Mësuesja e një klase të ngushtë

Tregim

Miri Dhrami

Një javë pas lindjes së vajzës së dytë, mësuesja u kthye në klasë pranë nxënësve, paksa e ndrojtur, me një buzëqeshje që ia tërhiqte buzën poshtme pak pjerrët. Nxënësit e pritën ngrohtë. U ngritën njëherazi me vërtik, siç çohen qimet e dorës kur rrëqethen, duke e mirëseardhur lehonën me zgjatjen ledhatuese të zanores në fund të çdo fjale: (Mirësee erdhee mësuesesee..!) Duart e shkurtra të mësueses bënë disa lëvizje të shpejta në erë, si krahët e pëllumbit kur përpiqet të ekuilibrojë mbi një tel të pa tendosur. Ajo ishte shenja që fëmijët të ulen shpejt nëpër banka, teksa mësuesja u ul tek vendi i vet, hapi regjistrin të plotësonte ditarin por, pëshpëritjet e theksuara të fëmijëve ia cinglisën nervat. Ishte thuajse gjysma e klasës që me të drejtë kërkonte nga gjysma tjetër e klasës, t’i njihte fitoren për bastin e vendosur qysh para se mësuesja të lindte.

Le të përmendim këtu se dy muaj më parë, kur mësuesja mori lejen e lindjes, disa kalamaj bënë parashikimin e pakëndshëm, se ajo do të lindte përsëri vajzë. Kurse disa të tjerë ishin të sigurt se do të lindte djalë. Kështu u krijua një ndarje midis nxënësve duke i bërë ditët e shtatzënisë së mësueses edhe më intensive. Mësuesja fillimisht u shti se nuk i interesonte mendimi i asnjërës palë, por brenda gjoksit ndjeu zemrën t’i rrahë më fort, kur gjysma e nxënësve brohoriste si kor, djalë, djalë! Dëshironte shumë të kishte dhe një bir, ndaj parashikimi i tyre i ndezi shpresën. Deri në çastin e lindjes e ndoqi pas ngazëllimi i vogëlushëve. Edhe në shtratin e lindjes ndjente veshët t’i ushtonin; (Mësuese, do lindni djalë!..) Veç kur stërmundimi e dhimbjet e lindjes largohen si me magji, dhe femra i mbush gjinjtë me qumësht të bëhet nënë, dëgjoi maminë t’i pëshpëriste; -Të të rrojë vajza, Adelinë!

Mësuesja ngriu për një çast, por shpejt e mblodhi veten dhe buzëqeshi pjerrët thuajse e sëkëlldisur nga sikleti, ashtu siç qeshin lulet që gënjehen nga pranvera të parakohshme. Me atë buzëqeshje doli nga materniteti dhe mbas pak ditësh, pikërisht po me atë buzëqeshje hyri në klasë. Ja tani para saj, gjysma e nxënësve që dështuan në gjetjen e gjinisë së foshnjës, shanin fatin e keq dhe me pëllëmbët e vogla godisnin bankat e vjetra, mbushur qysh nga brezat e kaluar me heroglife që nuk shpjegoheshin në asnjë gjuhë. Se kjo ishte një padrejtësi e natyrës dhe mësuesja e tyre nuk e meritonte. Pse jo djalë, xhanëm? Në zërat e kalamajve ndjehej zemërimi si metal i pa farkuar që griste atë copë qiell të ngecur ngushtë aty brenda. Mësuesja tani nuk mund të ndryshonte asgjë, shikonte e vakët nxënësit që parashikuan lindjen e vajzës dhe tërhiqte kot pa radhë, gishtat e dorës së majtë. Fëmijët ishin goxha dhe gati po kërcenin mbi banka, ta çonin deri në fund manifestimin e vogël. Kur papritur, u dëgjua si krisja ullirit të moçëm që shqyhet nga era; “Mjaft”!

