Imazhet që ikin e vdesin përgjithnjë
Nga Fatmir Terziu
Me sa mbaj mend ka jetuar në lagjen Spajkore. Me një fytyrë të tillë të fryrë nga era, me rroba moshash të paqarta nga përdorimi, që i shkeleshin këmbët, sikur në çdo moment njëra nga këmbët e tij do të mbulonte tjetrën. Nuk e di saktësisht se ku jeton tani. Më saktë nuk e di nëse është në këtë jetë. Atëherë prania e tij ishte gjithmonë në rrugë. Mes grimcave, muhabeteve dhe thashethemeve të lagjes. Nga birrat, uzot, ponçi e ferneti dhe klientët në „Bufe“-në e daj Sifit. Në verë gjendej tek hapësira e jonxhave dhe kalldrëmet e shkreta të rrugicës së kanalit që vinte nga Shkumbini, e që e quanin “Rema”, duke kaluar i heshtur, dhe i qeshur, si fshatarët që vinin me qershia e dru nga Godoleshi e që e shëtisnin përditë mbi ndonjë gomar.
Nuçi, është mbi kujtimet dhe kthimet në shtëpi. Plani i dytë i vazhdueshëm i lidhjes sime me Lagjen e Vjetër. Një përkthim njerëzor, buzëqeshës i përjetësisë së Spajkores, një përpjekje për ta kthyer kujtimin me përjetësinë në të tashmen:
- Pra, pse je ulur me atë kafen në mes të rrugës tani? Ju keni qenë një djalosh i pashëm dhe mjaft i zoti për një kohë.
-Luaj, luaj me këtë kukullën që ka ngecur në mes të rrugës dhe ende merr frymë.
-Mos kini frikë, Spajkorja është Spajkore. Ti eja, shko, por ama ta dish se je këtu.
Spajkorja nuk do të vijë pas jush. Si të të bëhet?
E topi kërciste sa të mund në bordurat e transheve, që tregonin forcën tjetër të nëndheshme të strehimeve publike e që ndodheshin jo shumë larg nga era e rakisë që zihej për merak vetëm dyqind metra më tutje, tek Magazina e Rrushit.
Unë më duket se ende po flas me të. Me qetësinë dhe mirësinë e një Njeriu të thjeshtë, të dashur, por të nëpërkëmbur. Një Njeri që ishte larg moshatarëve, larg topit, por shumë më lart se të Tjerët nga njohuritë. Dikur edhe ai kishte studiuar…
-Ashtu është, unë e marr me vete Spajkoren. Unë jam ai që nuk do të lodhem duke e përjetuar atë duke e mbajtur ja këtu. I flas heshtjes…
Dhe ashtu i urtë, Ai nxjerr nga poshtë xhaketës së tij të vjetër një shuk reviste të pështjellur me një letër. E lexoj dhe habitem… Revistë e mistershme. E vjetër. Në të, në kryeradhë, Ish-kryeministri i Francës J. Caillot dhe shkrimi për librin e tij „Ku po shkon Franca? Ku po shkon Evropa?“ që e botoi në vitin 1923. Banorët e Francës dhe Evropës morën përgjigje për pyetjet e parashtruara nga Caillot, gjashtëmbëdhjetë vjet pasi ishin formuluar: Evropa dhe Franca po shkonin drejt Luftës së Dytë Botërore, që ishte raundi i dytë ku po luhej pjesa e papërfunduar e Luftës së Parë Botërore. Diku me gërma të vogla shkruhej „Joseph Marie Auguste Caillot (1863-1944), politikan dhe burrë shteti francez. Ai mbante postet e kryeministrit dhe ministrit të Punëve të Brendshme.“
Nuk mbaj mend më shumë dhe nuk më kujtohet se si ika me vrap, duke parë majtas e djathtas, para e pas, se mos po më ndiqte dikush. Atë natë nuk fjeta gjithë natën. Pas shumë kohësh e pyeta me kujdes, se ku e kishte gjetur, ai vetëm më buqëqeshi dhe ma bëri shenjën e tij të zakonshme me dorë, që nënkuptova se unë isha frikacak… Kaq! Aspak më shumë për atë fakt…
- Pas shumë vitesh e kërkova prapë. Kërkova për një fotografi të rrallë të shtëpisë së tij të vjetër në mesin e asaj lagjeje. Ishte një mungesë ndryshe, por shtëpia e ndërtuar që nga vitet 1930-të mbahej po aq fine si në hershmërinë e saj. I kishin internuar diku, dhe thuhej se një i afërm i tyre kishte dashur të helmoj Ujësjellësin e Elbasanit. Por atë foto me shtëpinë e bëra dhe thashë ta zmadhoj dhe ta var në mur. Atëherë isha duke mbledhur një koleksion. Si një histori me fotot e kohës më të ndjeshme të jetës sime në Spajkore. Dëshironi ta shihni atë?
