.
Në kohën kur harta politike e Europës merr gjithnjë e më tepër ngjyrë të njëtrajtshme , duke fshirë kufijtë shtetërorë , në kohën kur njerzit lëvizin lirshëm , disa edhe për të mos u kthyer për një kohë të gjatë , në kohën kur, për të gjetur një punë në Perëndim dhe jo vetëm n'a duhet një gjuhë e huaj , në kohën kur koha nuk duhet të ndikojë në ato fenomene që e bënë kohën histori ... shumkush harron gjuhën e tij…
Gjuha është tipari kryesor , që së bashku me traditën , kulturën , doket , zakonet dhe folklorin përbëjnë tiparet dalluese për të evindentuar një komb nga një tjetër ... Që prej Mesharit të Gjon Buzukut e deri në çeljen e shkollave të para në gjuhën amtare ,në periudhën e Rilindjes, u desh kohë dhe luftë për të mbrojtur gjuhën shqipe nga tentativat për zhbërjen e saj nga turqit ….më vonë grekët , serb e malazes, …të cilët e përgjonin Shqipërinë, si grabitqari gjahun e vet .
Për shekuj me radhë armiqtë e gjuhës shqipe ishin vetëm të huajt , të cilët për një arsye, ose për një tjetër , me një motiv fals, apo pa motiv fare, kërkonin të arrinin qëllimin final : asimilimin e plotë deri në zhdukje të gjuhës sonë . Përgjatë përpjekjes së pathyeshme të tyre dhe ruajtjes së pasurisë linguistiko-folklorike nga populli ,gjuha shqipe mbijetoi për të arritur në ditët tona e unifikuar në shqipen standarte dhe e folur lirshëm sipas dialekteve .
Thuhet që njeriu grindavec , kur nuk ka me kë të grindet; grindet me veten dhe kur grindet dikush edhe sikur te drejtë të ketë , e drejta kalon në anën tjetër . Kështu , në kohën e paqes , në mungesë të armiqve, …….vrasës të shqipes , u bënë vet shqiptarët .
Në fillim të viteve 1990, nisi eksodi masiv i shqiptarëve drejt Europës , Amerikës e me tej e keshtu largimi pati edhe pasojat e tij . Bashke me largimin filloi dhe harresa ... Disa nuk e perdornin shqipen per snobizem , disa te tjere me qellimin per t'u ambientuar me gjuhen e vendit ku jetonin , disa se e kishin per turp qe ishin shqiptare . ( !!! )
Me kalimin e viteve, bëhet edhe më e madhe ndarja mes gjuhës dhe individëve të veçantë , kjo e ndikuar edhe nga ambienti në të cilin jeton , shoqëria , martesa me të huajt , e ç’është më themelore deformimi apo keqformimi i një pjese të emigrantëve shqiptarë të cilët gradualisht u bënë pjesë e diasporës .
NE SHQIPERI
Kur kthehesh në Shqipëri, të duket sikur je në një treg të madh ndërkombëtar , ku të gjithë duan të shesin e ofrojnë mallrat secili në gjuhën e vet dhe askush nuk blen, se nuk kupton ofertën e tjetrit ..... Shkon në një kafene , dëgjon të porositet italisht , merr urbanin apo del në rrugë , të mbyt greqishtja ... Shkon për të marrë dicka në një bar.. të vret veshin muzika sllave , fjalët e së cils i dëgjon t'i këndojnë edhe disa tipa reth e rrotull ( te cilët jam i sigurt se nuk kuptojnë asnjë fjalë të këngës ) . Kthehesh për të blerë diku në një dyqan, apo qendër tregtare dhe të japin ofertat e " skontove " ... Del në një lulishte dhe dëgjon një çift që flasin: ai gjermanisht e ajo frëngjisht ( merren vesh vetëm me buzë me sa duket ) . Ikën në një zyrë dhe nëpunëset atje, të bëjnë të harrosh gjuhën angleze. Nëpër rrugë , shtëpi , markete e gjithandej shikon njerëz të moshuar që për hir të nipit ose të mbesës, mundohen të flasin gjuhë të huaj në moshë madhore , vetëm e vetëm për të përmbushur kërkesat e nipërve e mbesave që kanë ardhur për pushime me prindrit e tyre emigrantë . Në Tiranë : gjuhëtarë , petagogë ,profesorë , doktorë