PAJTIM XHELO
"Në këtë përkohësi ( tranzicion) që po kalojmë Gjuha Shqipe duket
sikur ka marrë dhe po vijon të marrë vrragët ( plagët) më të rënda ,
si pasojë e drejtimit donkishotesk të vendit nga politikanët tanë të
paskrupullt."
Ndërsa gjithë bota ka ecur dhe po ecën në kahjen e duhur, herë me
dhëmbjet e lindjes e rilindjes, herë me dhëmbjet e rritjes së
vështirë, shpesh me kthime të përkohëshme pas, o me ndalesa të
shkaktuara nga etja dhe lakmia e Luanëve që kanë në dorë fatet e
njerëzimit, herë duke u kthyer në sheshe gladiatorësh për të kënaqur
dëshirat e " të fuqishmëve", Shqipëria jonë ka ngecur në një përkohësi
( tranzicion, siç e quajnë ata që na udhëheqin, ose më mirë na
udhëdreqin) që i ngjan një udhëkryqi, ku rrahin erërat e çmendura të
të gjitha stinëve, të gjithë globit.
Rrugët e këtij udhëkryqi janë pështjellë me një mjegull të dendur gri
dhe shqiptarët po sillen rrotull si fuga, në spiralet e një cikloni,
pa e kuptuar që ky është një ciklon.
Deri kur?
Askush nuk mund ta di këtë, sepse udhëkryqi ndonjëherë mbetet në
mjegullën e padepërtueshme të kohës përjetësisht.
Natyrisht, kjo nuk është vepër e Zotit; jo! Zoti i solli paraardhësit
e shqiptarëve, pellazgët, për të përhapur qytetërimin në Europë, në
Azinë eVogël dhe në Afrikën e Veriut. Dhe Pellazgët e kryen më së miri
këtë detyrë. Pastaj erdhën popuj të tjerë, në fillim fiset greke, më
vonë ato sllave. Ndërsa popujt pellazgë ( ilirët, epirotët, maqedonët,
thrakët, dakët etj) ishin në një ngjitje ( shkallë) të lartë
zhvillimi, në Mbretëri të mirëfillta ( të veçanta ose të bashkuara),
ardhacakët ishin vetëm fise, që nuk arritën të krijonin kurrë
Mbretëri, veç " qytete shtete" ose bashkësi fisnore.
Grekët i sajuan në një " Mbretëri" ku shumica ishin shqiptarë në vitin
1821, Serbët, po ashtu.
Ardhacakët nuk krijuan kurrë kombe, as Perandori, ndërkohë që
pasardhësit e pellazgëve krijuan dy Perandori : atë të Aleksandrit të
Madh dhe atë të Pirros së Epirit . Mos të harrojmë edhe Mbretërinë e
Madhe( të bashkuar ) të Ilirisë me Teutën, e cila bashkoi ilirët,
dardanët, Epirin, po lakmia e Romës bëri që të niste pjerrina e
pakthyeshme e pasardhësve të pellazgëve të lavdishëm.
Perandoria Romake dhe më pas edhe ajo Bizantine, duke i shërbyer
rritjes dhe fryrjes së " Racës" së pastër", që në të vërtetë ishte
vetëm një " krijesë" e sajuar nga ata vet, pas luftrash të gjata ,
nënështroi ata që patën krijuar edhe Romën vet dhe kuptohet, që për të
fshehur të vërtetën e Lavdisë së dikurshme të pasardhësve të vërtetë
të pellazgëve, u rrëmbyen traditat, kulturën, gjuhën, shfrytëzuan
trimërinë, bujarinë dhe fisnikërinë e një populli Par, për të mbajtur
në këmbë Perandorinë dhe " Racën" e tyre të sajuar. Përzien kufijtë
dhe njerëzit, lejuan sërbët të vendoseshin në tokat e Dardanisë dhe
Paionisë...Ngatërruan Ballkanin.
