KATALIZMA ME NGJYRË LOTI !...

Agim Mato

- Homazh poezie per poetin e madh te detit ne jug te Shqiperise….

SPASSE THANASI

“MBI MITET ME LLAVRA TË NDEZURA DASHURIE !...”

Më ka qëlluar të lexoj poetë të pikëlluar me vargje e libra të ndaluara nga censura komuniste, por poeti AGIM MATO qendron në një kënd të veçantë, në një gji deti që ka simfoni të pambaruara…

Perlat poetike që sjell ai nga Saranda e bukur, janë sfiduese në hapësirën e artit dhe një fragment i mahnitshëm shpirti nga jeta dhe dashuria…

Jeta e tij e lodhur në rini është si një “kronikë historike” dhe duhet fjala e duhur për të kuptuar katalizmën me ngjyrë loti. Nuk është e thjeshtë të numuroj liqer – diellin e tij fantastik mbi det apo dhe stinët e humbura me heshtjen e vetmuar….Nuk është e mundur gjithashtu të jap hollësisht deri në detaje, lundrimin poetik të poetit jonian në detin me vela ëndrrash,se ai ka një lundrim të pandalshëm dhe si “kolombo” kap qiellin e kaltër në të gjithë hapësirën mbi mitet me llavra të ndezura !...

Me këto vargje – lundrim ndjenjash, dua të trokas në shtëpinë – kullë të poetit me serenatën joniane : “Jam prej loti” :

- “Lotin kam

Të rriturbrenda vetes

Vit pas viti

Dert pas derti, Lotin

Që pak dinë ta shohin

Që pak dinë ta kuptojnë atë gur të cmuar

Të urtësisë e durimit të madh !....”

1. JASHTË EKLIPSIT ….

I vetmuar në Jug

Në ato dimra të mërive të mëdha ….

I vetmuar në Jug

Far i plakur mbi shkëmb

Vetimtar me llambën fikur

Mbi humnerën e frikshme të detit…

I vetmuar në jug

Mbi shkëmbin e humbur mes rrëmetit të dallgëve

I fshirë nga regjistri i hartave të detit

Dhe i harruar nga sinjalet e largëta

Që kanë humbur kuptimin…

Nuk ndihej i qetë

Në valët absurd të doktrinës komuniste

Ndjen rrokullisjen e trallisur të një orteku

Numuroi vite të panumurta burgu…

Si ironi të fatit

Që e ndiqte pas “gjaku i lotëve”

Pyeste me dhimbjen e Nënave :

-C’tragjedi bëhet gati në kaltërsinë verbuese të Jonit ?...”

Ndjehej shpirtë i zbrazur

Në fund të ditëve

Me muzgje të hidhur deti

Që zhduken si gjarpër i trembur…

Udhëve përmes detit

Kërkonte liri

Kuptimin e sakrificës

Në pirgje vitesh të humbura…

Veten murosi

Në brendësinë e fjalëve

Mbi themelet e zhytjes së kohrave

Me torbë mitesh mbi shpinë

Mbi “Urën e Artës”

Ndërtuar nga ustallarë të shquar !...

Jetonte jashtë Eklipsit

Në ato dimra të mërive të mëdha

Ndjehej zjarr i kaltër

Përmes ndricimit mineral të yjeve

Dhe të fshehtat e gjireve të vetmuar !...

Dhe shkruante kaltër sipër dheut të gurtë :

“ Ky qytet i ulur buzë detit

Si sirenë e sapo dalë nga ujërat

Jeton me shqetësimin e bardhë

Si “portokall i dashurisë “ që joshte Aventura

Me jodin dhe parfumin e leshterikëve !...”

Cudi me këtë episode

Mes dallgësh i iku fëmijëria

Rinia rrugëve të hënës

Me stërkalat e dritës që bien si lotë !....

2. NË VRULLIN E MARRËZIVE TË DIKURSHME…

- i hutuar me “mirazhin e përmbysur” të qytetit !...

Pas 30 vjetësh të ngurosura

Vjen sërish në minierën e poezisë

I shkujdesur në caste zemërimi

Rrethuar nga klithmat me dritë minerale…

Filloi të shfaqet befas si asteroid

Në vrullin e marrëzive të dikurshme

Vinte përsëri në horizont me sytë ngulur nga brigjet

Për të qëlluar me të gjithë forcën e shpirtit

Magmën e trashë të kohës…

Sa herë fati e nxorri jashtë lundrimit

Duke shikuar kohën jashtë eklipsit ?!....

Sa herë iu përmbys baraka e dashurisë

Duke kërkuar dritë hëne

Mbi netë të stuhishme në gjirin e detit ?!...

