Jetëgjati nuk bëhet kurë jetëshurtër

Tregim nga Fatmir Terziu

Gjendush Nuti. Dhëmbët e tij shkëlqejnë. Rrethrotullohen si një rruzare perlash. Buzëqeshja e tij plas si një syth luledelesh në buzët e tij. Djalë i vogël. Dikur i gjorë. Nuk e di se çfarë është kujdesi i babait. Nuk e ka ndjerë dorën e ngrohtë të nënës. Gjashtë vjet më parë, bariu e gjeti pranë gardhit të varrezave të fshatit. E gjeti të braktisur, e të mbështjellë me një pelenë të grisur. Ishte duke u dridhur e duke lemeritur si kec i therrur. E mori në duar. E pa. dhe lotoi menjëherë. Mblodhi bagëtitë dhe rendi drejt gjyshes Haftije. Iku në prag të shtëpisë dhe e gjeti atë të fshinte oborrin. Plaka e vetmuar, e cila prej vitesh ishte e tillë, ecte midis dy lisave që vareshin si kryqe në çatinë e shtëpisë, dhe pëshpëriste me veten. Bariut iu duk sikur po bisedonte me të vdekurit, pasi dhe jeta i digjej ngadalë si një qiri prej dylli.

Gjyshe Haftije shtangu. Tështiu dhe ndjeu sikur iu shfaq diçka therrëse në hundë. Dhe pastaj ia drejtoi sytë bariut. Kujtoi se diçka e pakëndshme mund të kishte ngjarë me ndonjë nga qingjat e saj. Por, jo. E parandjeu se ishte diçka tjetër. U afrua dhe ashtu duke ia ndjerë frymën, e mori të porsalindurin në krahë. Në fillim u habit. U duk se u hutua për një moment. Dhimbja ia shkuli zemrën. Lotët ia mbushën sytë. Ajo e çoi në shtëpi. Filloi t'i jepte qumësht lope me një lugë druri të thyer. Dhe ashtu e rriti. E quajti Gjendush, por fëmijët e thërrisnin Gjendo Arra, sepse ishte një djalë me ngjyrën e arrës kur zhvishet nga lëvozhga e saj. Deri në moshën pesë vjeç, Gjendo u zvarrit dhe vraponte nëpër oborrin e shtëpisë së vogël të Haftijes. Ai luante me harabelat, që uleshin mbi gurët e gjelbëruar nga myshqet dhe flinte në barin e ngrohtë, ndërsa bulkthat gumëzhinin dhe fluturat larushe fluturonin sipër tij.

Vitet e gjyshe Haftijes mbi supet e saj e lodhën dhe sytë i lotoheshin jo pak herë teksa i mbeti dora tek jastëku mbi të cilin flinte Gjendo. E më së shumti kjo dorë natën ngurtësohej, e ngurtësohej. Por dora e djathtë e gjyshe Haftijes ishte bërë tashmë si një jastëk me push për djalin e vogël. Ajo vendosi të thërriste mbesën e saj për ndihmë.

Një mëngjes mbesa e saj e zgjoi Gjendon herët dhe i tha: „Shko, të lutem, në korijen përballë të mbledhësh një grusht karthje të thata, që të gatuaj një tenxhere supë me hithra“. Ishte diçka e paimagjinueshme sa hithër ishte rritur pranë oborrit të shtëpizës së gjyshe Haftijes!

Gjendo doli jashtë dhe vrapoi si fëmijë nëpër livadh drejt korijes. Mblodhi disa degë, i vuri mbi supe dhe shkoi në shtëpi. Rrugës së kthimit, ai mblodhi një tufë luleshtrydhesh të pjekura për gjyshen Haftije. Teksa po ecte, në një moment dëgjoi kërcitjen e një kali. Ai u kthye dhe pa një karrocë që e ndiqte. Një djalë tullac mbante frerët. Kur karroca u afrua, Gjendo e njohu djalin. Ishte Spiro, djali i karrocier i Kromes. Ai po kthente një karrocë bosh nga fshati i tij.

„A mund ti vendos karthjet në karrocën tënde, sepse janë të rënda?" pyeti Gjendo.

„Patjetër!“ u përgjigj Spiro.

Çapkëni i vogël vrapoi, e mbërriti karrocën dhe vendosi karthjet e thata, pastaj u ul në pjesën e pasme, duke mbështetur shpinën në fund të karrocës. Por, sapo u vu në pozicion, Spiro tundi kamxhikun fort, goditi kuajt, dhe ata u turrën me revan. Gjendo u lëkund, rrëshqiti dhe ra përtokë. I plasi gjaku në ballë. Luleshtrydhet dhe drutë mbetën të hallakatura e të hedhura mënjanë. Spiro goditi kuajt dhe ngriti një re pluhuri.