Pastaj erdhi Perandoria tjetër, ajo Osmane. Për ne, shqiptarët ajo
Perandori përfundoi atë që pat nisur Roma e më pas Bizanti... Na
ndaluan edhe mësimin e gjuhës shqipe dhe hapjen e shkollave...Na ngau
në fe të ndryshme...Na armiqësoi me popujt e tjerë të Ballkanit
Atë që Roma nisi për të na vjedhur fisin e për të na humbur farën,
Stambolli e vijoi me marrëveshje të fshehta me dreqin me të birin.
Qëllimi i saj ishte i kuptueshëm për ata që kishin pak mëntë : Të
gjithë myslymanët shqiptarë, tashmë do të ishin turq, kurse të
krishterët grekë dhe serbë. Katolikët, dihet, italianë.
Kaq thellë i hyri këtij qëllimi djallëzor e makabër, saqë i shpalli
luftë shfarosëse kulturës së ruajtur në kujtesën dhe shpirtin e
kombit.
Po shpirti i një kombi dhe kujtesa e tij mbështeten tek gjuha.
Nëse do që një komb ta shpërbësh, ndaloi mësimin e gjuhës së vet , mos
hap shkolla për të marrë dijen, dërgoi burrat të bëjnë ushtrinë në
vende të tjera, të mësojnë në vende të tjera, merrja njerëzit e mençur
në shërbimin tënd. Kësisoj ke arritur të krijosh një hibrid mutant,
nga i cili do të kenë frikë të gjithë dhe do ta urrejnë gjithë popujt
e tjerë.
Këtë u mundua të bënte Turqia me shqiptarët.
Për fat, gjuhën shqipe nuk arriti ta vduiste. E dëmtoi, e coptoi, e
detyroi të lëngonte në një tmerr që zgjati, po për çudi, ajo mbeti
gjallë. E arnoi me fjalë ardhacake të gjuhës së saj të shpërfytyruar e
të shëmtuar, po me kalimin e kohës ato ardhacake shkuan andej nga
patën ardhur, matanë Bosforit. Ndonjë që dukej se tingëllonte bukur,
mbeti...Në fund të fundit , le të rrijë si mike nderi, nuk na prish
punë; tashmë ajo ka marrë shtetësinë shqiptare, është e paisur me
pasaportë.
Është një çudi. Një popull, të cilit i ndalohet gjuha dhe i detyrohet
mësimi i gjuhës së pushtuesit pesëqindvjeçar, e ruan gjuhën, ashtu si
e ka trashëguar nga stërgjyshët e tij pellazgë.
Si shpjegohet kjo?
Ka dy arsye :
E para : ADN E shqiptarëve është po ajo e popullit më të lashtë të
Europës( mbase edhe të botës), pasardhës i të cilit ai është. Të
folurit, gjuha e ruajtur në këtë ADN pra është me rrënjë të thella, ka
zenë vend mbi themele të palëkundura, të bashkuara me shkëmbin amnor
të tokës. Kësisoj, ajo gjuhë është tashmë e përjetëshme, siç është i
përjetshëm edhe fisi i shqiptarëve.
Së dyti : Shqiptari është fara dhjetramijëra vjeçare e mbjellë dhe e
korrur çdo vit vetëm mbi këtë tokë. Gjithçka rreth tij është aq e
lidhur me të, njëlloj si mishi me thoin. Provo të heqësh thoin, dhe do
shohësh që përjeton dhëmbjen më të madhe se çdo lloj dhëmbje tjetër.
Kësisoj, edhe shqiptarit nuk ia heq dot gjuhën e vet, sepse e njeh kët
dhëmbje dhe nuk e pranon.
Ja, këto janë dy arsye gjenetike, filozofike dhe jetësore, që ndihmuan
shqiptarët të ruanin gjuhën e tyre, edhe pse nën trysni të dhimbëshme,
nën tërbimin e erërave të marra...
Edhe të lëshuar në Udhëkryqin e mjegulluar të kohëve.
Ne mbijetuam si komb, sepse ruajtëm gjuhën, shenjën dalluese të një
kombi nga kombet e tjerë.
Si të mos mbijetonim?