Nëpër vite të humbura kot

Labirinthe e kujtesa të heshtura

Si Kolombo, poeti tani kapi qiellin

Në zgrip të hapërsirave ringrihet përsëri

Mbi mitet me llavra të ndezura !...

Bucet kraharori i tij nga marrëzia

Për “masakrën e re “ në qytetin e tij prej betoni :

“Dikur një grumbull palmash

Me shkallare nën tunelet e bukenvilleve

Tani hekuri dhe betony

Japing mirazhin e përmbysur të qytetit !...”

3. ME FRYMARRJEN E DETIT MBUSH DËSHIRAT E POETIT…

- Labirinthe e kujtesa të heshtura/ Në detin me vela ëndrrash…

Pulëbardhat sillnin pranë të fshehtat e largëta detare

Fëmijët bënin “direk ëndrrash” mbi cdo valë

Ishte “magjia” vetë, kujton poeti :

“U rritëm në një qytet të vogël

Me palma, me bukenville

Me shkallë që nxitonin drejt detit…”

Me mbulesën e trazuar të dallgëve

Kanë udhëtuar dëshirat, ëndrrat, anijet, kohërat…

Deti si “magji” në cdo lundrim

Skiconte qytetin me siluetat e mbrëmjes…

Vajza e dashuruar

Sillej nëpër trotuare

Si trëndafil i hershëm

Që ndalonte në vështrimin e syve

Me minutat e ëmbla të dashurisë…

Mrekullia e lulishtes “BUTRINTI” tek Shatarvanet

Sillte motive bukurie në shpirtë

Aty poeti në marrëveshje të cuditshme me shpirtin

Fotografonte palmat e qytetit një nga një !...

4.PORTOKALLI I DASHURISË….

- Shkruante me lot “Vdekjen e Palmave”

Për dashurinë

Shkalluan dhe drurët

Se sytë dhe zemra

Rrinin atje tek dritarja e të dashurës…

Poeti ishte si një pyll i vogël që oshëtinte nga kujtimet

Në strehët e trishtimit pikonte lot dhimbjeje

Dhe në kërkim të ëndrrës

Bubullinte si një ortek i gëzuar !...

Pak vjersha dashurie thuri

Por, pasuritë i kishte përbrenda shpirtit

Qumështi i yjeve vinte nga Fterra

Me xixëllonja krenarie në torbë këngësh…

“FUNDO” rrëshqiste mbi barin e fund detit

Atje hetonte me kureshtje thellësirat

Shikonte si lundronin hijet

Si hapeshin vezullimet përmes magjisë së detit…

Jetonte i zhuritur, mbushur me kaltërësi….

Në zjarrin e madh të ndjenjave

Bluante shumë mendime në profecinë e qiellit

Shkundtte krahët e udhëtimeve në shëndritjen e anijeve

Vetëm ai eksploronte ditët poshtë yjeve

Në drurët e ëndrrave mbushej me dritë fëmijërie

Mes makthit që pllakoste amfiteatrin gjigand të Parkut

Shkruante me lot “Vdekjen e Palmave”….

5.KTHJELLTËSIA E FJALËS….

Lundronte mes merimangës së dallgëve

Me tallaze që sillnin hidhërime

Ëndrrat i shembte mbi ujëra

Si Robinsdon Kryzo hipte në ishull !...

Ëndrra koralesh

Si rreze drite

Futi kthjelltësinë në shpirtë

Lundrimet e mëdha i filloi nga ndjenjat

Jeta iu kthye në vuajtje të bukur…

Gugushi i bardhë në degën e lulëzuar

Ngriti “selinë” në tërë kopshtin

Shtëpia prej druri u kthye në “shpellë”

Frymëmarrja e detit mbushte tërë dëshirat…

Statuja e Afërditës u ngrit mbi rërë

Vështrimi i saj sillte të fshehtat e rrugëve të paqta

Si Sarandës, që nuk ja duronte mallin

Ndriconte e ngrohtë netëve me aventura deti…

Kështu deri në kohëzgjim

Vrapi i poetit u bë maratonë

Flaku një ditë carcafët e ëndrrave mbi det

Hapi rubinetat nëpër tubacionet e punës

Filluan me presion të rrjedhin nëpër damarët e jetës

Freskia, gjallëria e dashuria e vërtetë !...