- Jo! Ai kujtim i malluar thjesht më pret. Dhe jam gati të flas me veten time në vetë të dytë. Unë e njoh shtëpinë tuaj..., i njoh shtëpitë… Nuk janë shtëpitë që lahen lotësh nga kujtimet, janë njerëzit që i lajnë në kujtim. I mbaj mend njerëzit e tu sepse ishin të mirë. Ndaj, kujtesa ime për ta është e lexueshme.
E kujt i flas? Rrugët aty janë tashmë ndryshe. Disa kanë përfunduar poshtë pallateve…, e „Rema“ është thjesht një gërrhitje e mbaruar poshtë gërmimeve e ka mbytur vetveten në thellësi të tokës. „Rema“, ah ajo që ujiste kopshtet e elbasanasve dhe portokallat e limonat, ah, ka shkuar në harresë të përjetshme…
A do të dëshirojë dikush ndonjëherë ta rikujtoj atë?
- Ka vite që është zhdukur nga kujtesa, madje dhe nga ajo fëminore, ku edhe fëmijët që luanin e harruan, duke e lënë poshtë mjekrrave dhe faqeve të mbushura me krem e me parfum të huaj, por mbeti e harruar edhe nga grepat që zinin peshk fshehurazi në atë kanal…, thjesht nuk mund ta dish. Po ashtu, kush e kujton më atë kanal, që ishte projektuar që në kohë të turqve?
Aty njomnin fshesat nikoqirret e Lagjes dhe aty mbushnin edhe ujë për të spërkatur rrugën që të shpinte tek dyqanet e Spajkores, dhe gjithnjë spërkateshin e freskoheshin kopshtet para shtëpive dhe oborret tipike.
Dhe aty ndanë „Rema“-s njëherë e një kohë, kur dikush ndërronte jetë, njerëzit ndalonin, hiqnin kapelën dhe përkuleshin për të treguar respektin për ikjen e fundit.
Dhe unë i zbres ngadalë kujtimet e shkruaj në mënyrën time për atë kohë…, për ato kohëra. The them… Ata i menduan të gjitha atëherë. Edhe të mirat, edhe të këqijat. Shikoni pllakën përpara derës. Ajo i përket një gruaje fisnike të fisit të madh…, që gjatë jetës së saj u dha shumë banorëve. Dhe kur erdhi koha që ajo të vdiste, u urdhërua ta varrosnin pikërisht në atë rrugë. Nuk i jepnin leje të varrosej në varreza, se ishin armiq të asaj kohe. Laikët vinin në shërbim të shkatërrimit dhe atëherë shkelnin mbi të! Heshtja dhe dhimbja flisnin: Të lumtë o Njeri i kohës së lirive dhe shkeljeve të lira më këmbë! Kështu paguhen mëkatet!
Dhe një zë më vjen nga thellësia e tokës. „Unë dua të më shkelin ashtu sa të plas, se nuk jam më e mirë se …“
Zëri fiket. Por tani, me këto risi të mbyllura, me këto rrugë të shuara, njeriu nuk mund të paguajë për mëkatet e tij, sepse nuk ka kush t'i kalojë këmbët nëpër kocka, t'i ndriçojë shpirtin nga gëzimi!
Jehona e një benzi me xhama të zeza kapërcen asfaltin, pikërisht aty ku mendoj se ishte „Rema“ dhe ikën me një dridhje vertikale. Rrugët. Shtëpitë. Kalldrëmet. Nuçi. Heshtja. Në qiell pikturohet mes reve këmba gjigante e Zotit, gati për të shtypur dobësinë njerëzore. Dritë dhe shi. Një pëshpëritje falëse gjëmuese në Lagjen që ka pamjen e kafesë.
Duke kaluar nëpër memorjen për të ikurit, rikujtoj edhe të gjallët, që ikin e vijnë të mjegulluar nga emigrimi e që më duken përherë si të rënë në bojëra uji. Të tjerat janë të tjera, thjesht aty ku vetëm shkojmë e vijmë, janë vetëm siluetat e Spajkores.
As e keqe, as e mirë. Thjesht e aftë për të qenë një lagje zonjë e madhe, që dikur i fshinte dhe i lante edhe rrugët e saj që të mos kishin mëkate.
Jeta në Spajkore ka bërë kthesa… Me fjalë, apo fshesa? E fundja është thjesht një shkrim, një trokitje, pos shpërfaqjes prej memorjeve, që të mbetet i lexueshëm në kujtesën e të tjerëve.
Comments