Kemi gjuhën më të vjetër, që sot po përdoret si çelës, për të hapur
derën hyrëse për në gjuhët e tjera!
Kemi flamurin më të vjetër në Europë( mbase edhe më gjerë)
E ndërsa kokat e shkencës botërore na vlerësojnë për të dyja këto, vet
ne ç'bëjmë?
Për Gjuhën shqipe u bë një përpjekje titanike, duke filluar, të paktën
nga Rilindësit, më pas me shqiptarët e ditur të viteve tridhjetë, për
t'u përjetësuar me Kongresin e Drejtshkrimit të saj në vitin 1972.
Kësisoj, Gjuha Shqipe hyri në lëndinën e gjuhëve të kuruara me kujdes,
të pasura e të pasuruara më tej; në gjuhët e vlerësuara, të njohura e
të futura në programet e Universiteteve më të njohura të Botës.
Nuk po zgjatem të përmend emrat e njerëzve të shquar, që e sollën
Gjuhën Shqipe në gjendjen që e morëm ne në vitet " 90" Nuk do të flas
as për gjerësinë e thellësinë e cilësive që mbart ajo.
Si mund të futesh në një analizë të atillë, kur të vret sytë e veshët,
të errëson mendimin e të rëndon shpirtin, gjendja ku po e katandisin
pas viteve " 90" këtë gjuhë?
E ruajtëm me heroizëm, e mbatëm gjallë me thonjë e me dhëmbë, e veshëm
me krenarinë që i përkiste, e ngjitëm në bazamentin e Lavdisë, duke
thurur me të letërsi që ballafaqohej me më të mirën në botë... I
rikthyem vlerat e saj Hyjnore.
Po tani?
Kohë e mbrapshtë, njerëz të mbrapshtë, vepra të mbrapshta.
Sy të shqyer e makutë, ku ndihen dëshira të egra për pasuri, për
kusëri dhe paudhësi, që arrihen veç duke hipur në karriket e
pushtetit.
O Zot!
Si mund të krijohet një klasë e tillë politike, joatdhetare,
jokombëtare, e ulur këmbëkryq në baltovinën ku zhgrryhen derrat dhe
bretkocat, krokodilë kanibalë, që hanë edhe llojin e tyre, grykës të
panginjur, dinosaurë prehistorikË???
Kush e krijoi? Në cilin laborator u goditën bërthamat e qelizave të
tyre me jone radioaktivë për të krijuar këto MUTACIONE, që edhe ata që
krijuan koronavirusin do t'i kishin patur zili?
Shkatërruan gjithë ekonominë e arritur me djersë dhe me jetët tona,
shkatërruan e vodhën pasurinë kombëtare, ndërmarjet, kooperativat,
fermat,, shkatërruan sistemin arsimor, shëndetësinë përvetuan pasuritë
e të tjerëve, privatizuan gjithçka, deri në qelizën e fundit, humbën
fisnikërinë e familjeve të vjetra qytetare, përjashtuan shtresën e
mesme të popullit nga nga detyrimet e idealizmit të tyre për të çuar
përpara kombin.
Vranë shpirtin e Kombit dhe , ajo që nuk duheshin lejuar të bënin :
I zhveshën Gjuhës Shqipe petkun e artë të Parajsës, i zhvatën
tingëllimën e fëshfëritjes së Perëndive, i larguan këngën e bilbilit,
i përbaltën fjalët hyjnore që na i lanë amanet Pellazgët për t'ua lënë
amanet brezave të ardhmërisë deri në përjetësi.
Po, o shqiptarë që e doni Kombin tuaj...
Ata po e lenë Gjuhën shqipe lakuriq.
Akoma më zi e më keq; po e lyejnë dhe zgrryejnë me ca fjalë të
shëmtuara, që kutërbojnë erë moçali qindravjeçar dhe hidhërojnë e
thartojnë gojën që i flet, zhurmojnë e trondisin veshët që i dëgjojnë,
çjerrin e rrudhin mendimin që po bërtet.