6. LUNDRIMET E MENDIMEVE NË SHPIRTIN E TRAZUAR !...

- Udhë ndjenjash me vezullimet përmes “magjisë” së detit …

Jetoi në planet të zi

Ligjet e kohës ja mbërthyen gjuhën

Ja ndëshkuan shpirtin me zhurmën shurdhuese

Në rrjedhat e kohës , me “gjemba” i mbiu jeta

Hapësirat i kishte të largëta në trajtë lotësh

Në shpellën detare jetonte të gjitha mitet :

Trëndafilin e erërave

Dragojtë e përrallave

Hapësirat e bukurisë

Lirinë e një peshku

Enciklopeditë e udhëkryqeve

Pasqyrën e qytetit – ëndërr

Spektaklin e luleve

Vajzën e dashuruar…

Sa shumë zgjati kjo “iso” me frymë shenjtori

Sa pranvera të asfiksuara kalonin brigjeve joniane

Eci duke u capitur

Në zbrazëtinë e një galaktike të frikshme

Duke hequr zvarrë zinxhirin e ëndrrave e dëshirave

Me sferën e rëndë të diellit !...

Shpesh thoshte netëve të vetmuara :

“ Pres të iki nga ky turp”

Por, edhe shkruante i zhytur në fund të detit

“ Qyteti mbrëmë ishte fundosur

Nën një fërfëritje fluturash”

Shkruante për erërat, stuhitë e mjegullat

Për borën e heshtur në jug

Për plagën e hapur në atë llavë që përvëlonte

Hetonte me kureshtje thellësirat

Hijet e brigjeve dhe barqet e anijeve

Shëtiste në qytetet e nënujshme

Së bashku me delfinët dhe dritat vezulluese

Në zjarrin e madh të ndjenjave

Mbushte shpirtin me kthjelltësi

Jetonte me qelqet e ditëve të thyera

Rrallë një poet

Në një shkëmb anës detit

Shkruan trishtimin e vjetër të zemrës…

Agim Mato e ngjeu penën në dritën e qiellit

Mori reflekset e dritave nga fenerët e peshkatarëve

Sfidoi zemërimin e dallgëve me “FUNDO”

Hapi sfondin e vetë tipologjik

Me ngjyrat e detit dhe “kodet e fshehta”

Ndjehej mirë kështu, i cliruar

I mbushur me kthjelltësi !...

Sarandë,

Erdha në frymëmarrjen tënde të pashterur

Te hap përsëri mbulesën e trazuar të dallgëve…

Si në një tabelë tek “Trëndafili i Erërave”

Gjej emrin e poetit Agim Mato

Të shkruar mbi pllakat shëmbore të ëndrrave

Me pikëllimin e madh mbi shkulme drite

Dhe lotët që detin e bënin më të hidhur…

Tek valët lot rrjedhin edhe sot

Drama e mundimeve te poetit platon ende qytetin

Sfidon madhështinë e tmershme të betonit

Me dashurinë e yjeve nëpër trotuare e shëtitore

Në tërë bukurinë e kaltërtë me ndjenjë “zemrash

njerëzore” !...

Sarandë,

M’u desh të zhytem në “lundrimet e shpirtit” të poetit

Që të kuptoj “makinën e universit”dhe “energjinë e

ëndrrave e ve tonajenjave mahniste mbrwmjet e majepsur !...zore !...”

Hapësirat e tua në trajtë lotësh

Më ngritën zërin për poetin me shtëpi prej druri

Në vetminë e tij kozmike

Duke lënë pas vetes zbrazëti e dhimbje

Në stinët e dikurshme

Ku spektakli i luleve mbushte dritaret e ballkonet

Dhe aroma e ndjenjave mahniste “mbrëmjet e

magjepsur” !...

Kureshtja e larget me romuze poetike

Me shfaq horizontet ku mbajne frymën shenjtorët

Shikimi më ndalet tek “Trëndafili i hershëm”

Me petale të gjera e vezullime të ndezura…

Eci në qelqe ëndrrash dhe shkëlqime qiparizësh

Ku spektakli i luleve

Selitur nga flladet

Më jep dlirësinë në peizazhet e ndricuara

ku mblidhen erërat e ngrohta

e të qarat e fëmijëve…

Këtu ujërat mbushen me dritë

Bëhen pasqyrë e një qyteti ëndrrash

Imazhet e freskëta mblidhen në rrjetë peshkatarësh

Dhe fshehin pozicionin e yjeve në qiell…

Më shëtit poeti Agim Mato kudo

Nga Poseidoni tek “Rrugët e Bardha”

Nga Rrapi i Nivicës Bubar tek zallishtet e detit

Nga plazhi i Krorëzës tek “Trëndafili i Erërave”

Nga Qafa e Llogarasë ku flenë mjegullat

Në Kalanë e Lëkurësit ku flasin “Perënditë”

Nga monumentet e Butrintit me nimfën e lashtë

Në kaltërsinë verbuese të Jonit !...

Sa shumë hapësira të gjera bukurie

Puhiza të lehta në qiellin e buzëmbrëmjes

Më vijnë së largu të gjitha vegimet

Kujtesa e lodhur e poetit

Turbullon edhe kaltërsitë

Shkruan ende, me tërbimin e kohrave

detin e udhëve të pafund të jetës !...