Klithma e beftë e mësueses i ngriu të gjithë në vend, siç ngrin allçia gjymtyrët e thyer . Mësuesja e mirë, që kurrë nuk thërriste apo të nxitonte midis tavolinës dhe dollapit me mjete mësimore, të ndëshkonte ndonjë trazovaç, befas shfaqi alterego. Klithma e saj rrëfeu se qielli blu në sytë e saj, tashmë ish tretur. Ajo nuk ishte më mësuesja e djeshme, ndoshta dikush tjetër, e panjohur për ta. Xhamat e dritareve te vjetra, akoma dridheshin nga oshtima e zërit të saj. Pluhuri i shkumësit ngjitur mbi to, nisi të rrëshqasë ngadalë si tis bore. Pas kësaj klasa u bë memece. Shikimet e trembura të nxënësve u mbërthyen fort mbi lehonën, siç kapen lart lastarët e harlisur të hardhisë që mbin pranë vijës së ujit. Fëmijët që kujtonin se lehonave u mungojnë ca pëllëmbë zorrë dhe derisa ato të rikrijohen, ato as mund të flasin fort dhe as të nxitojnë, ngelën pa fjalë. Mbas lindjes së mëparshme, të paktën mësuesja këtë kishte treguar. Hynte në klasë si ndrojtur dhe fliste ngadalë e plot urtësi. Vërtet, çfarë kish ndodhur me të kësaj here!?

Mësuesja shpejt u pendua për britmën që lëshoi, ktheu kokën pas e pafuqishme të përballonte shikimin e trembur të vogëlushëve dhe bëri dy hapa. Para ndeshi përsëri ngushticën e keqe. O zot sa e frikshme, mërmëriti. Ishte hapësira midis tavolinës së punës dhe dollapit me mjete mësimore që e kish torturuar keq edhe në shtatzëninë e mëparshme. Ish matur disa here ta flakte tej tavolinën e të zgjerohej kalimi, por humbiste dritën e dritares. Të vetmen dritë mbi tavolinën e punës. Klasa dikur kish qenë dhomë manastiri, dhe errësira sundonte në çdo skaj. Dritat elektrike vinin pak orë veç në mbrëmje, si t’ju kujtonin banorëve të fshatit që nuk ankoheshin, se në ato dy tela që ngjiten në mal, përçohet edhe korrent. Kështu as klasa ku fëmijët dituroheshin, nuk mund të ishte ndryshe. Madje mund të thuash, gjithçka ish përshtatur mrekullisht për edukimin e një brezi që do ta kalonte jetën mes vështirësish edhe vuajtjeve të mëdha. I vetmi fakt që e qetësonte mësuesen mbas lindjes, ishte kalimi rrufe përmes ngushticës së frikshme. “Çfarë mrekullie lëvizja e lirshme..” mendoi për së shpejti e çliruar nga makthi që e mundonte tërë ditët e barrës dhe fshehurazi, si një garanci më tepër, preku barkun e petëzuar.

Atë ditë mëngjesi u ndje i freskët si gurët rreth çezmës së fshatit kur rridhte tërë natën harruar e hapur. Mësuesja nisi të shpjegonte mes një qetësie të brishtë, duke hedhur shikime vjedhurazi mbi kokat e qethura zero të djemve. U vërente hartën e flokëve me ato gjiret e vogla mbi ballë, që zgjerohen e thellohen për limane të sigurt mendimesh, kur djemtë rriten e bëhen burra. Tani gëzhdallat rreth kokës nga gërshërët e pa mprehura të gjysheve, më tepër ngjanin me xhepa të zbrazur dijesh, që duheshin mbushur ngadalë e përditë. Çudi me djemtë! Mbajnë mbi supe nga një planet të vogël dhe nuk e peshojnë siç duhet! mendoi mësuesja dhe nënqeshi me përdëllim. Qethja zero i bën djemtë më të lezetshëm. Po ashtu dhe veshja veç me kanotierë apo me sandalet e kapura me tel. U shkojnë edhe mbathurat e grisura nga shkëmbinjtë e bregut, me arnat shumëngjyrëshe të gjysheve. Kurse vajzat janë ndryshe. Ato që në djep kërkojnë diçka më tepër. Qoftë një fjalë, një gogël, një rrobë apo dhe pak frymë nga e nënës. Ndaj dhe nënat nuk pushojnë t’u pëshpëritin bijave tërë këshillat e botës, dhe kur bijat rriten, këshillat e strukura mes teshave të palosura bukur në valixhet e vogla, rriten e marrin udhën së bashku me to dhe pajën e martesës...