Gjendo u ngrit dhe e shtrëngoi për një kohë të gjatë ballin e tij të mavijosur, pastaj gëlltiti lotët dhe e vuri përsëri tufën e karthjeve mbi supe. Pasi kaloi burimin, ai u ndal te çesmja e fshatit për të pushuar. Pikërisht në atë kohë u dëgjuan këngët e zogjve të mëngjesit dhe disa prej tyre ndaluan përballë Gjendos. Me to u zgjuan dhe fëmijët e fshatit.

„Hej, djalë i vogël, më jep luleshtrydhet!“ Sa para doni? bërtiti dikush nga një dritare aty afër.

Gjendo u kthye dhe shkoi te dritarja. Ai i dorëzoi luleshtrydhet. Dora e një gruaje ia kapi kyçin e dorës dhe i la një monedhë në pëllëmbën e fëmijës.

Jetimi i vogël, duke parë për herë të parë peshën e një monedhe në dorë, harroi shpejt rënien nga karroca, rrëmbeu karthjet e thata dhe vrapoi në shtëpi. Kur arriti në oborrin e shtëpizës, la drutë dhe u ul në një pllakë guri.

Të nesërmen Gjendo shkoi përsëri për luleshtrydhe dhe u kthye me një monedhë tjetër. Çdo ditë priste që dikush ti kërkonte një tufë luleshtrydhe të kuqe plotë lëng. Ah kur piqeshin luleshtrydhet e egra si ishin?! Gjendo shkonte edhe për të mbledhur dardha të buta dhe ua shiste atyre që i kërkonin. Ai hapi një gropë poshtë pllakës së gurit ku ulej zakonisht dhe filloi ta mbushte me monedha.

Vera iku. Filluan manaferrat të bëhen të zeza. Të gjitha dardhat po binin. Zhurma filloi të shtohej. Një ditë, fshati mori flakë papritur. Dikush kishte ndezur një zjarr për të pastruar mbeturinat bimore dhe zjarri padashje shpërtheu. Në mbrëmje, shtatë shtëpi u bënë hi. U dogj edhe shtëpia e gjyshe Haftijes. Mbijetoi vetëm stalla, e cila po strehonte bagëtitë. Gjendo nuk dinte si ta fshihte hidhërimin. U end dy-tri ditë, derisa strehoi gjyshen tek një komshi, pastaj rendi tek gropa nën atë rrasë guri dhe mori monedhat që aty. Iku të gjente punë në qytet.

Retë mbuluan qiellin. Ranë shirat e vjeshtës. Ata i zbuluan rrugët e prishura të fshatit. Kur u kthye Gjendo një zë i lakuar zbriste e ngjitej mbi damarët e bardhë të korijes. Kishin kaluar gjashtë muaj dhe…

Gjendo ndjeu peshën e lotit që ti zbriste nëpër faqe. Por të gjithë iu afruan dhe një ditë ai u zgjua me një shtëpi të re. Gjyshja Haftije kishte shitur të gjithë pasurinë që kishte dhe e kishte lënë amanet të ndërtohej një shtëpi e re për Gjendon. Gjendo shtrëngonte paratë që kishte kursyer dhe me to që ditën tjetër pajtoi ustallarët që ti bënin varrin gjyshe Haftijes.

Kur u bë gati që të pyeste për mbesën e gjyshe Haftijes, një dorë e ngrohtë dhe e butë e rroku për shpatulle. Ktheu sytë dhe e pa që ishte pikërisht ajo, që i ishte prezantuar si mbesa e gjyshe Haftijes. I pa lotët e saj nëpër faqe dhe ndjeu se ato lotë nuk ishin thjesht lotë për humbjen e gjyshe Haftijes. Ishin lotë që i digjnin në thellësi të gjoksit. Lotë që ndoshta paralajmëronin diçka ndryshe. U përhumb. Por vetëm për dy-tre minuta, derisa ajo nuk duroi dot më dhe i tha: „Bir të kërkoj ndjesë!“

Nënë, jo të lutem. Jetëgjati nuk bëhet kurë jetëshurtër! – ia ktheu ai dhe i buzëqeshi lehtë ndërsa duart tashmë kishin bërë harkun e duhur.