shkencash , etj , përfshihen në debate pafund për sa i përket standarteve të gjuhës letrare , kurse në zonat rurale numri i anafalbetëve, rritet çdo ditë si pasojë e mosfrekuentimit të shkollave . Në fakt kjo pjesë e vogël e popullsisë ( anafalbetët ) nuk është objekt i shkrimit tim , të paktë për sa kohë ata janë ende në Shqipëri dhe nuk janë të detyruar që për hir të mbijetesës, të mësojnë një gjuhë te huaj e më vonë për efekt të mbijetesës " moderne "të bëjnë të pa mundur transmentimin e gjuhës sonë te fmijët e tyre
NE DIASPORE
Janë të njohura problemet që hasin emigrantët shqiptarë në Greqi , si dhe pajisjen me dokumentacion ashtu edhe me shkollimin e fëmijëve të tyre në gjuhën amtare , por ky nuk është shkaku i vetëm pse nëpër rrugët e qyteteve shqiptare, dëgjon të flitet më tepër greqisht mes tyre ( emigrantëve në Greqi ) ,sesa shqip ….. ky madje as që mund të përdoret si pretekst për mosditjen shqip të fëmijëve të një pjese goxha të madhe të tyre . Gjatë fundit të viteve 1990 dhe gjatë 10-vjeçarit të parë te mijëvjeçarit të ri ,kam pasur rastin të udhëtoj disa herë në Greqi . Mund të tingëllojë e pabesueshme , por është e vertetë : në zonën e Atikes ( Athinë) ,jam takuar me njerëz , banorë të asaj zone që flisnin shqip ende …edhe pse katragjyshrit e tyre ishin vendosur atje që në shekullin XV .
Nuk dua të zgjatem me shkaqet që i detyruan ata të mërgonin pas rënies së Arbërisë në duart e turqve ..e as me shkaqet politike që i detyruan ata të vendoseshin në brigjet e Egjeut , pra në skajin më të largët me Arbërinë . Ajo që dua të përmend ,është pasioni dhe fanatizmi me të cilin ata ruajnë gjuhën arbërore . Sapo mësonin se ishe shqiptar ,ata nisnin e bisedonin në shqipen e vjetër , krenare për sakrificën që kishin bërë brezat në shekuj për ruajtjen e gjuhës dhe traditave . Mospërputhjet e një pjese të fjalëve të arbërishtes që ata flasin ,me shqipen e sotme, ata e shpjegonin me arsyetimin e thjeshtë se gjuha duhej folur si e flisnin ata e jo si e flasim ne , duke shmangur gjithë fjalët e reja të leksikut . Guximi i krenarisë së tyre arrin deri aty sa të thonë se fjalët greqisht që hasen tek-tuk në bisedat me ata, nuk janë huazime leksikore nga greqishtja , por greqishtja ka pasur luksin të merrte fjalë nga leksiku shqip ( teori kjo që përforcohet edhe nga albanologu i shquar Mathieu Aref në veprën e tij “Shqiperia ( gjuha dhe historia ) “, Ose “Odiseja e pabesueshme e një populli parahelen”). E admirueshme është edhe përpjekja e tyre për ruajtjen e folklorit dhe gjuhës në një mënyre tepër unikale .
Një burrë i moshuar , kur mësoi se kisha studiuar për gjuhën dhe letërsine shqipe, më ftoi në shtëpi dhe pasi bëri ritet e mikpritjes së hershme , gjithë krenari më solli një libër me përralla të vjetra shqiptare ( botim i viteve 20 të shekullit të kaluar ) , në të cilin në njërën faqe, shkruhej në gjuhën arvanitase ( shqip ) dhe në faqen ngjitur, shkruhej e njëjta përrallë në greqisht . Kjo tregon dëshirën e madhe dhe vullnetin e mirë të këtyre njerëzve , që edhe në kushte të vështira , në mungesë totale të shkollave shqip në kohën që libri ishte shkruar , ata ishin munduar t'ua mësonin shqipen fëmijëve në menyrën më origjinale të mundshme .
Nuk e sollla këtë rast dhe këta njerez për të shmangur objektivin nga arsyeja e vërtetë dhe shqetësimit kryesor që më shtyu të shkruaj këtë artikull , por për të rritur ngjyrat e kontrastit midis kohërave , mundësive , dëshirave dhe njerëzve ....