Mësuesja i largoi shpejt mendimet që i zbritën të vrullta si era e shiut në vjeshtë, dhe vazhdoi të shpjegonte. Shkurtimisht. Ashtu siç qetheshin djemtë. Djemtë çamarrokë që i kishte shumë...! Pa dashur, nëpër mend solli përsëri djemtë që kur gabonin, duronin plot njëzet thupra në çdo dorë dhe nuk lëshonin kokërr loti. Djemtë që hynin çdo ditë në klasë me nga një plagë të re në trup, herë nga pickimet e arrëzave dhe herë nga rrëshqitjet mbi harcat rrotull fshatit. Çudi me djemtë, ata lindin heronj, pëshpëriti e mallëngjyer mësuesja. Atë çast u kthye me nxitim dhe shkoi të plotësonte diçka në regjistër. Ndoshta shtoi ndonjë notë të lënë pas dore. Ose shënoi temën e ndonjë hartimi të ri, lidhur me madhështinë e djemve. Viti shkollor po mbaronte. Në dëftesat e tyre do të shtohej dhe nota e sjelljes. Mbase përshkroi dhe një herë kënaqësinë që ndjeu prej kalimit pa siklet midis ngushticës së keqe... Përsëri preku barkun e shfryrë.

Nuk kaluan më tepër se dy vjet, dhe mësuese Adelina u kthye përsëri në klasë mbas lindjes së vajzës së tretë. Mund të themi se u përsërit i njëjti ritual pritjeje me ato të viteve të mëparshme. Klasa gjysmë e ndriçuar nga tre dritaret e vogla me qemer. Dy zgavra më tepër në dyshemenë e vjetër me dërrasa. Pluhur shkumësi lart kornizave me fotot e udhëheqësve që fëmijët nuk i arrinin t’i pastronin as me karrigen e lartë të mësueses. Për çudi ata kalamaj sikur nuk zgjateshin hiç. Madje sikur një frikë e panjohur i mbante të vegjël. E njëjta aromë e athët myku nga shkumësat e lagësht që binin poshtë vrimave të dyshemesë. Veç kësaj here ndryshonte nëmuri nxënësve që besonin se mësuesja do të lindte djalë. Ata ishin shumë pak, dhe kundërshtimi që i bënë përsëri fatit të keq, ishte shumë i dobët. Mësuesja u bëri shenjë të pushonin, por ata vazhduan një copë herë të qortonin natyrën dhe ligjet e saj të ashpër, që sillnin mes njerëzve të mirë, mërzi dhe trishtim.

Edhe pse ishin pak, ankesa e tyre e bëri mësuesen të çlirohet disi nga ndrydhja e vazhdueshme në kraharor. Vendosi lehtë dorën mbi gjoks, me një lëvizje delikate sikur po i lutej zotit për diçka dhe priti. Mos vallë atë shtrëngim ia provokonte mbushja e gjinjve me qumësht? Uli dorën ngadalë. Ndoshta ishte dhe kjo. Gjithsesi mësuesja fitoi pak kohë sa të ftillonte debatin midis nxënësve (djalë apo vajzë.) Kundërshti plot doza qetësuese, i pëlqente ta quante. Në atë debat, mësuesja gati prekte ëndrrën e madhe. Në ato çaste gjithçka i bëhej e thjeshtë, e kapshme, e afërt, si të ish një bluzë e harruar në ndonjë raft, që të nevojitet ditën që bën më ftohtë. E ndodhur në zavall midis palëve që debatonin, pyeti edhe një herë veten e mallëngjyer, Pse vajzë dhe jo djalë!..

Mësuesja shpejt e mblodhi veten dhe përdori buzëqeshjen e vjetër. Atë të pjerrëtën që përdorte sa herë hynte apo dilte nga materniteti. Atë simbolin e drojës dhe dhembshurisë së bashku. Fëmijët e prisnin tre muaj në rolin e tyre të vështirë, duke mundur të kontrollonin të njëjtën habi të vjetër. Mirëseardhjes i hoqën e zanoret e zgjatura ledhatuese në fund të fjalëve dhe urimi i tyre u bë mjaft i shkurtër. Si drutë e shkurtra që kalamajtë i prisnin shpejt e shpejt me sharrat pa çapraz për mbrëmjet e ftohta dhe të fitonin në duar kallo.