E ndërsa këta deshë përçorë, të cilëve shqiptarët u kanë varur
këmborën për t'i çuar përpara, në rrugën e zhvillimit e të mirëqenies,
krahas popujve të tjerë, për t'i çuar në Europën që e kanë krijuar
vet, për t'i çuar, pse jo, në Kontinentin e Largët, në ëndrën e
kaherëshme, në Amerikë, ata u kanë hequr këmborëve zilen, që
shqiptarët të mos dëgjojnë nga shkojnë, të ecin si të verbër në
vorbullën e gropës thithëse, ku po i drejtojnë.
Marrëzi tërësore e njehësuar në ngjyra dhe në formë!
Ku po shkojmë?
Ku po na çojnë pa sy e pa tru?
I humbëm të gjitha. Tani po humbasim edhe gjuhën. Ndonjë ditë do të
flasim një përzierje trubullirë, të pakuptueshme e të papranueshme nga
gjithë bota, sepse bota e do Kombin me shenjat e tij dalluese : gjuhën
dhe flamurin. E nëse ne nuk do flasim shqipen, që na emërton
shqiptarë, si do të na quajnë kur të flasim gjuhën hibride që po
shpikin politikanët tanë mutantë?
Do na thonë " xhunglarë", apo " trushplarë", apo " qyqarë", "
humbëtarë", " shpirtvrarë" ?
Jam i bindur që do na vënë një emër më të bukur :
Shpellarë! Po, po, ky do na shkojë për shtat.
Sepse po braktisim fjalët e një gjuhe fisnike e hyjnore që Zoti na i
dha me bujari, për të rrëmuar në shpellat e braktisura e të harruara
qindramijëra vite të shkuara.
Nuk më mbetet tjetër gjë, veç të bëj një hap përpara për të dhënë një
ndihmesë, sado të vogël për njerëzit që duan akoma të mbeten
shqiptarë. Do jap zëvendësimin e shumë fjalëve ardhacake, që nuk duhet
të jenë të mirëpritura, as të mikpritura nga ne, me përkatëset e
gjuhës shqipe, që duket se u është harruar tingëllimi i ëmbël dhe
magjik :
Në vend të fjalës ardhacake : Duhet përdorur fjala shqipe:
Person Vetar, njeri
Personalizoj Vetoj
Personifikim Vetim
Personalitet I vetarrirë, vetbërë,, vetkrijuar
Personalisht (Unë, personalisht) Vet ( Unë, vet)
Moment Çast
Preokupohem Shqetësohem ( Merakosem)
Preokupacion Shqetësim ( merakosje )
I preokupuar I shqetësuar ( i merakosur )
Delegat I dërguar
Delegacion Dërgatë ( jo dërgesë)
I deleguar Dërgimtar
Sipër Mbi , lartë.
Sipërfaqe Mbishesh
I sipërm, sipëror I lartëm, lartëror, i lartësuar
Imagjinoj Përfytyroj, shëmbëllej
Imagjinatë Përfytyrim, shëmbëllim
Stabël I qëndrueshëm
Stabilitet Qëndrueshmëri
Stabilizoj Qëndrushmëroj, përqëndroj
Respekt Vlerësim
Respektoj Vlerësoj, mirënjoh, mirënjohje
I respektuar I vlerësuar, i mirënjohur
Simpatik I pëlqyer
Simpati Pëlqim
Simpatizoj Pëlqej
Antipatik I papëlqyer
Standart I njehësuar ( peshë, formë, tip etj)
Neglizhoj Lë pas dore, shpërfill
Abstenoj Asnjanësohem, bëhem i paanshëm
Admiroj ( Është fjalë shqipe, me rrënjën " miroj". Nuk shpjegohet me
me gjunët latine. Sodoqoftë, në vend të saj mund të përdoret
Adhoroj )
Abandonoj Braktis
Kompetent I përgjegjshëm, i sigurt, i pagabueshëm
Imazh Shëmbëllim
Ofroj Jap, afroj
Disponibël I gatshëm për të të shërbyer, ndihmuar