NE BRITANINE E MADHE
Edhe në Mbretërine e Bashkuar , ashtu si në nje pjesë të vendeve të Europës , komunieti shqiptar është komunitet në vijueshmëri progresive . Me zgjerimin e komunitetit dhe rrjedhimisht rritjes së numrit të shqipfolësve , rriten edhe vështirësitë dhe problematika , por ajo që është pozitive dhe që të mbush me shpresë është përpjekja e shoqatave dhe individëve të veçantë për të mbajtur rreth bërthamës, të gjithë anëtarët e komunitetit shqipfolës .
Meqënëse në ekonominë e tregut, interesat financiare dhe përpjekjet për arritjen e përmbushjes së qëllimit janë të ndryshme dhe përderisa këtu jetojnë shqiptarë nga të gjitha trojet shqiptare , ajo që na bashkon dhe që rëndom quhet bërthamë ,është gjuha . Gjuha , këtë radhë jo vetëm si mjet komunikimi , por edhe si mburoja më e mirë kundër rrjedhës së kohës dhe viteve larg atdheut ... Shpesh na ndodh që në ambiente familiare , në biseda shoqërore , në biseda telefonike apo më tej , të dëgjojmë që si pa dashur , për inerci , biseda transormohet nga shqip në anglisht , e jo rrallë në një anglishte ,që kur anglezet e dëgjojnë , me shaka te thonë " m'a thuaj përsëri anglisht çfare po thoje " .
Patjetër është zgjedhje e çdo njerit nga ne, gjuha dhe mënyra e komunikimit , por nga ana tjetër është detyra jonë morale t'a mbajmë shqipen të paprekur , larg huazimeve e fjalëve krejtësisht të panevojshme dhe ç'është edhe më e rëndësishmja, transmetimi i saj te femijët dhe adoleshentet , të lindur në Mbretërine e Bashkuar nga prindër shqiptarë , apo të ardhur që femijë këtu .Detyra si prind nuk përfundon me të mësuarit e fëmijës së foluri shqip . Ky është vetëm fillimi , hapa të tjerë duhen hedhur që femijët shqiptarë ,të cilët shpesh janë krenaria e shkollave të ndryshme në Mbreterinë e Bashkuar , të bëhen inxhinierë , projektues , mjekë , artistë të suksesshëm .
Fëmijët shqiptarë kanë prioritetin ,që perveç gjuhës angleze, te kenë mundësinë e arsimimit edhe në gjuhën shqipe. Përvetsimi i një gjuhe të huaj është gjithmonë një hap më tej drejt suksesit , por në themel të këtij suksesi, duhet të jetë gjuha amtare . Me njohjen dhe zotërimin e gjuhës, fëmijët do të mundin te mësojnë më tepër rreth historisë dhe kulturës sonë , të zgjerojnë bagazhin e njohurive të tyre dhe të dinë të zgjedhin anët më të mira të kulurave të ndryshme që përfaqsojmë ne dhe britanikët ...
NE VEND TE APELIT
Gjithsecili nga ne ,çdo natë , para se të flejë bën një minianalizë të asaj çfarë bëri gjatë ditës , të qëllimeve që kishte dhe objektivave që arriti , të tjerë e bëjnë këtë analizë në fund të çdo muaji , ca të tjerë akoma në fund të çdo viti . Të gjithë duhet të përllogarisim çfarë bëmë ne , që të mbetemi këta që jemi ,ose që kemi qënë ,në aspektin kombëtar , kulturor , gjuhësor etj .
Mundësite teknike , adminstrative , ekonomike , njerëzore …ekzistojnë.Pra n'a ngelet vetëm neve të vendosim nëse duam që fëmijët tanë të rriten sot , nesër e pasnesër si ne , apo të jenë hibridë të përplasjes së gjuhëve ,kulturave, traditave të ndryshme . Përfitoj nga rasti që edhe nje herë t'ju bëj thirrje gjithë prindërve shqiptarë të shfrytëzojnë çdo mundësi të krijuar enkas për fëmijët e tyre , në funksion të shkollimit dhe edukimit në gjuhën amtare krahas asaj angleze . Duhet t'a ruajmë identitetin tonë kombëtar , gjuhën , traditat dhe zakonet tona . T'a ruajmë me fanatizëm ,sepse edhe nëse humbasim çdo gjë tjetër në jetë , të paktën mbetemi këta që jemi , mbetemi vetja jonë .....
تعليقات