Mësuesja la hamendësimet dhe u kthye me vërtik tek vendi ku zakonisht u shpjegonte fëmijëve gjithçka. Një çast ndeshi flokët e gjata të vajzave. “Të bukurat e mësueses!” mërmëriti me një ngazëllim që i vlonte thellë në gji. Pastaj e prekur fshiu lehtas sytë. Ajo që u fliste fëmijëve për bukuritë e jetës, nuk mund të ishte e përlotur.

Vajza e tretë erdhi në jetë thuajse të njëjtën stinë me motrat e tjera. Kur era dhe shiu e gjejnë llafin midis tyre, pa sillen butë me njerëzit. Moti bëhet i kthjellët dhe lulet u këndojnë bletëve në vesh. Natyra çelet dhe deti thith tërë shkumën e dallgëve, siç thith bariu i meruar nga malet, shkumën e kulloshtrës qysh kur vlon mbi zjarr. Mësuesja hapi pak dritaren e vjetër, të mbante vesh mos qante foshnja. Në pushim do të nxitonte t’i jepte gji, megjithëse nga çerdhe e vogël aty pranë nuk u dëgjua asgjë. Mandej ajo vrojtoi poshtë nga sokaku ku çdo pasdite loznin djemtë e klasës. Jo vajzat. “Këta çamarrokë kanë gjithë botën..!” mendoi për djemtë dhe doli me vrull përmes ngushticës së frikshme. Vërtet, në ditët e para mbas kthimit nga leja e lindjes, mësuesja e përsëriste shpesh atë kalim rrufe, si të hakmerrej me ngushticën e keqe që muajt e fundit të shtatzënisë e torturonte aq shumë. Thua nuk i mjaftonte makthi për gjininë e bebes që do të lindte, do kishte dhe merakun mos goditej në cepat e ngushticës.

Ditët bëheshin edhe më të thata. Era e malit hynte me shuka nga vrima e madhe çelësit të derës, si fryma e pakontrolluar e djaloshit që përpiqet të mësojë fyellin. Mësuesja shpjegonte dhe priste afër derës, mos era kthehej për një çast vërtet në melodi baritore dhe rrëmbente tingëllimën e ziles që lajmëronte pushimin. Porsa të dëgjohej zilja, ajo do të rendte të konte foshnjën. Në atë majë mali, ishte e vështirë t’i shpëtoje erës apo fjalëve të fshatit. Këtë e dinte mësuesja, ndaj përpiqej të ishte e përpiktë me të gjithë. Me nxënësit, me bijat e rritura që i çonte më herët në kopsht. Me shokët e punës sillej po aq mirë, por edhe me vjehrrën që pas lindjes së vajzës së tretë, i shpalli luftë nervash. Këtë mësuesja nuk e pranonte, dhe shpesh herë gjatë shpjegimit pësonte një shkëputje mendimesh. Diçka si hutim. Zhvendosej rreth çështjes së bijave dhe klasa priste në heshtje. Më pas përmendej dhe fliste për lëndën. Atë ditë po u shpjegonte kufijtë gjeografikë të shteteve. E nisi nga hapësirat e ngushta të klasës, e mandej kufijtë e vendit dhe shkoi deri tek kufijtë e Evropës. Si endje pa cak, thua mezi e priste këtë çast që të shpëtonte nga ndrydhja e përditshme. Mbas pak zilja shënjoi mbarimin e orës së mësimit. Shpjegimi mbeti përgjysmë. Ajo e heshtur u nis fill për tek foshnja.

Nxënësit dolën në vath të kishës po nuk harbuan si në ditët e mëparshme. Përhumbja e mësueses ua prishte dëshirën për lojë. Kështu e mbyllën atë vit shkollor. Me nota mesatare dhe mësuesen e handakosur thellë në shpirt.