Dispozicion Gadishmëri për ndihmë, pritshmëri
Dispozita ligjore Pritshmëri ligjore
Provizor I përkohshëm
Prezentabël I dukshëm, i paraqitshëm
Prezent I qenësishëm, i dukshëm
Peshë Rëndesë
Preferoj Parapëlqej
Prferencë Parapëlqim
I preferuar I parapëlqyer
Realizoj Kryej, përfundoj
Distancim Largim, tërheqje
I distancuar I tërhequr, i larguar
Distancohem Largohem, tërhiqem
I sinqertë I çiltër
Sinqeritet Çiltërsi
Special I veçantë,
Specialitet Aftësi e veçantë
I specializuar I veçantë në një aftësim
Bllokoj Mbyll
Zhbllokoj Hap
I vjetër I motuar, i kahershëm
Funksion Vepron
Funksion Veprim
Funksional Në veprim, që vepron, veprues
Funksionar Në shërbim, që shërben, veprues
Predispozicion Prirje
i predispozuar I prirur
Determinoj Dl në përfundim , përfundoj
Variabël I ndryshëm
Variacion Shumëllojshmëri, ndryshmëri
Adoptoj Birësoj, përafëroj
Binjak Dylind
Bagazh Mbajtës
Maltrajtoj Keqpërdor
Batërdis Shfaros
Rezultat Përfundim
Tranzicion Përkohësi, meskohësi
Normal I rregullt
Anormal I parregullt
Imponim Detyrim
I imponuar I detyruar
Imponoj Detyroj
Pretendim Pikësynim,
Relacion Mardhënie
Rotacion Ndrrim rrethor( brenda rrethit)
Relaks prehje, qetësim
Relaksohem Prehem, qetësohem
Reflektoj kundërpërgjigjem
Sensibël I ndieshëm
Sensibilitet Ndieshmëri
Degradim I shkatërruar, i mbaruar
Ligj Kanun
Asgan ( nuk është e huazuar nga turqishtja, është përdorur që në
lashtësi. Janë disa fjalë që popujt i kanë trashëguar nga paraardhësit
e përbashkët) Truplartë
Asistencë Ndihmë, përqasje
Akomodim Rehatim
Televizor Përçues pamor ( por e gjithë bota e quan televizor, kësisoj
mbete në përdorim)
Kompjuter Nuk ka përkatëse shqip ( do të përkthehej : realizues i
shumë detyrave)
Mesazh Mësim, këshillë, dijeni
Neutral I paanshëm
Viziv, vizual Pamor
Shpina Kurrizi
Kapacitet Aftësi, mundës
Probabilitet Mundësi
Vagabond I pabindur, i paqëndrueshëm
Gjynaqar Mëkatar
Interpretoj Përçoj
Transmetoj Përkaloj
Univers Gjithësi
Unifikim Njehësim
Eleminim Asgjësim
Fenomen Dukuri
Parlament Dijefolës
Konferencë Kuvend
Denoncoj Kallëzoj
Akuzoj Fajësoj
Prepotent I gjithfuqishëm
Arrogant I pasjellshëm
Delikuent I papëgjegjshëm
Nostalgji Mall, mallëngjim
Mistik Joreal, i përfytyruar
Koshiencë Ndërgjegje, vetëdije
Real I vërtetë, i qenësishëm.
Solitar Vetmitar
Vadit Ujit
Prashit Shkrifëroj
Niveloj Sheshoj
Suport Mbajtës
Efekt Dobi
I efektshëm Dobiprurës
Ambicie Zili
Indiferent Shpërfillës, mospërfillës
Servil Dorëputhës
Hipokrit Dyfytyrësh
Ka dhjetra fjalë të tjera të panevojëshme, të cilat i kanë sjellë
politikanët tanë, intelektualët dhe, ç'është për të ardhur keq, edhe
njerëzit e shkronjave, mësuesit, etj.
Do t'i ndjekim dot këto fjalë ardhacake për në vendlindjet e tyre?
Gjithçka arrihet me vullnet të mirë. Kjo do bërë, duhet bërë...
Ejani ta bëjmë së bashku.
Pajtim Xhelo, 7 gusht 2020
