Fjalë...

Fjalë...

Astrit Lulushi

Arti të mahnit. Dhe fjala ‘art’, në çdo gjuhë është e njëjtë, ndoshta sepse vjen nga një “Aaa!’, që njeriu lëshon kur mahnitet sapo sheh një veprim ose shprehje ose lexon një shkrim që ‘e lënë gojë hapur’. Variantet e saj si ‘artem’ e ‘artistic’, mendohet se kanë ekzistuar që nga themelimi i Romës, rreth 800 vjet pes. Kjo nxit mendimin se ‘art’ nga përtej lashtësisë vashdon të jetojë e pandryshuar dhe në të gjitha gjuhët e botës. Fjala art rrjedh nga Latinishtja "ars", e cila edhe pse përcaktohet si "aftësi", përcjell edhe një kuptimin të bukurisë, e cila shprehet me ‘Aaa’.

‘Fjala’, nga një parashqipe ‘spala’, është prodhim i njerëzve të thjeshtë, por që prej 2-3 shekujve të fundit, studimi i saj është kthyer në profesion.

Kur fjala u krijua, duhej të ekzistonin edhe dy veshë për t’a dëgjuar - nga ‘vesh’ rrjedh edhe ‘veshje’ - sepse fjala kalon në filtrin e veshëve, që jo rrallë i japin asaj kuptim të dyfishtë dhe që njeriu e shpreh sipas dëshirës së vet. Pra, e para nuk ishte ‘fjala’, por veshët.

‘Fjala’, pastaj, u bë ‘morfë - morpheme’, që do të thotë ‘më fjalë’, a bashkim fjalësh, dhe prejardhja e saj u vendos t’i jepej arbitrarisht greqishtes së lashtë, duke ia mohuar shpjegimin shqipes së folur.

Por çdo fjalë meriton njē enciklopedi, sepse në formimin e saj përmblidhen jetë e kultura nga më të ndryshmet, si dhe gjurmët e të gjithëve që kanë pasur një kontakt me ‘të gjatë udhës së saj që nga koha-nuk-dihet-se-kur.