paresore , te krijusve letrare , qe fantazojne jete paralele , ne punimet e tyre tregimtare. Ate qe realizon mjeku dhe sociollogu praktikisht , virtualisht e realizon krijusi letrar.
Illo Foto , studjus ne NY – Dhjetor 2021
留言