Nga fundi i vitit tjetër mësuesja shkoi përsëri në maternitet të lindte. Të gjithë e kishin kuptuar se familja e saj kërkonte patjetër një djalë, të cilit dikush ja kundërshtonte me ngulëm ardhjen në jetë. Kjo e rëndoi edhe më tepër psikologjinë e mësueses, e cila kur nisi shkolla në shtator, jepte mësim me barkun deri tek mjekra. Fillimisht gjithmonë rruante një fije shprese se kësaj here do të lindte djalë, por duke kaluar muajt, shpresa i venitej. Mësuesja binte në melankoli të lehtë, e pafuqishme të ndryshonte rrjedhën e ngjarjeve. Sa më tepër i rritej barku, aq më e lodhur dukej. Dhe pikërisht atë kohë ëndërroi diçka shumë interesante. Fluturimin. Ndoshta priste që prej rrumbullakosjes të bëhej më e lehtë, si të ishte tullumbace. Shpesh ecte veç në majë të gishtave, sikur dikush e tërhiqte fort ta ngrinte havadan në qiell. Por ajo mundi dhe i rezistoi fluturimit në erë. Se fluturimet nuk janë gjithmonë të këndshme, mendoi e ngrohtë. Veç nëse me fluturimin do t’i shpëtonte ngushticës së frikshme. Ashtu po, le të fluturonte pak. Mjaft ishte lodhur duke iu përkujdesur barkut të fryrë, si të ishte një glob delikat prej allçie, mbi të cilin mungonin shumë nga kufijtë kryesorë të botës.

Nganjëherë e kalonte ngushticën e keqe me një gjysmë rrotullim të ngadaltë, thua vallëzonte vals me veten. Dhe kur dikush nga nxënësit ia prishte qetësinë, mësuesja nuk rendte. Bëhej e përmbajtur. Një hap i nxituar midis ngushticës së keqe, mund t’i sillte hatanë. Me trazovaçin merrej edhe më vonë. Atëherë që kalimi në atë dreq ’o ngushticë bëhej aq lehtë...

Muajt kalonin shpejt dhe mësuesja mori përsëri lejen e lindjes. Nxënësit kësaj here e pritën largimin e saj qetësisht, pa parashikime. Ata disa herë ishin përçarë e kapur midis tyre, dhe po aq here ishin zhgënjyer. Kësaj here qëndruan asnjanës. Kjo gjë nuk e gëzoi mësuesen, madje e preku, kështu që u nda prej tyre veç me tundje duarsh në erë.

Disa javë pas lindjes, ajo u kthye në klasë të jepte përsëri mësim. Buzëqeshja e vjetër i kish lënë disa rrudha të holla anash buzëve, si petalet e trëndafilit të zemëruar kur mbetet pa ujë. Përgjatë periudhës së shtatzënisë ajo nuk i preu flokët, se i prishet fati i bebes, thonë. Flokët i shkurtoi dy ditë para se të rifillonte mësimdhënien. Befas atë ditë vërejti thinjat e para. Nuk u habit, thua e priste me padurim këtë ndryshim, si një ngushëllim të bardhë. Vendosi mbi flokë një shall të hollë najloni dhe zuri rrugën për në klasë. Këpucët e saj dëgjoheshin gjithmonë e më ngadalë mbi kalldrëm. Herë pas here, pa e kuptuar as vetë, kapej në muret anash rrugicës e lodhur. Thua fliste me gurët e rrugës, u rrëfente se ajo ishte mësuesja e bukur e dikurshme. Dhe gurët gjithmonë e përgëzonin për të katra vajzat. Jo nuk ish plakur mësuesja. Ishte bezdisur. Gurët i kujtuan çapitjen e dikurshme dhe, ajo u kthente buzëqeshjen e vjetër. Vërtet, deri kur do ta përdorte atë buzëqeshje! E qetë hyri në klasë.

Nëse herët e shkuara mësuesja gjente pak ngushëllim tek debati midis nxënësve, (djalë apo vajzë) këtë herë nuk dëshiroi të dëgjonte asnjë fjalë. Mbylli me kujdes portën dhe iu lut nxënësve të hapin librin. Me veshët ngritur nga çerdhja mos i qante foshnja, nisi të shpjegonte. Foli për gjithçka. Foli me pasion. Foli e dridhur. Foli derisa pluhuri i shkumësit ngjitur mbi xhama nisi të rrëshqiste vet poshtë. Pak dritë më tepër kapi muret e klasës në mes e lart. Përsëri kokat e qethura të djemve u vizatuan përhimët mbi mur. Koka të forta. Të drejta. Sa qejf, mendoi e heshtur mësuesja, dhe po atë ditë, para se të mbaronte mësimi, ajo e shtyu tutje tavolinën e punës. “Më mirë këtë dritë të zbërdhulur se dridhma prej kalimit në ngushticën e frikshme” tha me vete.